Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 52, 24 December 1881 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI O NA AU POULIULI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI O NA AU POULIULI.

Uiniliiia ekaPeni a Jo<eph Poepoe, no ka Hiwnhiwa a ka Lahui.] MOKUNA X. lIELII 84. 1 knM Inu'lUhelmUko.-BiM e . Ka huakai liele a ka Naita me ko Keikialii—Ka hoolilo ia aua o ke Keiki alii Hautona i JSTaita—Hoolelo ia ka huuli o liokekila— Ka Ilale Kakeln kahilīO'—ll o moololo Paliaohao Ka haUaka ana nie ua Kunui lie umikumamalua ma ke alahele Blauna Alepiue—KaNunui Beora— hoaloha ekolu. HE OLELO HOOPOLOLEI. Ma ka helu i hala iho uei ua hewa ka hoonoho ia ana o na olelo o ka kakou Nanea, a ua minamina loa ka mea uuuhi a kakau o keia moolelo, i ka hoounaia jina 'ku o keia hemahema imua. o namakamak'a, a ua ikea keia hemahema, Ua oili mai -keia hewa mamuli o ke kuhihewa o ka hoonohonohoia ana o ka papa hua kepau no ke pa'i ana, ua hala hewa paha ka iuaka o ka mea hoonoho nolaila, i mea e hooponopouoia ai kela hemahema, ke hoao nei ka mea kakau moolelo e aku i ka hoonohonoho pono ana, a i kupono ai hoi i ke kope i waihoia aku, e ka mea kakau, peuei : "E hoomaka no i ka heluhelu ana mni kinohi mai oia helu a hiki i ka huaol«io "lanakilu," o ka lalani hope o na lalaui mele, ma ka pau ana o ke kolamu moa o ka moolelo, alaila e haalele i na huaolelo e hoomaka ana ma ke kolamu 2, a e heluhelu aku tna ke kolamu 3, oia hoi na huaolelo, Ih Kokekila ma i hemo akn ui uia na nu'a, &, a pela e hoomau akn ai i ka heluhelu ana a hiki i ka hapa huaolelo 'uhi'—ma ka hope o ka 17 o ua lalani mai luna iho, aluila lele mai i ke kolamu 2, a loaa ka hapa huaolelo 'laau; a heluhelu aku, a pau pono ia kolainu okoa; alaila lele hou ma ke kolamu 3, e hoomaka ana ma ka 18 o na lalani 01010 mai luna iho, a pela e hoomau ai i ka heluhelu ana a hiki i ka pau ana. Mea unuhi a kakau. Joseph Poepoe. MOKUNA X. °5j5 LOKO o ke konouli eleele o ka pouli SL h»ua i hele aku ai ua inau kamahele la mo ka paue leo ole, pela laua i u haele aku ai a liiki wale i ko laua hoea ana 'ku mawaho o kekahi pa pohaku, u no ka pouli loa, aole hiki ia laua ke ike pono i ke ano o ua pa pohaku la. Ma kahi nae a laua i hiki aku ai, he paia paa wale no ia, a maanei i pane ae ai o Eokekila ia Sir Naita o ka Ululaau: JU ka Naita he pa pohaku keia a kaua i hooku'i mai nei, u o kona ano nae aole au i ike, a heaha la kana hana o ke ku ana maanei. E ka Naita Harekela wahi a Hautona ke ole au e kuhihewa he pa paha keia o ka poe ulmi holoholona ona ululaau, a iloko o keia pa e hoopaaia ai na hololiolena i pio ia lakou. Pela io paha, e Sir Naita, wah; a Kokekila, aka aole pela ko'u manao, me lie mea 1», he pa keia e hoopuni ana i kekahi liale kakela kahiko, a i na pela io, alaila, e loaa ana ia kaua he wahi e hoomaha ai i keia po.

Miwn'i i nka m> ai o lluutona, u pane i\o U: h kuu Sir lliuokeU, ina lu> wahi hoolulu keia no na lmnnka nu n oKlo »i ho poo pm-.wai oleoh', alaila, aolo paha uuaiioi t> lona ann ia knun ho liiohuii uiaikai o liko ino kau « numuo walo noi o kuu iSir Xaita Puuwui Wiwo Oio. l uoi w:i pauo hou mai la 0 Kokokila, L ka J\ai(a, nolo kana o ike pouo i ko ano o loko o koia pa, i na iuawaho wole uei uo kaua e lioao ai e iku i ko loko o keia mau paia paa, nolaila eia ko'u manao o imi kaua i ka puka e hiki u ; in kana ko leomo iloko, a j>enei e loaa koke ai ia kauu ka puka, e holo oe ma ka pili komohana, a e hele hoi au ma ke komohana, a i na e loaa ia oe ka puka, alaila, e puhi pakolu ae oe i kau pupuhi a pela hoi au, a pela auanei kaua e ike ui ua loaa ka puka ī kahi o kaua. A i na hoi he enenil ka mea halawai pu nie oe, alaila, elima au oolopu makani e haawi iho ai i kau īiano, a pela no hoi ka'u e hatia ni, a o hiki koke auanei kekahi o kaua e holo kokua i ka mea 0 kaua e halawai aku ana me ka enemi hoohalua o ka po. Ia wa hoohnli ae )a ua mau hoaloha Nuita la i na poo o ko laua mau lio, a kakolo aku la uia ko laua mau ala hele p loaa aku ai ka ipuka o komo aku ai iloko o ka pa pohaku. No kekahi mauawa loilu okoa i kaawalo ai na kamahele me ka lolie ole i ua mapuna leo hoailona no ka loaa a me 'ka halawai ana paha o kekahi o laua me ka mea a laua e u huli ana, a o ka hookui pu ana 'ku paha me ka enemi hoohalua o ka poeleele. Aia hoi • kani pa kolu mai ana ka pu puhi a ka Naita o ka Ululaau, a lohe ae la ka Kaita Puuwai Wiwo Ole ia mau mapuna leo, a hoomanao aela ia ua loaa k.ajpuka j kona hoaloln}., . la wa hoohuli hou ae la o Eokekila i kona lio, oiai ia e kuewa nanea wale ana no nia ka liuli hikina o ka pa o moe ana i ke kukulu hema, a holo mai la ia ma kahi ana i hoomaopopo ai mai laila 1 poha mai ai ka leo o ka pu a kona hoaloha. Aole i emo ua lioea aku la ia ma kahi a kona hoaloha e ku ana, a, aia io malaiia he pio nui i paui ia a paa me kekahi ]iani laau oka, i hanaia ma ke ano paa loa, a he apo hao poepoe hoi e paa mai ana mawaenakonu. Ikela mauawa le-lele iho la laua mai luna iho o ko laua mau lio, a hele aku Ja kekahi o laua, oia hoi o Hokekila, e wehe ae i ke pani puka. Ia Hokekila i lalau aku ai i ka rina hao, a onou aku la me kona ikaika a pau, aia hoi hemo aku la ke pani a hamama ae la ke pani puka. 1 kela mahawa, komo aku la ua mau Naita Kamahele Ia ine ke kai ana 'ku hoi i ko laua mau lio kaua, a me ka lana mau pahi e paa ana ma ko laua mau limn, me ka makaukau o ko laua mau noonoo no ka paio ana 'ku no ka ino e kimopo ia mai ana maluna o lakou. Hele aku la laua me ka pune leo ole, a hiki wale i ko laua hiki ana mai ma ke kumu o kekahi hale kakela e ku Maanei i ku iho ai ua mau Naita la rae ko laua mau maka e lialo ana ma o a maanei, me ka nana ana hoi i ke ano o keia hale a lana ī hoea aku ai. A liuliu ko laua ku ana malaila. ia wa ua hooholo iho laua e ku kekahi o laua iwaho me na lio o lana, a e komo kekahi iloko o ka hale kakela. Nolaila, o ka Naita Eokekila kai komo aku iloko a o ka. N"aita hoi o ka Ululaau kai ku iho mawaho e kiai ai i ūa lio o laun. Komo a\;u la o Eokekila a hala he man minute puka hon mai lu ia i waho, a lmhai mai la oia ia Hautona i kana mea i ike ai iaia i komo aku ai iloko o ua hale la. Wahi ana, he nui na keena ana i komo aku ai, a o ke ano o ka ea ana i haDU ai, he ano maleamaka hou no, aolo he ano polopolona, ua manao oia ke noho ia nei no paha. ia wahi e kanaka, a uo ka pouli loa, aolo hiki iaia ke hoonuaopopo i ke ano o na mea o loko oia iuau rumi.

la laua e kakamailio ana ike aku la ke keikialii Hautona, ho uiuiki malamalama e oaoaka mai ana mai luiu? lilo o kekahi towera o ua halo kakela la, ia wa i knlikuhi aku ai ua keikialii In ia Kokekila no kana mea kupanaha i ike ai. I ka n&na ana 'kv\ hoi a llokekila ua iko io aku la ia he wahi malamalama iiuku, a ua lilo ia mea i mea nana e hooiaio mai i kana mea i koho mua ai

he hale kakela uo ia i pa-kanakaia. Nana akula hoi laua me ka hialaai nui, a hiki wale i ka nnlohia ana 'ku o ua wahi malamalama Ja, a olokea hou ae la ka pouli pu ma kahi a laua i ike aku ai i ka maamaama. Ia wa hoopaa iho la laua i ko laua mau lio ina kekahi kumulaau nui e ku ana ma ia wahi, a komo aku la laua ma ka ipuka nui o ua hale kakela la, a ia laua e nanea ana i ka hele, ike aku la laua he malamalama kukuie maamaama an maloko o kekahi keena, a noluila, hule aku la laua ma ke ala e hiki aku ai ia keena, Ia laua i liiki aku «ī ma ka puka o ua keena la, a kiei aku la iloko, ike aku la luua lio rumi hoekipa. Aia hoi mahma iho o ko pakaukau poepoe e ku ana mawaeoakonu, e ku ana ho ipukukui ihoiho uui, a ma kahi kokoko i kona kunni, e wuiho ana he wahi apana pepa. A aia hoi ma kekahi pakaukau okoa 'ku e kuku mai ana he mau hano kiwi pipi a me na hue-ili, a ine na popo palaoa pulehu elua. Ua nui loa ke pahaohao o ua mau kamahele opio la no keia mau mea a laua e ike aku nei, o ka oi loa nae o ka mea i pahaohao loa ai—oia na popo palaoa pulehu elua a me na haiio kiwi pipi me na hue-ili. ( Aole ipau.) .