Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 31, 31 July 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO! KA NAITA OPIO O GEREMANIA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO!

KA NAITA OPIO O GEREMANIA

MOKUNAXIII. Helu 20. fke kokolo ana mai a ke ano liula o ke. ahiahi, n hiki wale i līa uhola ana nmi a ka uiolehulolui pouliuli, aole no he wahi mea a halawai ua mau kamahele la me kekahi hale hookipu, nolaila, hoouna aku la o Hiredigena i ka laua mau kauwa e hele imi aku a kahi e loaa ai kekahi hale hotele o ia ano. Alia, i ka hala ana ae o kekahi manawa loilii, aole i hoi mai kela mau kanaka i hoouna ia aku ai, nolaila, leauoha aku la ua Naita nei i ka luna o ko laua mau kāuaka lawelawe e kali oia ia laua malaila, a holo aku la ia me Bereta ma kekahi alaaui o,koa. Aka, ia laua i holo aku ai, e iho ana ilalo o kekahi haalu a e komo ana hoi iloko o kekahi mau ululaau, ua nalowale iho la ko laua alanui. Uhi mai la ka pouli eleele o ka po, oiai hoi na hoku imoimo o ka po e olinolino iho ana maluna. Aole no hoi he wahi mea o laua a halawai iki me kekahi hale hookipa, a pela pu no hoi me ko laua alanui e huli hoi ai a hoea i ko laua wahi oioina; Ia wa nae a laua e naku hele ana, aia hoi hoea aku la la ma ke kumu o kekahi hoopiinii pali kuoho, a ia wa i hooho ae ai o Hiredigena me ka leo nui, Ea, ke hoopunipuni nei anei au ia'u iho ? He oiaio anei ua hiki mai nei kaua i ka paliu hopu o ka kana huakai. Auhea oe e nana ae oe ma ka piko o keia puu, a ina paha he hale kakela kau e ike aku la ? Nani ka welenia o kuu puliwai i ka ehaeha, no ka loaa ole ana ia'u o ka laki i ka la apopo la hoi au e haawi aku ai ia oe i ko kaua mama aloha. I nei wa, puka mai la ka mahina me kona nani nui, a pahola mai la kona malamalama maluna o*na kualono a me na kula, a huali olinolino mai la hoi na ipuka aniani o fea hale kakela o ka lede noho kuahiwi. He mea e ko Bereta ike ana aku i ka pnn«tia hou e noho aku ai kona oiwi, p.ka, o Hiredigena ua kulou īho la kona poo ilalo. Alaila, ia wa no oili mai ana he wahine i aahuia me kekahi lole aiai, mahope mai o na knmu laau elema, a he nanaina ilihia kona, Ia wa i haupu ae ai o Bereta, a koho iho la o ka lede Mineterosa no ia. Ma ia manawa, hiki aku la laua nei ma kahi a ua lede nei i oili inai ai, a hui pu aku la hoi me ia, a hoike mai la ho: ka lede noho mauna i kona hauoli kiekie imua o kamv mau keiki. Mahope iho o lea pau ana o ka lakou mau puili aloha ana, ua kai aku la lakou ma ke ala e hiki aku ai i ka hale kakela pahaohao, a i keia wa hoi i naholo ae ai ko Hiredigena nanaina mulea a nalowale ae la. Hiki aku la lakou i ka hale kakela; a ia wa no liuliu koke iho la o Hiredigena e haalele iho i kona kaikuahine me ka lede Mineterosa. Nolaila, ma keia hookaulua ola ana iho ona, ua hooponopono iho la lakou no na la ana e hele aku ai e ike ia Bereta, a i ka maopopo an.a o keia ua haawi aku la oia i kona aloha hope i na lede a huli hoi mai la, oiai hoi o Bereta a nSe ko laua makuahine i komo aku ai iloko o ka hale. I ko Bereta komo ana aleu ma na 1?b--ena o ka hale kakela kupua, ua ike iho la ia i na mea kupaianaha he nui, a ua lohe ho! i na hoene melodia e kupinai mau ana ma na paia o ua hale la, a hoomahao ae la ia i na olelo a Hiredigena i hahai mai ai iaia mamua. MOKUNA XIY. I na la mua o ko Bereta noho nna altu, ua o mai la na haawina a k» ui wahine maikai ma konu mau helehelena,

pli ae la hoi kona uoouoo um na mea e houkeu ana i konu ike no na nnuu kiekie o kn Huu\uao. Ua hoohulu iho la oia i konala me na mea paahana kupua a kona makmihiiie, a ua lilo ia mau mea i mau ano paahana hoonanea iaiu. A ko hiki aku o Hiredigona, ua hahai mai la oia i konu uanea a hauoli loa ma ka home o ko laua makuahine. Iwaena nae o na mea e hoonanea mau ana ia Bareta, o ko aniani kupaiahaha kaua i hoohihihi loa ai. He aniani keia i hana noiau loa ia, a ua kakau ia kekahi mau hoailona pohihihi ma kona alo. I kekahi la, oiai oia e ku ana mamua 0 ua aniani la, uole oia i ike i kona waiwai, aka, i ka hoea ana mai o Mineterosa ma kana wahi e ku ana, ua hoike mai la oia i ke ano o ka hana ana i ke aniani. Huki ae la ia i ka paku a kaawale, a pane mai la oia, E kuu keiki, e uana iki ae oe i na kii. I kinohi, aole maopopo loa ia Bereta ua mea ana e ike aua, aka, mahope iho moakaka ae la na aka i hoikeia mai ma uu aniani la, a ike aku la keia i na aina he nui, na holoholona, na kanaka, a me ua hale. Ike aku la hoi ia he moana kai aniani, a maluna iho o kona ili malino e e holoholo ae ana na moku he nui, a e lilo ana kekahi o ia mau moku ma ka hooili kaua moana, a o kekahi ulu moku hoi ma ka oihana kalepa moana. I ka nalowale ana aku o keia mau aka kamahao, aia hoi hoea mai la he mau hiohiona hou, oia hoi na halepule nani a nunui, a aia hoi iloko o ua mau luakini la e kukuli ar.a na kanaka he nui, a. ma na wahi makeke hoi, e ike aku ia i na kanaka maauauwa e hele ana i o a ianei, a ike pu aku la no hoi oia i na naita he nui e kaua paani ana, a ua lilo keia mea i mea hoinoino mai i ko Bereta manao, oiai ua lele mai kona mau hoomanao ana no ka hakaka ana i ike ai mawaena o ke kauna yon Walebeka a me ka Barona Folko, a ua lilo hoi ia hakaka ana i mea hoauwana ia Oto, ka ikoi o kona aloha, a pela pu hoi me ia. Mahopo iho kahuli ano e ae la ia mau hiona, a ma ko lakou mau wahi ike aku la keia ia loko o kekahi halealii nani loa a e noho mai ana kekahi alii ma kona noho alii nani, a ma kona mau aoao e kuku ana na haiawahine opiopio, a me na naita. Ike aku la no hoi keia i na kauhale o ka poe Mua, a me ia ano kanaka ano e iloko o ko lakou mau aahu loloa a nani hoi. Aia hoi kekahi hiona kamahao lda ana i ike aku ai, a he mea ia i ume aku 1 kona naau, e nana aku me na maka hoohihi, oia hoi kekahi mokuaina aeio mehameha e waiho ana ma ka akau loa, a ua lehau ia hoi kona alo e na kipapali pohaku, a aia iho maluna o ka mea ki6kiekie loa hoi ke towera, i ulu paapu ia e na mokae limu uliuli, e kupuoho ae ana me ke kilakila. A ma kona mau ipuka aniani i kiei mai ai ho wahi uiuiki malamalama, a manao loa iho la o Bereta he nui na haawina hauoli e loaa ana ma kona ma*u paia. Ma keia mea kamahao ana i Lke ai, aole no oia i nele i ka hahai ana'akn i kona makua, a penei kana i pane mai ai: E kuu keiki, oka hiona au i hoohihi loa ai, aia ia wahi ma kahi mamao loa mai keia wahi aku, aia ma na poai anuanu o ka aina o Suidelana. Ilaila ana ka'u wahi huakai, i.ua hale towera la au i ike aku lal; aka nae, ke luuluu nei kuu naau. aole au e lawe pu aku ana ia oe- me a'u. No keia mau olelo a ka lede ia Bereta,, ua lilo loa ka hiona o ua aina la, a ke'aniani e hoike mai ana i mea na konjt'mau maka e makaikai mau ai. Pke ano liula o kekahi ahiahi, ua pii aktr la ua Duruda nei me Bereta, a ma kokahi tpwera koiuiu o ko laua kakela, a malaila laua i noho iho ai no kekahi manawa a hiki wale i ka hoaka pono ana iho o na hoku paa o'ka ponaha lani uliuli maluna pono ae o laua. I ko luua mau minute e u .noho ana malaila, ua ani anuhea mai la na wele- ■

lau palanehe o ke kauhi makani mauna a hooholu maiewa ao 1« i na punonohn laau, e hoopuni ana iko laua home. I ko Berota hoomaopo]» iho, me he niea la aia laua iloko o na umona hoonipo a ni\ hihio moeuhane haalifo o ka po. Ia wa hoi haka pono a<n la na maka 0 ka ledo i kahi « na hoku e imonno mai ana a i ko koho maopopo aku, aolo walo no oia i ike aku i kekahi mau mea a kona manao i hiaalaai ai, me he mea la ua lohe aku la no oia i kekahi mau mea e maoheohe ai ka naau i ka hauoli, e iho mai aua ma na anuunuu lani mai luna mai. Mahope iho o kekahi mau minute hakana, a laua i u noho ai, hoomaka aku la o Bereta e kamailio aku me ka leo hawanawana. 'Pa. i ka nana aku ia oe, me he mea la e hoolohe ana oe i na melodia kamahao o ke apo gula poepoe e waiho mai la ilalo, eia nae hoi he neo wale no nae kau e lohe nei, oiai, aole he ukeke mai o ua vaio!aume kupaianaha la au. E kuu keiki, ke lohe nei au ia mau kani ana la a me na mele, he oiaio ua lohe ole oe, aka, o ko'u mau pepeīao ua maa loa ika lohe ana ia mau mea. 0 ka'u apo gula kuni, ua hanaia kona melodia ma na paia wale no o keia hale e wawalo ai, aka, aia he apo gula kani oi loa aku mamua oia, iloko o kela ponaha lani a kaua e ike aku nei. 0 kela mau hoku a kaua e ike nei, aia no ilaila kekahi mau leo mele nani loa, a heaha la na mele o keia honua ke hookaulike pu ia aku me ia mau mele. E kuu keiki, o ka pepeiao i hoopalau ia me ko ka lani papa hiraeni, o kona mau pepeiao wale no ke lohe ana ia mau mele lani. Ahe hookuli pahaohao wale no ko kekahi poe e ae. Ma nei wahi, kiola aku la ko Bereta mau maka he mau nana ano pahaohao ana, oiai no kekahi manawa loihi oia i nalu poluluhi ai no na mea e pili ana i na mea kupaianaha a ua lede la, a e ake hoi ia e ike i ke ano i hanaia ui ia mau mea. Aneane aku la oia e kamailio aku aku iaia, e hahai mai oia iaia no ua mau mea la; aka, huli e mai la nae ka lede a nana mai la me na maka ano e, e holo puanuanu aku ai ka weli makau iloko o ko Bereta houpo. Nana aku la ua lede la no kekahi manawa, a liuliu pane aku la me ka leo koikoi: E kuu keiki e, no keaha la oe i nonoi mai ai ia'u no keia mau mea ? Manao anei oe, ma kou ae ia ana aku e hoolealea ia oe iho me ia mau mea huna kamahao, he mau mea ♦milimili hoonanea wale no ia ? Ea, oke kanaka ana lani i hoiki mai ai ia mau mea, he mea pono iaia ke hali hoomanawanui i ka ukana kaumaha, oiai, ua hoolaa ia oia no ia mea. A mai ae aku iko hai lima e hookokoke mai iko lakou wahi. He oiaio, he nui ka pilikia a keia haawe i maa mau ai i ka hoouka mai maluna o ka mea komiihewa ma na poai ilihia o ua mau paahana knpafaDaha la Auwe, e kuu keiki, manao anei oe i noho mehameha au i nei wahi a nele i ka ike ole ? A i kahea ole ia hoi ma ka inoa e like me ko na mea ola hanu e ae ? Aole aole, he ola hauoli ana ka'u i hoohala ae uei; aka, ke hoike mai nei ka ike kupanaha i loaa ia'u i ka hopena akaka lea, naeno'u ka hewa. A pau keia mau huaolelo a ua lede la, ua hoomaka aa la ia e uwe, a moe aku la kona poo maluna o ko Bereta houpo me na waimaka e hiolo ana ma kona papalina. Ua lilo keia i mea kikoni welenia aku 1 ko Bereta naau, oiai, i na hora inamua ae, ua ike mau oia i kona makuahine, e aahu mau mai ana i na hiohiona a me na na'naina hauōli, a ua kalae hoi'ka po o Akua; aka, i keia minute, a no ka wa mua loa no hoi, akahi no ia a ike i kona makua e owili ia jloko o ka aahu uliuli o ka luuluu. Nolaila, haule iho la kona mau lima maluna o kona makua. a pane iho la me ka leo hoalohaloha: E kun mama aloha nani ka hiwahiwa 'o kuu aloha ia oe. A ia wa kamailio ae la ka lede: Ea,: ina io he nui kou aloha ia'u, e malama loa oe a e hana hoi me ke akahele i u noho pu- ai kaua. E hoolohe mai oe ia'u e hele ana wau no ka loihi, i

kelu hale towera ma ka aina o na Koekana, ka mea hoi an i iko ai ma fee aniani. He mea oiaio, ua oi aku ka hikiwawe o ka'n hele ana ma kekahi huakai mainua o ka mea i maa mau i na mea e ae. He huakai aao uui keia, a o ko kaua kaawale ana n<> ka manawa loihi. (Aole ipau.)