Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 40, 5 October 1889 — Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka limakahi i haaheo ai ka Honna, Na hoa Ohia Keleawe o Aimiowa Unuhiia no Ko Hawaii Pae A ina. Heln 99 Ae, wabi a ka manu i pane akn ai, a heaha ko olua makemake. Eia wale no ko maua makemake, o ka lohe i na mea hou mai ia oe mai no ka oukou huakai. 0 ka mea hou ano nui a'u e hai aku ai ia oe i keia manawa, ona malihini i kipa mai i ko'u home ma na la ma mua aku nei, ua poino laua, Ika lohe ana ona ui i keia mau mea, ua hoomanao ae la laua, aole kē la he mea e, aka oka mea no a laoa i 'koho ai he wahine na- Pioke. A wahi a laua iloko iho o laua, ua pono no ko laua make ana, ahe nian pianaina hauoli hoi ko laua. Aka, o Piuke aia no oia ke noho ala me na helehelena a ka mino aka, no ka mea t ua kuhihewa loa kanā man wahine. Ia manawa i huli ae ai ua mau ui nei a pane aku la ia Piake ka laua ipo me ka hoohenehene. ahea la ka hele e hoopakele i ka wahine ana.

No keia mau olelo aua mau ui j ei ua pane aku la ua Piuke nei> heaha la hoi ka hewa, oka olua hana hoi ia pela, a e ike ana nae olua. Ia manawa no me ka hoohakalia ole iho, ua ku ae Ia ua Piuke nei ilana, a iioni aku la i ka ihu o kana man wahine me ka pane ana aku. E noho olua, a eia hoi au ke hele nei, a i noho a āloha ike kane mai hoao e huli ae, no ka mea aole au e loaa ana ia olua, Ia manawa i pane inai ai kana mau wahine, e hele ana oe i liea, manao anei oē e loaa ana ia oe ke hele aku e huli. Aka, aole nae be pane aku o Piuke, wehe ae la oia i kana ili punahele mai kona poli ae. K alena ae la oia iloko o na opi piha he 12, haawi aku la i kona aloha hope a komo aku !a iloko o kana i!i lele a hao aku la no na kaiaulu o ka lewa, Oiai o Piuke i nalo aku ai iloko o ka imo ana oka maka, ua lilo ia he uiea maikai ole ika manao ona ui, a e noho ana hoi laua me na waimaka e hiolo ana ma na papalina.

Oiai nae na ui e uwe ana ika laua uiea alolia he kane, ua ukali aku la ka manu uiahope o Piuke, a haalele iho la i kona mau haku. O ke ala kahi a Piuke e hole nei, aole he maopopo iki iaia, rua pono lele wale aku no oia. Oiai nae 01* ma kona alahele e lele ana, ua hoopuiwa la oia i ka pane ana aku o-kekahi leo mahope penei: E Piuke, aole kena o ke ala au e hole ala. e likali maī oe mahope o\i, a na'u e pailaka afeu ia oe nhiki i puka malaelae ana sku mawaho oke ahi e lapalapa uiai !a. la mauawa i huli ae ai ua lMuke uei a ike ae la Ika w«uu, ka moa hoi 110na ka leo ana i lohe mua ai, ano ia iuea ua pane iho la oia i kf»na ili, e ukali aku mahope o ka mann.

Ika pau ana 110 oka Pinko mau kamailio aoa, na huli ao Ih ka ili a akali aka la mahope o ka Oiai lakon nei eUle ana, aao ka manawa pokole, aa komoaku la lakou iloko oka lapalapa ako ahi e Lolapu mai ana. Iloko oia manswa i pane aku ai na manu nei, e Piuke, e hoemi iho i kan i i a kau pono malana o'u, i ole ai olua e loaa i ka wela a ke ahi. Ua hooko mai la o Piake ia kauoho , a lele like aku la lakou oei me ka hooikaika ana e paka ma kekahi aoao. No kekahi mau hora ko lakou nei lele ana, ua puka aku la lakou nei ma waHo oke aupuni Keahialoa me ka maaiahi, Iloko oia manawa i pane aku ai ka manu, e kuu hoaloha, ua lawe mai la hoi au ia oe a puka iwaho nei. Nolaila, ma keiā wahi e kaawale ai kaua, a e hele hoi oe ma koo ala hele, e hoi no hoi au no ko'u wahi, Aka, e kuu hoaloha maikai, mai hw poina i kela olelo paa mawaena o kaua a naka make e mawehe ae. Ika lohe. ana o Piake i kana mau olelo, ua huli ae Ja oia a haawi aku Ia i ka hoomaikai ana, a pane akii la, Aole au e hookuu aku ana ia oe i keia manawa, aia a ike au i kahi a kuu kaikamahine i nalo aku ai iloko oka opu o ka moana, Ua pono kou manao, wahi a ka manu i pane aku ai, ao ko lakou wa no hoi iai lele aku ai. Oiai lakou nei e lele ana, ama ka hapalua like paha oka lewa, ua halawax iho la laua me kekahi mea hoolele hauli. Ua ike aku la laua nei i kekahi mea e maaloalo ana i waena oka la, a oia hoi ka Piuke i i^oai fr me Va panē~anaae. Heaha Ia hoi keia mea a'u e ise nei ika maaloalo i waena oka la, a me he mea Ia e lele mai ana. Pane aku la ka manu, mialia paha he mea maaloalo no ia no kou m<*kis i ka wa au e nana pono ai. Aolo, wahi a Piake i pane aku ni a me he lama ko'u hoomaopopo ana, he kino kanaka oia maluna o kekahi lio eleele.

He knpna anei oia raa kau ikfe? wa hi a ka mann i ninau aka ai. Pela ko'n manao, no ka mea oka poe i 1 aa ia ano baawina e like nae kana nei, o lakou wale no ka poe e liiki ke hele ma keia maa wahi a kaua e hele nei. ūa hoomau aku la no laun nei ika lele ana, a mamna ae hni oka uapoo ana oka la, ua hiki aku la lau* nei i k«hi o ka moana nui akea e waihp mai ana. Oiai laua nei i iho ai tm hoano eia ko Piuke manao ika ike ana iho i keia mea nui poepoe keokeo iloko o ka moana. Ano ia mea i huli ae ai ua Piuke nei a pane aku 1& ika manu, me ka ninau ana aku, Heaha ke p.uO o keia mea poepoe nui keokeo iwaena 'o keia moana kai uliuli? 0 tena mea au e ike ala, oia ke ka hua o ke nupuui Reinadia i hoolilo ia eka mana o kau kaikamahine i mea oIe 4 A he kahna one maopopo oia i keia manawa, ama keia wahi no hoi laua i nalo aku ai, wahi aka manu i pane aku ai. Ika lohe ana o Pioke i keia mau olelo aka manu, ua huli ae la oia a pane aku la.

Ke hookuu aku nei au ia oe e kuu hoaloha, « hoi oe me ka na mai laM, a aole hoi he mea nana e mawehe ae i ka kaua olelo paa. Ia manawa no i hopu iho ai ua raana nei i kekahi o kona mau Uulu, a quki ae la a kaawi aku la ia Piuko, dh> ka pane ana aku. E lawe i keia mea a lie kokua ia hou no kekahi mt»a au 1 iwake make ai. E hoomaopopo mai oe ia'a iko auo oka Uaua a koia liulu., walii a Piuko i paue aku ai. la manawa i pat\ē aku ai ka mawi, hookahi no waiwai nui a keia hnln o ke alakai ana ia oe i kahi au t roake make ai, e like maf kekahi aupam a 1 keltahi.

Mamua ae nae o kou makemake ana e hooko ia kau mea i iui ai, e kauoha iaia no kahi au i makemake ai. A e hookuu aku oe ika hulu, ama kana wahi e lele ai, e ukali aku oe ma hope ona. A he mea oiaio e ike no oe ia manaW3. mahope oka hala ana o kekalii mau minute i ka moa au i makemake ai. A mahope iho oka pau ana ona olelo a ka manu, ua hopu mai la o Piuke ika hulu, ao ko laua wa no hoi ia i hux 'aloha ae ai, a nalo aku la ka manu. Oiai ka mauu e hoi nei no ke aupu ni Keahialoa, a ino ka horn 12 paha ia o oa po la. . Ua hoopaiwa loa ia ka manu ika ike ana aku i kekahi mea nui eleele e nee mai ana mamua pauo ona. Me na helehelena li o oia i ninau iho ai iloko ona, lieaha la hoi koia mea nui e nee mai nei. Oiai no nae keia o nalu ana iloko ona, me ka hoomau ana no hoi i ka Ie le ana imua.

Ia wai halawai aku ai me ka ik o a kona mau maka, he helehelona o keka hi kino kanaka. E kaa ana hoi oia maīuna o kona lio poni eleele, i like aku ka palahinu o kona hulu me ka pahoeh^e. Aole i liuliu ko ia nei lele ana aku, ua lialawai ih'o la laua nei he alo a he al». .■.■.■. Ia manawa no i papa leo aku ai ka manu, aloha hoi paha oe e kena maii hini. Aloha no, wahi a ka malihini i pane aku ai, a heaha kau hana o keia wahi e ka mana? Aohea > a tao& o.keia hoi afca ana au •no ko'u wahi i hele «fti ai.

Ia manawa i ninau hou aku ai ka opio uona na hion-* nani, owai b u au puni 1 hele mai ai? Oke aupuni Keahialoa, wahi aka mann i pane aku ai. Ke ike ae la ou ou e ua makamaka heluhela i keia opio e halaw i nei me ka mnn» i keia po. Ame ho la ke nina<i ala paha ko oukou mau lunaikenala, owai la keia opio hookala kupua o ka po Nolaila ke hoike aku noi ko oukou >afa kakau i -a iuoa o ua opio la amo k <na hana o ka hele ana mai e huli i kahi e luaa a; 0 keia opio a kakou i ike aenei, oia no ka oūio Kaonohiokala, ke k ne hoo kane a ka kakou ui Meleuwila. Ao ke kuam o kona hele ana mai no ka huli ana no i kana mea i aloha ai ka ui Meleuwila. Ua haa'ele aku oia i kona home ma mu*i o ke kono a ke aloha e hele e hu li i kaua m-a i anoi nui ai, Aka hookahi paha mea naoa e hoo hakalia ka loaa, o ka noho mai o ka ui Meleuwila iloko o ka lipolipo o ka mo ana malalo noi o ka malama ana a Lo la ka ia nui. Oiai nao ka manu a me ka opio e ka: m&kamailio ana, ua pane aku la ka r ; manu me ka ninau ana aku. ! 'Owai kou inoa? A mai ke aupuni 1 hea oo i hele mai nei? ! Ia manawa i pa:ne mai ai ka opio, o Kaonehiokala feb'u inoa, a mai ke; aupuni Bnna mai inei au. 1 ka lohe aua oka manu i keia fiiea ua noho ibo 1a keia me ka ekemu ole aku. No ka pane hou ote aku o ka maou, nolaila, ua niuau aku !a ka opio, ua ike anei oe ika mea nona ua lielehe lena i like me ka m ihiaa? Heaha oia, he wahiue auei? a he ka ne paha, wahi aka wami i ninan aku ai, kaikamahine opio o*a, nona na helehe'ena a'u e poina ole nei, a īiana hoi i lawo nku i kuU pua puuahelo n\ni kona wahi aku e kau sn«,

Ia makawa i paiie aku ni ka raauu, ms ko 4 a m-.knikn! nwa ro* na walii «I pau a'ui hol'» ai aol<? au i ike i kt>kibi uohea e 1ik(» rr»«» kAu e* olelo naai Akft roa kpi?\ raa« !ft koko iho i§?! no la, «* halawai iho !a su mo ka, ikamnhiu* nou» nta h*!eh*li»ua .1 ano Hk<* aku «\t» kiu $ oUMo mai t*cv «» u« uoho ho«\!ohft maua no koin mao la i hnla &enel Aole i p*u. '