Ko Hawaii Pae Aina, Volume X, Number 16, 16 April 1887 — Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA. KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele. [ARTICLE]

Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA.

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele.

KA EUEU ĪIOI NANA 1 WAWAHI NA I'ANI PAA O AINA PO. Unuhiiano Ko īlawaii Pae Aina. Helu 89No keU lioohikilele ia Hiia o Piuke, ua ala ae la oia u utjlowa!e aku I» kaua maa me» i ike ai ma knna moo uhane pahaohao. . I ' Ika wa a aa Piuke Ja i ala ae ai, mino aka iho ta oi», no ka moa un lioomnopopo iho la oia īie moo iilmne knon 0 hooipo nei. Hali ae la ua nei a ike ]bo ia 1 kana wahioe a honi aku lu inia, a bo- j ui pa aka la no hoi i kona UMiKimhine, | a owe iiko hou )ho I» l'ikon, a pau ka j iakou awe aaa, akahi no a p'iue akuun Piake ala i k«na wauioe me keia maa ' huaolelo. i E kua aloha, eia ka oe i ko mī nei poli, ae uiai la ka ui Linakala aie ka mino aka ana iho. Huli hoa ae la u»i Piuke nei a paue aka la i ko&a hana lapuwale peoei; Kapanaha no hoi oe, e kuhi bdh au lio maoao paaJa kolu, ahe loli ole la hoi i na hoowalewale, eia k'i ua like oe me ka hau o ke kakahiak'», hiki mni ka la, hebe§ wale no | lilo i waipuhe, a ua hikī po hoi. Aka no kou lilo a|aa i kou lealea, ua nana ol© mai oe i ka 1 u kauoh;», aua poiuo au ina keia hana ana au e kuu kaikaahiae. Ia maaawa i p&ijke &ūu ai kona kaikaahioe. Aole aa i hewa, af£a ooe no kai hewa, uo ka mea, o oe do kai haalele, ino iho la'a ame ko aloha, heaha la kou mea i haua ai pela? lilo oe ma kou huhu, haalele oe ia makou ma ka aina malihiui. Oioi hoi, ua hku au inaliopo oa, eia aae aole oe i aīoha iho ia'u, a no ka hiki ana mai no hoi paha o ka mea makewai, aa haawi no hoi au i ke kiaha piha ika wai, aua īnu .uo hoi kela aua kena, a koe mai no hoi k e kiaha me a*u, oia la e kuu pokii i lohe oe. | ' . No keia mau olelo a ua kaikuahine la o Piuke, ua hiki ole iaia ke pane aka, no ka mea ua haalele io no oia ia lakou. Ua lohe aktt la kq. poe e moe ana no ko lakou nei hamumuoiu kamailio, a na ala mai la na mea a pau a hele mai la lakou e ike īa Pioke. Oiai lakou e hni aloha aaa i keia ua ike aku la o Piuke i kana maa ui a pau & me kana keikl kamakahi Piukeona. Ua hoohala īa na hora o ka po i wa bo lakou e kamailio ai, a me ka hahai pīha ana aku hoi o ua Piuke ula no koaa wawahi ana i nji pani puka paa o Ainapo. I kein manawa hoi a Pinke e katbaIlio uei, ua pane mai la hoi na v u! o Ainapo penei: Aohe o maua haliu »o ia mea, no'ka mea u» hana oe ia piea i kamu e mike ai ket» kauaka iga!spnwa!e f ahp tsknr ia tia make akahi no a t>lnola poao ko mana manao nb kthake ana. ■ Pane hon ae la na mnu m a!a, • aohe 110 o mana minamin* ia aupnni, maoaua oka make ana o kela kanika ino !ap«wa!e. 1 hoh? a*la o i k®ia ma« hnar>!?to, iho la oia, ! a uweaela, me kolaa olelo ana īho oo lnia. I ; ' - Kahahal heahn la ko is h lapjftriīe, aia hoi a makp akn !a fia p \im mm otelo ino hon akn no ka

kahi, oia hoi, ua ko aka la ko oakou makemake. ] keia wa nae ua ano hapai mai la ua kaikaahioe nei o Piuk*, mo koua ikō ole nao ua hapni oin.l ' . Suu hv>i t> ka iūū+ h®UiU"li\ ka'u o bai fiku oei, e liko ka mea { lioike īauaa koia oauoi, ua hupai oia ī ke keik? no Aeko Eleele. " A maHa po ala i pane aku ai o Piuk»nawa*niOe, a^me kona mau he alobfe V " 1 S haalele aua aU |a oukou ae h«I hm ann au i kekahi mea nunn a'u i -ike iho nei ma ka hihio, aolo au e hoi mai aoa a hiki i ko'a ike ana i ua mo i ala a'« i ike ai. ■ ■ ■ ■ I hele au a i make oia iho la no, a i bele hoi au a i ola, alaila he loaa ana no ia no ka'a mea e makemake nei e hele. • ■ H ■■..- I keia wa ua pane koko mai la kana keiki Piukeona. Ē koa papa-aloha, e noho oe, owauo kaaa ke hele e imi, ina e loaa ia'u hoihoi polplei mni au ia : o?, a i loaa ole no hoi, nl<nla hoi mai uo hoi paha au m« ka nele. Pnne aku la o Piake me keia mau huaolelo. Aloha no oe ē kuu keiki, ka uiea i paio mai ia*a, ua oiioli au no kau noi, aka o kahi o ua mea a'u ī ike ai, aole ia ma'ka honua n&. aole ne hoi inn k« lewa. Aka oua men ala a'u i i:;<i ai, me he mea ala aia malalo o keia honuii, aole hiki iau ke hai p aka in < e e kuu keiki, no ka mea aole au ī ike mua ia wahi. 'Pehea Da ano oīa wehi L. ? wahi a ka opio. Pane aku Ia o Piuke i k * niuau, a ku opio yenei : ' 1 Ua ike au- he kumu I iaa, he inuli.wai amo kekuhi lio komw, oia la e kuu keiki. OfNw i kel'i Walii, p noht» i>e, a owau ke kii no, w«Ui aka opio Piukēona. E ka'mei heluhelo, \u ike oe i keia Piukeona, he opio wnle no oiu, ēia uae he panaa pee puli kan& aole ma konu manao maoli e lilo Itei't ui nana, «ka ma ke kauoha ia, i loaa koke ai iaia he hoa a he iwi aoao >,o kona maU la opio. I keia wa koi )£f Igj iko pu ae fa k«ua i kona ano mahaoi, a me koua ano hopo ole no, aohe ana mea makau, aole ma ka lewa aole hoi honua, ao!e no hoi ona makau i kona makuakaoe, e li ko no palia me ka makua ike kei ki, pela no pahā keia opio i hoaano loa aku ai. Aka no keia noi a kana keiki, ut; hoo le aku o Piuke me ka hopuka ana akii I penei: v : | E kuu keiki, aole loa, ūo k* mea aoie hiki mai i kou wa, aia a hiki iuai i ; ko'a mau la bope, alaila olelo aku aa ia ! 08. - - | % . ■.... I ISo ia uiea, oia ka u e hopohopo uei I uou, uo ka mea, aohe koo a aohe hoi ou mea naua e malama pouo ke haule ae j au ī k%,make, no ka mea ke kau e mai i nei uo ia'u na hoailpna, uka e noho oe | a e liele ae ou. i I hele au a i loaa }sa alaila | e hoonaanao mai no au ia oe, aka i hele : au a i loaa au i ka poino, alaila eia ka'n i kauoha ia oe penoi. E ka ao u nialoeipe, hele pololei a ke aupuui Pahaohao, au no hoi i noho &i, «laila noho pono mslia o aloha ia raai oe, loaa ka hoi ka pomaikai. Ia Piuko e kauiaijio nei i koia mtfu huaolelo, aia hoi ua ano huhu wale tu.u ia uo koua kaikaahihe a me kaua wahiuo, paue uiai la ua Lin .k ila noi po nei. " Aole au o ae hoji ia oe e ho!e hon, malia o ko hele aoa'paha koM, iko hou o!e uiai oe ia*u 8 mo ko hanau mw, noInila noho mai oe. Oiai hoi, ua make aku la no feo enemi, a me ko hoa haksW tiot, a ua maluhia kou noho an<*. u», aina a na tsko i na toea a pau, r ?toho hvd ou howahoma i koe. īa manawa uo ua pnno aku \a us Pi uk* nel peuei, * Q keia man enoa a pau aoTe »k* uo oukou a me ka oukou m-iu a aolo i mso}>opo i«*u ko xuo o ka noho (tna akn oVa reau mamo, e liko ana pshs, sole psba* * eia nn iim o iToi i is raes i to»s iahi ma ka hiMo a ins

e ifee nna, ua kupoao Icm ia wai'i no ko'u poo e hqomoe oi. Oia !a i kan waliiue, nolaiJa e noho oe mai aua be ia'a no ka mea lie hunkai imi ka'u. I» wa pane hoa aku In o Linaknla jn Piukepenei. Ae, eiia oe ke hele nei, eia ka'n kauoha ia'-oe, mai lalaa oe i kti meu a ko'u naau i ioaioa ai, ua ike no oe i ko auo i o ka'n mea ē kamailio noi. He ®e* e esftWWu7""kē~T)ovkv nkiī ne »like ne kou makemake, a aōle lio] f>a e aeakn it. n* e hoi hou aku oe me "kekahi malihini ekoa #ik u, uo ka mea, na noa ia ia'n, a ua hoohiki ia hoi ua'ā aole na kekahi mea okoa nohiihi e hele oe rae kōu poina ole oo keia tīito olelo a'a, e like kou hookuli mo na wu i hala ae nei. makaukau loa o Piuke e hjolo aku i ua olelo a Linakula. r Aka hoi, no kona manao o lilo la i mea nui, a hiki ole hoi iaia ke hele, nolaila ua ae aka 1h oia ma ka waha wale no nae, a o kona naau ua aa e uhai i keia kauoha. Un nni wale aku keia mau hooheīe kamailio wale ana a lakou, a hiki i ka wehe ana mai o ka pili o keao, a oili mai la hoi na kukuna olino o ka la a 1 hohoia cn»<i la i kona malamalama i'ka ! honua. i I keia v>v hoi, hu wale ae ai 110 ke ! aioha o aa Piuko ala i kona lio Lekeo- | na, a kuiu wale iho ia no kona mau waimaka, no ka mea, aohe ka noho ana itio a manao ae hoi o kona hoa lio, ninau hoi no na mea e hiki mai ana, a aie ka poino paha e loaa ana ia Ihub, aka i keia wa, aole la mau mea me Piuke. ■ Aka aua no nae hoi, oia wale no ka aa Piuke nei e halia nei a he ano ole hoi keia noho ana ooa waikhĪ Aua īaia iho. ; Oioi nae ua Piuke ala e nohoana ma k» lauai o kn hale, haiiu aku la hoi ko uu nlo i kahi a ba la e oili ae ana, me ke kulu no hoi o kopa naau waimaka eioeio. Ia wa ike mai ia kana keiki i ka uwe 0 kona mnkaakaue, a paue .mai iti oia mu ka ieo mulie, — e kuu papa P)uke t e aha ana oe'? Pane aku ia o Piuke me keia mau huaolelo: Auhea oe e kuu keiki, neenee mai oe ā pili me a na'u oe e kamaiiio aku i na mea a pau. Oiai hoi, wahi hou a Piuke, aoLe au 1 eleiuakuie, uoie uo hoi i hiki mai i ka hopeua o ko'u. mau lu e make ai, aka ua ano ole keia ola ana i kou manao, no ka mea, aohe kuu hoa pili o keia mau uiakaliiki he lehulehu wale i hala iho nei. Me he mea ala, aia i kela la e puka ae 1«, aia ilaila kuu iuoa kahi i malama ia ai, aia i ka mahina i ka po, aia no ilaila kuu inoa. - E hoomanao oe e kuu keiki, a e hoohalike be me a'a nei mai hookiekie wale aku, o loaa ole leō'a meheu lia oe, a nou e'koa keiki ko'u aīolia palena oīe, qo ks mon ua loaa o<3 iīoko o ka'a haskai imi ola. Ke lana nei ko\t manao, e lona ana ia oe na popilikia he n»i ma keia rao» akvi. nolaila ke nei a\\ oo mea. E kuu keiki, me keia mau waimaka o kulu aku la,\ia neīe aa ī fea ikaika ole, o hooliīo aku ai ia oe e kuu keiki, aolie hoi he kokua ma ko'u noao e maaao aku ai e īi!o noo ia kokua. Ano 5 keia wa, he ilihune au e'nolio aku k, woīaila e noho oe me ke akahai n e heīe ne nu ma kVu huakai, a i īoaa kti poiaaaikai in'u, e Hlo ia uou i hookauīau:\ ia kou inon ma koia inau aupuui hui. I ka lv>lie aiw o k;\ opio i na 010.10 alo. li?v a kona u« hoohauoli ia koua Oks u; • -.ana o kumnilw aua, ua oili wai k u; h ui h lo», a o ko laIkou hun, «uīu> oia hoi lie 2 kaikuahiue o Aoko Ekele, he ninu puuahek' ia n;i ke kHikuahiue o Piuke no ki mea, he uiau kaikoeke» a 9 hoi mau u: o Aiuapo, O hoii ke Vaikus'aiue e | Pioke, r. o k t ui Piuke hoilut I A!esoti»īā ke hui īa lakou a pau ho S k<: ! īakou nui. j "Rvā V.sv. w v»&1 «a pod ui kaM uiaīu, n m hooholo īiko iho la ko

lakou mauao, e beie aku lakou e aaa ia Piuke,—aole © hele hou, Aka i ko )alsou bikL&D» &ku imua o Piuke a hoike aku la i! o lakou manao , ia>ua oua, ua pane koke naai h o Fiake penei. Aole hookahi a'a uk* nloha iiwaeoa o oukou a pau loa, n«> kawea ke ike nei aa aa bui oukou, u hook«bi auauei a oakou eoemi e hana iao aku ai >na keia miia «kn. ' ' 7 x * Nolaila ke hai oku nei aii me ka ix)ioiei loa, aofe aa e ooho aoa ia oukoiii koe wale no kew, iua c loaa- ana4ait lio keokeo ka mea hoi a'u e aloha uei, aiaila i ko'a wa e ike ai iaia, e aoho 00 au, a e IILO au malalo oka oukoa hoohaou oun. I ka iohe aoa o u.i ui i keia mau olelo a Piuke, ua poho huuiau ioa lakou, nc ka mea, na akaka ia liīeōa ua psa-~ kiki ua oleio a Piake. Aikeiawahoi, aia ko Piake maa maka ke haka alu malanao lakoa, a o Linakuia boi v ua hookokoe loa ae lft kona mau maka, me kona olelo ana ae penei Owal la ls<ma mea i aloha aif a owa! ia ka makou mea e euemi aku ai? kupanaha &o hoi oe. Me keia uiau huaoielo, lalau mai la ua ui Linakula ala ia Piuke, u huki aku la iaia ma kekahi rumi okoa a ninau aku la. E kuu aloha, owai la kau mea i aloha ai? No ko Piuke auo hopohopo 0 pihkia koke kaua keiki, uolaila ua pane koke akn la ua Piuke nei me kaun mau olēlo hoopunipuni. E kuu Liuakula aloha,— 0 oe no ka'u mea e aloha nei. aohe mea eae mawaho tvku ou. Ia lobe ana no o ua ui nohea ale, ua olu iho la oia h> v ai ko lalo, me kona mtmao he al / ' : āo keia o kana kane iaia. . * Ia mniiiiwa i paue aku ni ua ui Linakula hlh iienei: E kuu Piake, akt\bi_nu aae aku ia oe e hele, uo ka mei», ein no kou aloha me h'u, ioa me ku mea okoa kou aloha alaila aole au e hopo no kn pnio ana me ia, iūa no ka make ano ke ola pahn, 00 ka mea aohe kuleana 0 kou aloha ana i keknhi mea okoa e ae, owau wale no. ■■■ lioko o keia mauawa i pane iho ai o Piuke iaia iho peuei: Kahaha, he ikaika uo ka .hoi la, he»ka la hoi ko mea i pepehi ole ai ia Aeko Eleele, ae nae hoi, aia a make alaiia hoike ae ua ikaika, lieaha la hoi. ua hiki uo. I ka paa ana oka laua mau kukai kamailio eun, ua hoi ae la laoa ma ko laaa rami ponoi, a ua mehameha loa hoi ia wahi, aolie mea lohe mai ika laua mau oleli) Ma keia wahi hoi i hai ia ai ko Piuke ola koua make, a peuei na olelo hoohiki m«*waeua o Piuke a uie Liuakula, a o ka elun boj km 0 koua o'elo aua in Piuke. E kuu eia oe ke liele nei uo k«hi a 4 u i iko 010 ai,nolsiU»,, ke noi &ka nei au ia oe, e hoohiki oaai oe, a e p&a hoi ia hoohiki a o ka iuake no kahopena. Pane akw la o Piuke uie keia mau huaolelo. Anhea oe e kuu wahino, heaha ke aīio o kan mau hann. ao!e au e ae aku aea, i)j ka mea he ino īa au e hana mai b, a oke kiuo no hoi ka luaW, nolaila e w«iho malie ia wan manao on e 1 kuu alolia. ! O ka*u huhkai e he*e uei,«j|jp!e roa ke buo e hanlele ia oukou. aVs e liele uo nu e imi i knulio n hoi umi, iu* i\oi e loaa ua p;.maikHi lum\ iut\ hoi aole iho ta uo, heah» ka \ra\wai 0 kau raos e hsna mni \vr Aole !vn ene skw i kaa e kr.n kaoe, w> ka »ea ua maa au is\ oe, aohe lala kau ole a ka uianu, aiwa loa aku keia 1 na aohe wahi olelo kauoheu o ke aiahu--1«, uo ia o Puukw. A ola; no hoi, ua hooliiki pas mai ee aole 00 e hakknn hon mnlnua o na m- »« oke kunhiwi. a ina «>> e hookuli i keia. aiaila © ka make kou mea usna e «ū«iU ike oe i k» hewa o kau me» e mauao uei. E kuu aloha. wah\ a Piuke» niai he& rmai «ei kei* man *oat\so kv.h\l»ewa out ! «ole au e bo>© aua a han« «ku e Hkē ! tu<w»&o U«M* * »<va « I ko oukou eolw aea, ua ia po&o , nuaaei 'i'u i iiui 0 kuUl i* oiikaa « 1 p*v. toa '' -

A nolaila o kau nma olelo a pau lea, aa ike lea &ka la ro i kon manao— adhD on n'oha ia'u—-nolaila, ke hele nei ao a nau no e imi ae i kou j>ono ma kalii au e maoao ai he hiki la wa ku ae la ua Piuke a!a n hele aka Ib, le!e aku !a kana aloha me ka manao e aoa inai, aka aohe maliu naai o Piake. J oa Piuke nei i oīli akn ai. aia hoi naoi e ae e a!ua!n aku ana iaia, aka e like me ka imo ana a ka maka, ua nBĪo aka la na Piuke ala. Holo eku la ua Piuke ala a ma kekahi wahi mehameha, we!te ae !a oia i kp pine umauma a nn kaikuahine o Aoko Elee!#', a wehe ae la oia i ke kui 2 a oili ae !a elua mau moo unahi, a pane la ua tnau moo n<4 heaha eko maua haku. Pane mai !a ua Pinke nei me ka eleu nni. Jle hihio na'u, ua ike olua i ka hi o keia mea a"a i moeuhane ai ma kj hihio. - I keia wa i pane mai ai ua māu moe la penei: Ae, ua ik<; ijo inaua, aole Tkeii honua, aka aia i Mauua Uwila, a o ka nani oua wahi ala, oia ku i mea i iko ai ma ka moe. Aka hoi, oka meli niomona e ku!u ana, aole no i oi aku koua ono ika wai Tj manna Uwila, o--ka-aala hoi o na pua o Ainapo, aole uo i oi aku imua o na pna o maupa Uwila. O ka nani o ke aupuni Huila, he papahele ia no ka uani o mauna Uwila, aka o kahi e hiki ai ke hele, he paakiki loa, no ka mea, ua hoao ia e makou aohe Jiiki. Ua hana makou me ka maalea loa, aka ua nui ke akamai a me ka maalea pa o ka lio Keokeo Uwila, a oia hoi ka lio keokeo au i ike ai ma ka |moe ahane.

Oia la, eko maua haka, a aia no ia oe ka hiki, a nui ka ikaika, alaila loaa, aka a hapa ko ikaikn. aole oe e ike i na aioa ala, a ē inu hoi ika wai ono. a o honi i na pua aala, a kaana pu hoi i ka pono kaulike o ke aloha. I ka lohe ana o ua Piuke ala i keia mau olelo, ua pane hou akn la ua Piuke nei. Ua ike no nae pah'a-olua i ka niua o maunaUwila. Ae, oka hele wale aku no nae lu a kau i ka lihilihi, aole i kiei ia loko, wahi a na moo, Pane hou aku la o Piuke. pehea an e hiki ai ilaila ? Pane hou mai la ua mau moo nei penei. E wehe ae oe i ke kui 5, a oili ae na iiio % alaila o kou alanui ka hoi īa e hiki ai, ao ko laua mau iko, ua like no me ko maua, Ia wa, wehe ae la ua Piuke ala i ke kaj 5 a oili ae la 2 mau ilio, a p>ane ae heaha ka maua? Pane aka la o Piake, e lawe olaa ia'u no mauoa uwila. Olelo hou aku la aa mau ilio ala- e kau mai maluna o maua a e hooko no mauaE aai ae kaua e ka me:i lieluholu no keia wa ī mauna Uwila, i ka hana hoi aka lio piha maalea. ua ike mai la no oia i keia mau mea a Piuke e hoolala nei. Oka manao oaa lio ala, e hoohoka oia ia Piake, aka ua papa ia oia eke kiuo wailaa oka lio Lekeona, a o ka mea hoi i loaa ai o keia lyhio ia Piuke mai ka lio Lekeona mai uo ia. Eia ke kumu o keia, no ka ike o ka lio Lekeona ua ano kupilikii loa ka manao o Piuke, nolaila ua hoike aku laua Lekeona la ma ka Piuke moe uhane ia maana Uwila, i mea hoi e hoolaua īa ai ka maoao oua Piuko nei, a pela iO nohoi. keia mea hoi, ua huhu ka lio keokeo Uwila la Lekeona no kona hoike ana i ka nani o kona aupuni ia Piuke. O kekahi kumu hoihoi ole no Loi o ka lio keokeo, aole ona makemake e lilo kana hanai īa hai aku, aka aia kana kane a ka lio keokeo i manao ai mawa- ? lio aku o keia mau aupuni hoi i kokoke ole mai hoi i kona aupuni.

Eike ao kaūa e ka ruea helaholu i aa B\jpani ala ma keia inua aku, aka 110 ka hoike e aua o ka Lekoona ia Piuke, a oia ka ua lio a'a i kaoiuhu iho ni me ka olelo aaa iho. Kahaha/ makaukau wale ka hoi ka haawi ana a kuu haku i ka'u haUhi, ae hoi, he haawi ua ka 'haku, aole o hiki i»'q ke aaa wale iho no, a ua hahai aku no hoi ua lio koakeo nei i kaua hauai peaei—E kua uiiliuiiii, knu luhi hoi ua ike ia oe.

Eia a& mokuahi holo pili aoa i ka mai i kei» fc«katiisk«, mnmon o to taskoo ho{ ana e pai 1 ka knkon tvupeps, Wai*!e«!o mai Kau«i msi; K>u\h msi ] Kaia Maui mai; Lifcc!ike mai Mahu-] kOD|« Bf«ui «mo Molokai ru«i: Kin*a ] at*l H«w«n a mp Maui msi. |