Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 19, 8 May 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO! KA NAITA OPIO O GEREMANIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO!

KA NAITA OPIO O GEREMANIA.

MOKUNA X. Helu IG. e kuapo oalin l:aua, waJPf hiaOtto. Ua pono, i panai mai ai ke kaun'a, manao 110 hoi au, o makemake lik« ana 110 kaaa i na niPtivla o ko kaua man aaliu, a ua ano like loa no hoi ko kaua mau oiwi pioeoe, mo ko kaua mau kupi - nu knhiko, ka poo i kapaia na Teutona. Nolnila, hali koke ia mai la ko Otto aahu dala, a waiho ia mai la imua o ua inau naita la, a ia wn no, komo iho la laua i ko lima mnu nahu. Komo ae la hoi ke Kauna Arokitnebolo i ko .OUo kapu, a pola no hoi o Otto i ko ko Kauna, Ho .olua mau kauwa a ko Kauna i ku ae e kokua i na nnita, oiui laua e komo una i na aahu kaua. I ka uana pono ana aku i ua mau naita la, aia hoi na nmka ano li-o o Arekimeholo, e haka hulili niai ana maloko mai o ke poi o ka papale dala hulu, vuletera o Otto, a o ko Otto hoi, e pua aai opiopio mai ana no mailoko mai o ka papale aeto o ke kauna. I ka paa ana ai o ko laua mau pono a pau, ua hoLoholo ae la laua roai o a o o ke keena, me na kilohi ana hoi o ko laua taau tnaka, ma o a maanei o ko laua tuau aahu. A i ka ike ana hoi o ua niau naita nei ua kupono loa ua mau aahu la ia laua, nolaila, ua hooholo iho la laua i ka laua kuapo, a lulu liina aloha ae la. 0 ke Kauna Arekimeholo hoi, hakui e wale mai la no kona manao ohohia, e lilo ana ke koa o ke kapa kila aeto, oia o Otto, i mea nana e hookau aku i ka li weli oiaio, maluna o ka Barona Polko de Mauhafekona, a pane inai la oia, E Sir Otto, he oiaio, e hookau aku no oe i ka ouli weli o ka makau nialuna o Folko; oiai, o kou lima puipui maikai, ke hoike mai nei ia i ke pukonakona oiaio, kou hel?heleoa hoi, he hie a me ka hanohano.koa oiaio kana e hoike mai nei, a me he mea la, e hai o mai ana no kon kuleuna holookoa a pau, ua hiki loa io no oe lee ku aku imua o Folko me Uu puuwai ahi o ka makau ole, a me ka houpo keia wiwo ole. Alaila, hookaawale ae la laua ia laim iho, me ka lumaiia no nae o ke aloha makaniaka iloko o ko laua mau puuwai no kuhi a eno knhi. 0 ke Kanna Arekimebolo hoi, liuliu ae la ia i kona eaau lio no ka haalele ana iho i ke kulanakauhule imipiriela o Faranakefoda, a o Otto hoi, no kana huakai i kahi o kona hoaloha opio Tobaldo. Maanei e pahola aku kakon o na hoa i ko kakou mau maka ia o Tobaldo, a ike aku hoi i kana mau moa e hana ai i nei kakahiaka, oiai hoi na kapuai o ke koa opio e kai pololei mai ana no kona hoiue, 1 nei kakahiaka, e ku ana o Tobaldo iloko o kona halekuai, i hele a luluu i na waiwai o kela a me keia ano, a e hoopuni ia aua oia e na kupakako a tne na kanwa he nui. He mea ku ika nani ka ike aku i ua kauaka kalepa opio la; e hooponopono ana i kana mau haha me he alii la, oiai 6 hooponopono ana ia me ka oleu nui i na mea a pau. I"Ie iino ana aku na kona maka, ua hooko uiai la na kauwa i kona manao, ho kuhi ana ae hoi na kona lima ua hana ia aku la, a ma kahi ana i manao aihe mea pono'i koila man lima ke hana paka aku, e ku ao no ia me ka roanao hoihoi a hana koke nku. I kekahi manawu, lalau aku la oia i ka laau ana, a anehe iho e i-a iho i kekahi apa lole, 0 wniho ana mii kona alo, ia wa ike aku la ia i kakahi naita e hele mai ana, aole nae oia i hoomaopopo o kona hoaloha opio no ia, oia hoi 0 Otto,

ka naitii o ka halo kakela o Taravnvagonu. He moa maopopo, nolo io no i hoomaopopo aku o Tohaklo, o ott<) keia, no ka mea, ua ano o ao la kona aahu o nei kakahiaka, oiai hoi, nole oia kana kapa i iko ai iaia, e aahu mia i lsa la mamua iho. Ia wa hele koko aku la o TobalJo o halawai tno ka ilaita, a na liko ia mo ka pauku hao i ume ia aku o ke kila makeneki, oiai, o na tuea o pili ana I na naita he mea ia na kona naau i hoohihi loa. He hiki anei ia'u ko lawelawo akn nou, e ke koa ? wahi n Tobaldo i pano aku ai, me ka panai pu ana aku hoi, o kou makemake ke hooko inna ia aku, mamua ae o ko na mea e ae. la wa wehe ae la o Otto i ke poi o kona papalo aeto, a ia omnawa i hoolio ae ai o Tobaldo, E na lani, me ke kuemi hope ana mai, a puana hou ae la, nnni maoli ka hie o kou hiona i nei kakaliiaka i ko nehinei, a o ku aku anei au imua ou me ka i-a lole nm ko'u lima ? laia i olelo ae ai pela, kiola aku la oia i ka laau ana, a pokopoko liilii ae la. 0 uu laau la hoi, ua hana maiau loa ia, ho niho elepani i kinohinohi ia ibo me na apo gula. ī ka haihai ana ao o ua euia makamae la, ua manao mai la na kauwa, e ku poai ana ia Tobaldo, ua hana aku oia pela tno liona makemake ole, nolaila, he lehulehu wale o lakou i holo mui, a ohi ae la i na apana liilii, a olelo mai la imua o ko lakou haku, he kiki wate no ke hana hou ia paa, Eia nae, aole i hoolohe iki akn o Tohaldo i ka lakou mau oainailio mai, aka, kuikui lima pu aku la ia me ka. naita, a ua pii aku la ma ke alapii e kamoe ana iluna. 1 ko laua hiki ana aku iluna, a komo aku la iloko o kekahi rumv nui, lalau aku la o Tobaldo i na lima o Otto, me ka nanaina i puia ia ae e ka hauiaula koko mahiehie, kamailio aku la oia imua I o ka naita, Ma ka lokomaikai o na lani, e ka naita hnnohano o Tarauwagena, mai hoole niai oe no kou lawe ana aku ia'u i kahu lio non, a i kauwa hoi, a i ole, o knkahi mea no au i makemake ai ia'u e haua aku nou, eia wale no ka'u, e hele pu aii me oe ma na wahi a pau au e hels ai, me ka hoaahu ia lioi i ka aaiui kila, a hoolako pono ia hoi me na mea kaua, e like me oe, a e inakaukau aaa hoi i na sekona a pau e paio aku me ka hanohano—ka puuwai koa oiaio a me ka wiwo ole. Nami 3a 'ku o Otto me na maka kahaha launa ole, a liniiu kamaiLio iki aku la ia iaia, me ka leo oluolu, no ka mea e pili ana i kona waiwai a me kona noho ana kalepa hano, a me he inea la, o ka ulia pomaikai ilio la no ia, a kona hoku laki i hoike o mai ai, aole pnlia o keia ula hou ana o ho&o nei e hele aku. Mai olelo mai oe pela, wahi a ka opio kalepa, ho Milana au ma ka hanau ia aim, a he nui hoi na palekaua Teutona (Geremania kahiko) i hoike mai ua maikai maoli no ka makou lmuna pahi. Eia no hoi iloko o makou noi he mau wahi kulu koko, n na ahikanana kahiko o Koma. A me he mea la, na hoomaopopo no paha oe ia inea, i na kauaka o ka po nei,_ oiai, lakou o kamakamailio ana. • Owau maoli no lioi kekahi i hoonaukiuki ia no lakou, e like me oe, o oe nae paha ka oi aku, oiai, uolooe i leamaaina loa me lakou, aka, owau nei la, na ike lea loa i ke ano o ka lakou mau mea e ko-a wale ana. Aole pela, wahi a Otto, no ka laukua hewahewa loa o na olelo i noopuka kuapapanui wa.le ia ue ia inea e pili ana i na kumukuai o kekahi mea, a pela pu hoi me kekahi mau waiwai, a na keia mea i kikoni uanii iho i ko'u honpo, a puapuai ae la na weli manao inoino no ke koko o Hiredigena, nolaila, ke kumu o ko'u haalele ana iho ia oe. Ua hahai kauiukumuku aku nei nae au ia oe i keia, e Tobaldo, a ua ike lea no hoi au i nei wa e kala inai ana no oe ia'u no ksla uluahewa huhit leoke ana o'u. Aolo o'u wahi inaina iki i kalii o lakou. A e hewa loa no hoī ke haoa oq pela, i pane inai ai o Tobaldo. Penai, nuni kaliko olu o ka ke Akua .hoaahu ana ilio i na mea ulu, maluna o ka ili makuahine honua, ua kuikahi like nae lakou a pau kekahi 'me kekahi, a ua hoonani aku

hoi lakon i na waolaau nio ku nani launa ole. A pela no hoi kela mau kanaka, he mau wehi nani oiaio ia poe no ka waonahele oke aupuni kriatiano. Aole wal'e no o ko omamalu huihui oluolu ka lakou i hui mai maluna o na aWawa a ino na puu o keia noho ana ao knnaka, aka, o ka hiki kekahi ia li\kovj ke ku ae me na naau koa a wiwo 010, iinua o na alelo nmnanmna ahi uila, o ke auhulihia poino o hoea mai ana, a paio no lakou tne na puuwai ahi oiaio oke koa. oko lakou wahi paewa wale ae no i kou, oia keia, o ka lakou mawnna olelo ua hookaho ia nmi no lakon no na mea e pili una i na hookaau ana o ka poai o ka poe kalepa a me ko na luina, a o kau mau mau mamala olelo hoounu hoi, ua okooko mai no lakon, me he ahi la, no ke kapa alohi o ke kahua kaua, aka, ua like no nae ia mau mea a ielua i ka opu oka opu noonoo. Nolaila, eke koa, mai owela ia kou inaina no na makaniaka kalepa kaua, aole hoi ia'u, ka mea hoi o haawi nku nei i kona kino ia oe, a mawehe hoi i ka pili ana ine lakok. E Tobaldo, kuu hoaloha, ua-okiia mau olelo ana pela. Ua ike no au, ua 01 ae kou mau makahiki mamua o leo'u, a ua oi pu ae no hoi kou noonoo; a nolaila, pehea la o hiki ai ia'u ke lilo i Naita, nana e akkai alen ia oe ma na wahi a ko'u mau kapuai e hehi aku ai, a haalele hoi pe i keia. Aole anei oe i hoomanao i kan wahi olelo kahiko, E aho ka manu hookahi i paa ia oe, mamua o na manu elua iloko o ka nahelehele ? wa a Otto i pane aku ai. ; Nolaila, wahi a Tobaldo, ina owau o kaua ka mea oi ae o ka noonoo, e like me kau i olelo inai nei, alaila, aia no ia'n ka hooholo ana o keia mea. Eia hou hoi, wahi °ltto, Jhe mea nui oe ia'u, a ina paha . mei e loohia oe i ka poino ma keia huakai, alaila, ua like auanoi ka eha e loaa ana i kuu puuwai, me he mea la, ua koholua ia ka maka oi oka pahikaua. He oiaio, e loaa io ana no oe ika poino, oiai, aole paha oe i lako i na mea kaua kupono, aole no hoi i loaa ia oe ka makaukau e oniu ai ia mau mea. No keia mau olelo a Otto, nana kn ae la o Tobiildo iaia rne na iuaka kuoo; alaila, huli ae la ia, wehe aku la i ka puka I o kekahi rutni, a aia hoi iloko oia rnmi ! na kapa kila nani he nui, na papale kaua, na kakaka, na pale kaua, ame na koi he nui wale. I nei wa, holi mai la o Tobaldo a nana hou mai la ia Otto, kuliiknhi ae la hoi kona lima i kahi e kakau mai ana o keia mau mea, a pane mai la. 0 keia na makaukau o na kanaka lawelawe, aoj le o ko na naita, a ua ike no'nae au i ke kukele ana ia lakou. Ia wa, komo aku la laua iloko, lalau aku la oia i kekahi o na pana maikai loa e kau mai ana, lena ae la me ka ikaika nui, h kau iho 1« qoi i ka pua kauiona pololei aku la oia iwaho, ma kahi o kekahi mala e wniho ruai ana, a pane mai la, E ka naita, ke ike aku la anei oe 1 kela okumu ina ke kinnu laau oka, e ku mai 1&. A iaia i pana ae ai i keia huaolelo, he uina ka mea i lohe ia, lele aku la ka pua a ku aku la lea okumu laan mo ka ikaika, a na ia ikaika hoi i hoonaueue ae i ke kumu laau oka, oni kapalili ae la ka pnapua helu o ua pua la, iaia i l.umai i» aku ai īloko oka okumu laau, a pulelo ae la hoi na hulu e paa ana ma ka welau hope. Mahope iki iho, lalau aku la o Tobaldo i kekaln o na koi kaua a me kekahi palekaua, a ku mai .la oia imua o ka naita oto, a pane mai la hoi, E lawe aku anei oe ia'u, mau kou alahele, e Sir Oto. Ea, me ka laelae o kuu puuwai, ke ike nei au ua makaukau oe i ka mea kaua, a nolaila, ihea la auanei e loaa ai ia'u he kokoolua eleu a • ine ka paulele ia, ina hoi au e huli aku ana ma ke ao nei a pau. Aka e Tohaldo, e kuu Tpbaldo aloha, ]iehea la kou mau kapuai, aole laua i hoaahn ia me na kepa gula, a ua nele no hoi oe i ke koko ano naita, a ina hoi aole ou aiakemnke e komo ae ,ma na poai o ka hoolilo ia i caita, alaila, heaha la ka waiwai o kou lilo aua i kauw na'u ? wahi a Otto. E ae wale mai no oe ia'u, e hele aku mo oe, me he kauwa lawelawe no nau, aola hoi e like me kaii e manao nei, wahi a Tobaldo i pane aku ai. (Aole i pau.)