Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 3, 2 July 1873 — Kumumanao. [ARTICLE]

Kumumanao.

| Kekaki mau me« i emi ai ka Luhui. j Mai ka mea Kiekie e noho ana i t<e kalaI unu, a hiki aku i kn lopa baahaa e nofao aoee | aua mn kn-e kapuahi, i na aia iloko o lakou j ka hoomaopopo ana no ka lahai Hawaiii i keia manawa, alaila, he mea ehaeha me ka mokumokuahna i ka manao, Ka ana iho, ke kunewanewa nei kaiahui Hawaii ma ke alanui hele loa, a i ka manao ana. he «nau la pokole i koe. e hakakeponomaiaaanei ke Wolea &au-ahufr ipa na kualono o kou aina makuahine, no ks mea, he peelaa moe one kahiko loa no la e lolii nei iloko o kn lepo, a hiki i ka wa e oniory mai ai o kona ! poo, a e hoomanao iho oukou e na hoa o ka i oihana inen, -ua kulu-lw waimaka uwe i Ua iopun. { Ua oleio ia, ika makahiki o. Kapena Ku> i lie i ku mua mai ai i Hawaii nei, ua helu ia |ka lahui HawaiPia wa,'400,000 kanaka ka nni, ii mai ia wa inni n hiki i ka po o ka ia 27 o Dek,, w. fl. 1872; ua hao aku o ke aumiki n me ke au-&we, a koe wale iho no he 49,044 kanaka maoli. A mailoko mai o keia huina. he mea pono i ka makeneki o ko kakou nponoo, ke aui ae a nann aliu i kn latitu n me ka lomtu o ka moolelo o ka wa o iooa, penei no la: " Mahope iho o na la o iona iloko o ka ianui, oa Ihele aku la m ,i,k"e kulanakauhale oMineva, I e hoike aku, he kanaha ia i koe a luku 10 0 ; Nineva, no ka mea, ua pakui aku ko lakou ! hewa i mua o ke Akuiu n i ka !ohe ana o ke alii i keia leo weliweli, wehe ae la oia i kotna kapa alii, a komo i ke kapa inoino, a noho , iho h ma a pepeiu i kona mau kuli, a hoonam aku la i ka mea Loa'." a e like me konn iiana ana. pela no i hamoa'i kona mau makuainana, a u^ lt |rjiB inaina o | inaluna oka i oaa ika lahui Ha- j . ke e boo ka««bo ai ia.-ia iho. Ki>» kekahi mau rnea r'u i manao ai. ua emi ka iahui Hawaii mnlail» : Mahi.—Ko ka hewa o ka lahui Hawaii-JHua.-r-No ka noho hnikau ana o ka lahui Hawaii k n "« k» Q-ka 4ahuLe- - - - - Jikblu.— No ke ino o kek«hi mau kanawai. . A 'i'i —Ke kopono ole oka oihana lapaau. O ke«(iHi keia ona mea a'u i manao ni, ua emi ka lahui Hawaii malaila, oie ka manao no nae, aole e piha keia hoiUe ana, aka, he mau mamala no nae keia o ka hoemi lahui. , Akahi.—O ka hewa o ka lahui Hawaii kekahi mea ī en>i ai o keia lahui kauaka, nka, he hiki no kakou ke hoomonao, j he nui loa ka hewa o keia lahui i ka wa ka'hiko, aole nae i emi keia lahui, oiai, aole i i maopopo ke kanawni in wa, aka, ikeia wa, ke ku nei'ka kanawai mawaena o ka pono a: me ka hewa, a ke olelo mai nei ke kanauai,; "o ka ukU o ka hewa, o ka make no ia," A ina o ka ufcu o k» hewa ka make, alaiia, ua uku ia ka hewa o ka lahui Hawaii i ka make, oia ka mea a kakou e ike nei, ua emi ka lohui Hawaii. lna ho kakou e nana aku i kn moolelo o ka Iseraela ma ke alakai ana ja Mose e komo i Knnaana, ua ike ia, ua ko* koke elua miliona ko lakou nui, aka, no ka nui loa o ko lakou hewa, ua pau aku ka noi i ka luku i», a koe uuku wale aku no ka poe i komo iloko o Kanaana, a ina ua uku la ka hewa o ka Iseraela i ka make. pela no auanei ka lahui Hawaii. Ātua.*— O ka noho huikau ana o kaiahui Hawaii me na kanaka o ka lahui e, oia ke'kahi mea i emi ai o keia lahui.—l ka wft e ooho hookahi ana ka lahui Hawaii ma kona mau kualono, aole i ike ia na moi inoino aal ia wa, «ka, i ka wa a kakou e noho huikau nei me na lahui e, ua ike ia ke kaokao, ka mai pake, ka hepela i hala loa aku nei, a me na mai e ae i maiihini i keia lahui, a o keia mau mai i olelo ia, ua ulupa iho nei lakou, hejnau hanen kanaka o ka lihui Hawaii, a hui pu aku me na haneīi oiai pake e ulupa ia

m»i iai»ti Kalawuo, punawelewelekeola o ka iahui Hawaii. Aloha ino.~( kuu manao 'na, fae mea hiki w%le no ia kakou ke huli aku i kahl i hiki mai ai keia mai e hoopoino i ka lahui llawaii, oia boi,.noloko mai no ia o na lahui e, aku, o ka imi ana i ka roea e pa'u ai, aole no e hiki ana, a hiki i ka w'a e uhi mai ai ka lepo ula maluna o ka lahui Hawaii, no ka meu, o keia tnau mai aai iwaeoa o ka la|bui Hawaii, ua kupu, ua kawowo, ua kupu jka lau, ua oo ka huo, ua helelei hou ibo, oa ielieli kulana aina iki, ua pulu elo i na kuaua laniaili o ka hooilo, a ua hoike mai.ka laau l kona hua, a ia Kalawao i ka aina makamaka ole, nolaila, e hoomanao iho oukou e na hoa hoomanawanui o ka oihana ioea, o ' ko kakou hu'iknu ana me na lahui e, oia ke* kahi Akioma moaknka e hoemi ai i ka lahui Hawaii. Akoln—O ke ino o kekahi mau kannwai,

oia kekahi mau mea e hoemi ai i ka lahuī Hawaii.— Ike makaikai ana ike kanawai e ae ana i ka hoohamakama, aa akaka malaila he punaoa hootaha kaokao ia iwaeoa ou e ka lahui Hawaii, n he lua huna kele hoi i kau poe mamo, he maneie hoi na hoomakau* iii mna a me hikiwaweikahuhu, e auaoio ftko ai ia oe o ka iahni Hawail, 1 ka moe kau a moe hooilo.-—Ua o!e!a mai kekaaaWai ahiku o ke Akua, •• Mai moekolohe oe," bolail|j, ua lona keia ninou, «• Ua oi aku anei ke kanaka tnamuß o ka tnea nana i hana ?" Haina—A ina aole ioi ke kanaka mnmua o ikona raea nana i hana, alaiU, ua akaka,*ti6-; le i oi ko ke kanaka kanawai mamua 6ko [ke Akua. No ia mea, he karainm moaka* aka kein o ka lahui Hawan i ka Ja hope e ihookolokolo 'ia ai ko ke, ao nei. A mamui» |o keia kanawai, aole aa i maniio, e kanalua apa kuu mau hoa inaloko iho o ke k&ha poai iO keia keenn, no ka hoemi ana o keia kanaiwai ika lahui Hnwaii. Eia ka loh.—O ke fkanawai o na hnku a me na.kauwa, oia keIkahi mea »'u i manao ai, he wahi lala ia o

ka hoemi lahui.—iMawaena o ka upoi ana o ko'o mau lihilihi, ua the au, ua loohia ke i ka mai nawaliwali e pono ole ai ke hana i" ka haiia a ka hnku, aka, mamoli o ikeia kanawai, ua kii mai no ka hnku a kauo huluhulu aku me ka nawaliwali, a ua hoomau -ianawuliwali pela, a hiki i i<& wa a ka tn"Hke e līhuo akn ai ma kela aoao. Eia keia, un loohia ka w<i||iue a ke knowa i ka maii aole nae e htkj 1 īee kauwa ke noho maip-' 1 o iu mea, no ka mea, aole i ae rt»» ; haku ame ke kann wai, ano ka V ■- °' e °ka mea kokua, ua kaiio aku la ma k© iaia, noiaila, !«a manao au. noo punana lehulehu nei keia ma'i'-Kapa ia, h» f,„ ( . " M '' Wuiwai muh naeo keia kanawai. Nolailo, oka nm pu ana o na huna one liilii, oia ka mea i paa aku ai na nalu popoi o ta manawa, aole e hiki mai iuka nei, pela hoi, o ka hui pu ana n na mamalo p hoeim ai i ka lahui Hnwaii, :oia ka mea e maopopo ai ke emi a»a o ka > lahui Hawnii, nolaila, me kn manao fl?alohia e nonoi aku i keia anaioa okoakoa, e hooikaitts""marnlltt*o "keia kumTr hookahi roa na (ani.

- Aha.—O lie kupono ole oka oihana lapaau, oia keluhi uiea e hoeiui ai la oe e ka Lnhui Hawan.—O tia mai e loaa nna i kela * t,anaka keia kanaka, he mea in e make ai, |Qka, ina kupono ka oihana lapnau, e oia ana j ua kanaka la, pela no kn oihana lapanu īwa* !ena o ka Lahui Hawaii, aole no i kupono*, a |no ia kupono ole, ua ikeia ka enu oma o ka Lahui Hawaii. He kaouhma ae nei aoi makahiki o ka naauao me ka Lahui Hawaii, aole nae i ikeia kekahi bua e hoouiu ana i ka Lahui Hawaii, aka, o ka hunnkeie wale iho no ia oe. oia ka mea maopopo. Ke ku* oahihi nei na umiumi o kakou ma keia kee* na, oo ka liki pauhaka i ka naauao, aka, aole kakou i ao i ka oihana lapaau, aole hoi i aq ia i ka buke rula o ka malama ana i ke ola kino, i hiki ai ia kakou ke ao aku i na haumana, a loaa i ko hananna opiopio he naauao hooulu Lahui, alaila, m<mao iho ka>

kou, e ulu ana ka Lahui Hawaii, aka, eia kakou i na kuko oaauao e iiki nei, a hiki mni ka wh o ka nalowele o ka Lahui Hawaii, aluiia, ua koe ibo na bukc a kakou ra ke kumulau puaa. Ke kupu lehulehu oej na mai iwoe.u o ka Lahui Hawaii, ua ola mai kekahi, a ua ma» ke aku kekahi, oiai, ua hemahema ka oihana lapaau a kekahi poe, a ao ia hemahema.ua ikeia kekahi poe hookohukohu lapaau imua o na Aha Hookolokoliwi ua kau mai na boo> pai ana a ke o ka oihana lapaau pono oie, a no ia mea, he mao mamala ia o ka hoemi Lahui—Ke hooki ijei au maaoei, ma ka hoike aku, ua aui ka La o ko'u noonoo, a aa koe aku kekahi mau m&* maia e hoopiha ai i keia Kumumanao. Me ka mahalo. J. Nakookoo. j WaUuiku, Maui, [uoe 12, 1873.

I kekahi manawa o!elo aku In kekohi keo« nimana i kana kaikamahine : "He oiaio e kuu aloha, aole loa oe e mare me kekahi naka ilihune ; aka e hoomanao oe, o Lekaaaka ilihune loa ma keia ao oia ao ke kaaa» ka i loaa wale no ka waiwai aoie nae kahi rnea e ae. M "Ua f»no iho la, M wahi «l'lm koikamahioe, he makemake no au e mare me Mr. B-—no ka mea, he wahi patpM bo kona." i Ta Pabac ata Haok.— 1 kekahi U aka nei, halawai m«i la kekahi kanaka o»e ku makou kat>aka h»na Bor»boni, e lawe hele aku ana nie ba pakeke poi i mea pai oo na bila hool»h« ina ke alanui. Ninau u mai bi oia. "He bakeke poi aha kau V Page aku ilaoia. "Hc poi h«pal* hoi no tm « !fa haoe" . _— " ~