Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 2, 25 June 1873 — HUNAHUNA O NA AINA E. [ARTICLE]

HUNAHUNA O NA AINA E.

Ma ka la ekahi iho nei o keia malama i hoopukaia ai ke dala kalepa hou o Amerika Hia tia wahi hoohpe dala o Nu loka a me Kapaiakiko. 0 kela kanaka oana i apuka nui mai nei ke dala o ka Banako Enelani, o Bidwell kona inoj, ua haawiia aku la oia e ke Kapena Nui 0 Kuha i ke aupuni Enelani. 1 na ike ia kekahi moa e hoomoe ana i na haa ma kahi pilikia, aiaila, e pon© e hooakea 1 kahio ka punana, i oie ai e pilikia ka moa hoomee hua ma ka hooponopono ana i na hua. Ua lono iauahea ia ae inui Parisa ma ke ala o Liulana ae, e hookomo hou ia ana kekahi kaua kulok® o»a Farani. Ua hooholo ka nt poe pili alii e hookahuh i ke aupum Kepuhalika a me ThferB. Paa i he Koe,—Aia hoi he wahikeiki uuku no Nu Zilarii, ua paa pu ka liami i ke koa. 0« oni loa mai kc koe mailoko mai o ūa opū ai a hiki ioa ma kc kani-ai, a paa ioa īho ia maUila ke koe. Aia iloko o keia hooiio i hala ae nei, ua haule nui mai ka ua ma Napier, a ua pau loa m mca kanu i ka hula pu ia e kn wai iiui a ka ua, a koe mai na hale noho. A ua hopohopo ko ia kulanakauhale, no ka hiki liou mai o ka pilikin i keia hooilo aku. Xa luwehala o ka halepaahao o Mikikana e hooluolu ia aku ana ma keia hope aku rne kekahi hana mahalo loi» ia. Ua hooholo ka Ahaolelo e hoopauia ka aahu ana o na lawehnla i na aahu enionio, oia hoi ka aahu paahao, a ua ae ia lakou e palapala i ko lakou vnau maknm:.ka. Ua hoahu ka Mokuaina i puu «i.iia, e hoonaauao ai i na paahao, a nie ki hnawi i uaii kaia i kawa e puka oi a me kahi eiala i leaa nmi na hana liihi inai. Hk wahi eli J)ala nia mn Wolf Creek, he 25 mile ka loa mui La Gr;mge aku, a he 12 (inle lioi ka !oa mai ke aianui e hele ai mai La Grange a hiki i Baker City, a he 12 mile ka nui o ua wahi la. Nawai ole no hoi o k« (lil.-i i na ania puiii 010, i ka ka mea he hu hihu o ke daia. Ua noi ia oku la o Rev. M. Spurgeon o Knelani e hele mai i Arnenka Huipuia e haioielo ai me ka makana ia i $25,000 no na haiolelo ana he iwakalua kumamalima wale no ; Aka, hai aku ia oia i mua o kona anaina ekalesia ponoi iho i kona manao inaoli, h« Kahunapule oia no ka euaneiio wale no, aole loa hoi oia e haawi i haiolelo no ke dala, a aole no hoi ona manao pel». : Ua īke ke anponi Auseturia i keia wa he hana kaumaiia loa kana i hapai iho ne> no kela Hoikeike IN'ui ma Viena. Na ka Baronp Schwarz i hookumu keia hana.a ua ioaa iaia ka huawina mailoko «nai o ka waihona waiwai o ke Aupuni 83,500.00 i mea e hoohana ai no ua Haikeike Nui la. Aka aole i noonoo pono'ua Barona ia i ka nui o na lilo, a ma kana mau hana ahuai wale 'na ua lilo i niea e hookupu aku ai ke aupuni i eha iniliona dala hou me hapa i lawu pono'i ka Hoikeike Nui. 1 mea e hoi ai m lilo o ka luina ana e poho e ukuia ua tiketa e na poe makuikai he iwakalua iniliona paha ka uui, 1 ka wa e mare ia ai ke Duke o Edineboro me ke kaik»mahine a ka Emepera o Rusia, e noho ana iaua hookahi hapa o ka makahiki ma Rusia, ma Sana Peteroboro ko laua noho paa mau ana ma kekahi mau hale hou ma ka wapo ma ke aio iho o ke poo o ka Oihana Kaua O ka waiwai o ka wahine inare elua miliona dnla me ka hopa. CJa oleloia o kekahi o na kumu nui o ka hookaulua ana no ka hoomakaukau ia o.ka mare, no ke ake nui o kahi aoao ma Eneiani wale no e noho oi i ka hapanui o ka makahiki, a o kekahi aoao hoi i Rusia e noho ai i ka hapa nui o ka makahiki. Nolaila, ua noonooia e mahelo like i ka manawa mawaena o na mea elua. No BmieiHA-4A lana.—O kekahi kumu uoi ī pīi ai kon-A. (wn e pono no paha ia e lioomaopopoia ma na me» i ikeio, lioko o ka makahiki 1852, ua ike ia konn lawe ana mai na iona mai o ka ekaleaia, " no na hnna ī hana ia," i200.000 a i ka makahiki 1667 no iii ano no §367,000. Eono wale no ona mahele maloko o ke Alahao waena o Uta, a oia no hoi ka Peresidena o ia Hui a ua haaiele, aka, 8650,000 ka waiwai o kona mau palapala hoopaa nialailn, Ua oleloia no hoi oia ke koiu o na mea i waiho nui i ke daia raa ka hnle Bt>nako o Enelnni i kekahi manawa loihi i hala, a ua mau ka pii mahuahua ana o ia mau dala i waihoia. KA LILO NO KE JCHI IA AN* OKE KEIKI Al.ll MAKE o IstA.—J®a na iono i loaa mai ia makou, makenn wale ka k« nui o na dala i hooliloia no ka make ana o kekahi keiki alii o Ima, 1 ka make ana mai nei o Ka Mea Kiekie* ka Maharajah o Jondpore. Ua hookomo ia kona kino kupapau i ke kapa alii nani i kinohinohiia me na uiomi a me na mea makamae e ae i hiki aku ke kumukuai i ke 575,000. 1 ka hoolewa ana, elua mau elepani mamua o ka hoakai i kaumaha me na dala gula a me na dala maoli i hiki aku ka huina i ke $6'<2,500, a q lu helelei la ana keknhi p keio mau dala iwaena o na'makaikai ma ke.kowa o kela a me keia 100 k»puai. 0 na kapa nani a pau a me keia mau mea makamae e puhi ia ana i ke ahi, Mai ka la 1 make ai ke keiki alii a hiki i ka la hope * puhiia ai i ke aht, 5,000 na Barahamina t hanai mm ia i ka ai me ke dala rubt pakahie ioaa ia lakou ma on puka po o ka hale alii

j Ua hnolaha ia he nupepa iwnena o na Kauka lapaau o Nu loka, e hoapono ana i ka hoopio loa i ke kuai rama, a me ka inu alakohola ana, oiai. ua manuo ia aole keia he niau mea kupono no ka oihana lapaau. O ka hila e ae ana ī k«i koho ana o m kanaka o Nu loka no ka mea e pili ana i ka i laikiai kuai rama o ia moku aina, ua hooho- ; ' loia e na Hale elua o ka Ahaolelo Nui. A ua hookomo pu ia ka laga bia, a me Sa waij ohia (cider.) A o ka hoololi, e hoopau loa ia I nia ka bila, ua haule. Aia malalo o keia i Kanawai i ae īa ai na kulanakauhaie liilii a j me na kulanakauhale nui, e koho i luna, no na mea e pili ana i kd nioau no ka laikini ; kuai rama kuloko, a o ka hoole loa paha. f He hele inakaikai nui ana ae keia o na poo Kalaunu'o Europa iloko o keia kupulau ; ] a ine ka makaiii. Aneane no e pau loa na ! ( Emepera a me na Lii nui, i ka manaoia ej i halawai ana ma Viena. A o ka Moi -hoi oj ; e liole ana e ike i kona hoahanau j I aiii, ma Petcroboro, Kuīia. O ke keiki hoi! a ka Moi o Kusia, tt holo ana i Ladana, n i ■ ka nana aku e hookipa oluolu īa anae ke l.ii opio e Walea me ka Moi Waiiine. Nplnila, 0 keia huakai makaikai alii, aole no e nele ana ka nui o na mea hoohauoli no keia hookipa alii uui. | E hoike ana kekahi palapala mai Esena ! mai, e hoounaia ana mai ka hale hana hao ; mai o Herr Krupper, elua mau pu nunui loa ! | i ka Hoikeike Nui ma \ r iena, a oia na pu i :oi aeka nui mamua o na pu e ae a pau i ha- | na ia malaila.-. O kekalii he pu keleawe nui :o ka loa o ka waha mnloko lie 23 kapuai6. < 77 iniha, a 4 kap. ke anawaena me 6.78 ini- | ha, a o ke kaumaha S6 128 paona, O ka lua o ka' pu, he keleawe no, 4 metere ka | loa, a 4 kapuai ,me 8.05 iniha ke anawaena, :n he 112,000 paona ke k;i iniKilia. O keia | mau pn nuuui launa ole, ma ko wnena o keia ; malama iho nei e hooun;i in ai i Viena, ma | ke ala mri Oalasen ae i Nttre.inob'jga, a me i Panau. Ikf. io ī kk Sahat!. —Aia rna Eh' lani lie j huina kaiiaka i manao paa loa mft ka hoo-! holo like, h liaawi ia i ka paaha-na i hana no | kona manawa o ka ia pule, me ka hoolilo ana ! 1 keia mau hana i anun mua no ka hoohuii i ana i ka paahana ma ke ajio Kristiano. Naj hana mikanika, ka holuhelu ana, a me ria i hana hewa ole a pau. o keia a me keia ano, j he mau inea kokuā ia i ka hooueu ana i ke j kino a. me ka manao, mamua o ka mea noho j wale. Aia i kekahi wa i hala loa. ua hai-[ olelo kekahi kahnhapule. imna o konn mau j hoahanau ina ke kakalnaka ;'a ma ke aiiiahi, | na malama ia he hana |ealea kinipopo ma i ke knla, 1 ka hoomaopopo ann, ūa' ulu mai j keia hana mai loko mai o Rev. Ferederika i Seleva he kahunapule oia no Shropshire no i ; na makahiki he 20; ma ka hooniaka ana, ua j kaulana oia ho ka ona a me' ka hana pono ! ole. A kapa iho keia kahunapule i ka la j pule, he la ino loa o ka heliedoma. A r«a-i keinake iho la oia e hoano liōu ī ka 'a Sahat.i ;1 aka manao no na kanak'i i na halawai pule-; a r(ie na iiana manaoio e ae, ā jna ko Mr. [ Sfleva manao, he pmm o liono pu ia keia lioaiio hou ana. Hooinaka iho la ua kahuna nei, i ka hoano e ana; i ka aluna ahiahi o kahi la pnie ua wehe ia kekahi hale hoike mea liou ma ke kulanakauhale. A penei oia i hoano hou ai: Hoopiha oia ia loko o ka hale me hookahi haneri kii pena, ke kii o i Alhambra o Sepania, na enuhe hana silika j e loaa mai ai he 136 ano waihooluu o ke i silika, he kii elepani mai ka hale alii mai ma Delhi, he mau ipupoki o na mea dala | mai ia Vitoria mai; na waii a me na mea ! ( gula, na mea i kakau ia e na kanaka kau- ! lana, na mea hoomanao o Ausetelalia, na ; kahiko aahu, kamaa buki a me na kamaa ! haahaa, na upena, na mea kaua o Nu Kilani, ; Makekakeka, Amerika Akau, Aferika, Kina a me ko Inia. A i iho la ua kahunapule ! nei, oia hoi o Mr. Ferederika Seleva, aia ka j : pomaikai o kahoano hou ana i ka la Sabati. Aua i KA ai.—Aia mawaena o 80 a me 90 i makahiki i hala aku nei, e nohn ana elua ; j mau mahiai ma ke awawa o Konetikuta, : o ka inoa o kahi o Hana, a o Kalaka j kekahi. ■ j Iloko o kahi mau makahiki mai mahope, ; ua koho like ia keia mau mahiai i mau : diakona ekalesia. ia wa i lilo ai laua nei ! i inau diakona, ua hiki mai lie wi nui ma- ! luna o na kanaka o ua wahi nei; no keia ■ mea ua hoomakaulii mai na mahiai i na hua ; kulina (ai) i mea e kanu hou aku ai ke liiki ! mai ka wa e kanu ai. Hele mai la kekahi wahi kanaka ilihune, i o Hana la, a i mai la: ' " 1 hele mai nei au e kuai i hookahi busela i kulina (ai) eia no ke kala." I mai la ke idiakona, " aole a'u kulina e liaawi aku ai ia ! oe ma ke dala aole hoi ma ke aloha." Aka, ! koi ikaika aku la no ua wahi kauaka ilihune ; nei, aole nae he loaa mai. A i hou aku la j ua wahi kanaka ilihune nei: i " Ina aole oe e haawi mai i kulina (ai) ' na'u, alaila e hooino no au ia oe." Pane i mai la ke diakona, " Heaha iho la kou i»ea e hoino ei ia'u ?" " Ke ! pela mai ka Baibala." I aku la ke (liakona, " aole loa ia i mea ma ka Baibala." "Ae, aia no ma ka i Baibala," wahi a kahi kanaka ilihune. I : aku la ke diakona, " lna e ioaa ana ia oe kekahi pauku Baibala, e like me na, akila, e haawi no au ia o" i hookahi !:>usela kulina ' (ai^." Komo like aku la laua nei iloko o ka hale, a ike aku la ua wahi kai.aka ilihune nei i : ka Baibala, klau aku k, a lmli iho la i kana pauku i ike ai, aia ma Solomona 11:26, a j heluliplu nku k p^o^i; " k» aua i

ka ai, oia ke hoino ia e kanaka, a e hoomaikai ia ka mea kuai lilo aku.*' la ike ana o ua (liakona uei i keia pauku, mae iho la ia; a i mai la : " Haele mai kaua, a e haawi no au ia oe e like me ka'u oleio mua ana ia oe." A alakai aku la ua diakoua nei iu« wahi kanaka nei iloko o kona hale hoahu kulina (ai), a hoopiha iho la i ka bus<flß ine ke kulina a nini iho la iloko o ke eke a kahi -makiio. Eleu ae la ua wnhi kanaka nei, i ka hoi, a kahea ho» mai la ke (liakona, '• E ka Hiakainaka o hoihoi.i na kiilma au i ka hale, a hele hon aku ia hoa (hakoua o'u oii hoi e Kalaka, e hoino hou oe i loaa hou ma! o na busela kulina (ai) nau."