Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 4, 9 July 1873 — HE KAAO —NO— LAUOHO GULA NOHENOHEA I KA IHU ANU [ARTICLE]

HE KAAO —NO— LAUOHO GULA NOHENOHEA I KA IHU ANU

HELU3. 1 kona wo i ike iho ai, o kooa komo lima io no ua komo nei, ua'haohao nai loa iho ia ia : "He olaio e Avenani oluolu, ua aloha ia oee na kupua, no ka mea, he mea hiki ole keia'ma ke ano kanaka maoli." " £ Madame, aole au i launa me kekahi 0 na kapua, aka, u>a ko'u ake nui ana oo e huli e like n>9 kau kauoha, i loaa ai ia'u keia komo." Eano aku ia ke kaikamahine alii, ««Ae, oiai oe e hoolohe ana, e pono oe ke haua 1 kekahi hana eae a'u e haawi aku nei, a ina aole oe e haoa, aole ioa au e mare ana i ke kane. Aia no kekahi keiki alii eae aole \ loihi loa oia mai nei aliu, o Galiforona kooa inoa, ua mnnao oia e hlo au'i wahine nana. Ua hoike mai oia i kona manaopaa pela, me na olelo hooweliweli pu,. ma e hoole aku au i kana noi, e kii mai 00-ia e hoopilikia i kuu nupuni; aka, nau e noonoo >ho ke kumu okuu ae ole ana. He kanaka nunui oia, o kona kiekie, ua oi ae mamua o kekahi hale towera kiekie loa, he ai kanaka no hoi, e like me ka ai ana o ke' keko i ka hua kukui, pela kona nalinali ana i ke kanaka. I kona wa e hele ai ma kau wahi, ua lawe pu oia i-na pu kuniahi iloko oJiona mau pukeke, oia ko-1 na mau pu panapaoa, a i kona wa e kamailio j nui al, e pa-ia kuli loa ana ka poe i kokoke i aku iaia. Ua hoouna aku au i ka'u olelo pnne iaia<, aole o'u makemake e mare me ia, aole nae oia i kakala mai-ia'u, a e hoomauhala inau aoa oia m'u. Ua pepehi oia'i kuu poe makaainnna a pau, a mamua ae hoi o ka har.uia ana o kekohi mea, he mea pono ia oe ke hele a pepehi iaia, a.o Inwe mai i kona poo ia'u." | L'a twfeku«a«a o Avpriani nō keīa liana hou ; a he mau minule hoi kona i noho muinule iho ai rne ka nuonoo ana, alaila, pane aku la oia : "E ka JMr dame, e hele no au e hakaka me Galiforona ; he maoao ko'u e lanakila ana no au. a i inake hoi au, □ laila, ua make au e like me ka niake ana o ke kanaka koa." 1 ka lohe ana o ke kaikamahine alii i ku i>>ln mau ōlelo, ua hoopihaia oia me ka hopuhopunhulu ano e, a me he mea la hoi, ua hoonaue ia ae la kona puuwai e kekaht-nu-ne kaumalio. Kaohi inai |u uu kaikamahiae alii nei ia Avenani no na manawa he nui, ao}e e hele e hakaka pu me ke kanaka nunui, aka, aole i maliu aku keia. Hoi aku la ia nei i kahi ona i noho oi, a hoomakaukau iho la no ka hele ona, a me kela mea keia mea e pooo ai ia ke haknka. Ikawa i maUnuknu pono oi keia, houkomo iho la i kahi iiio (ia Caberiole) iloko o ka hinai, a kau ae la ma ka lio, o kona hoomaka aku lu no ia e hele ike oupuni o Galiforona. Ua niuau hele oku la keia i kohi o ka nunui i na poe a pau i halawai mai me ia ma ke alanui ; a uq haiia niai la hoi oia e kela a me keiamea i halawai mai me ia, oole loa he kanaka « a-a e hele aku i ona la, no ka mea, hedefnona ia. £ iike me ka nui o kana mea i lohe ai nona, pela i hoomahuahuaia mai ai kona anif hoohikilele. Aka, hooikaika aku la kuhi ilio iaia me ka 1 ann :

{ " E kuu haku aioha e, ina oe e hakaka j ana me ia, e nanahu no au i kona mau waj wae, a i kona wa e kulou iho ai e lalau ia'u, I alaila, e pepehi oe iaia o make." j Ua mahalo o Avenani no ka maolea o ka j ilio, aka, ua maopopo no nae iaia aole kona he kokua e hiki ai ke hilinai ia. Mahope loa, hiki aku la oia f kahi e kokoke aku ena i ka hale kakela o Galiforona. Ala na alanui a pau o ia wahi e ahu mokaki mai ana rta iwi a me na'kino make o na kanaka i ai ia e ia, a i haehae ia hoia liilii. AolO i liuliu kona kali ana, ike e aku la oia i kekanaka nunui e hele niai ona iloko o ka ululaao, 0 kona poo, ua ike ia aku la ia maluna aeo na laau kiekie 100 o kn ululaau, a me ka leo nui weliweli i-oli mai ai oia,— " Ho ! e lswe mai i mau keiki liilii, Ke wiwi lakou a inomona paha, • I mea naunau no'u, Mawaena o kuu mau niho, E hiki ia'u ke ai i na mea he nui, He nui loa ! nui loa, A ma ke ao nei au pau, Aole au e hookoe ana i kekahi." I ko Avenani lohe ana i keio, o kona poa* na koke ae ia no ia i kana wahi mele e like me ke ano o ka ua nunui nei i puana mai ai : " Ho ! eia au o Avenani, I nei e uhuki i ko poo ; Aole oia he kapnka nui, He nui kupono no nae> E hiui ai ne lanakiia maluna ou." Ua puanaia keia mau laloni me ka awiwi launa ole, nolaila, oole i haku pono ia e like me ke mele. 1 ka wa i lohe ai o Galiforona 1 keia mau huoolelo, nana ae la oia a puni, a i ka tke ana mai ia Avcoani roe ka pahikaua e paa aoa i kona lima, hooho ae ia a i kekahi mau huaolelo hoohiki ino ku i ka weliweli. Aka, ua hoopuka ae !a o Avenani i kekahi mau hoaolele e a-a nku ona iaia. Aole i kanamai kona huhu, lalau iho la ia i kekahi newa nui, he pauku hao oiokaa, a ina hookahi hauna, o k& paki iiilii no ia o ; Aveoani, aka ia wa koke no, lele ae la kekahi manu alaia o kau iho la maluna o kona! poo, Jhe manawa ole, ua pau ae la na maka j o ka iunui i ke kiko ia e ka manu. Kaka. he m|i 1« ke koko ros» konn mau papalma, a

hapapa waie iho la -ua aimai nei iub ka bolo hele aaa i o ia oei me he kaoaka pupoīe ku Mo kela mea i pakele ai o Avenani i ka hauna laau mua, a holokiki aku la oia me ka houhou ana i kana pahikaua ma kela wohi keia wahi o kona kino nui, a biki wale i kor aa hina ana ilalo oka houua. Ooki koke iho la oia i kona poo me ka hoopihaia e ka hauoli palena oie no' kona pomaikai nui, fculi ae la e lawe aku i ua poo nei i k« kai« kamahine alii, Aka, o kahi manu alala.aia ao oia iiunn o ke kumu laau e ku koke ana kahi i ka| ai, kaheamai laoia : . " Aoie au j poina i kou lokomaikai ma ka ana ia'n mai ka pepehia e ka ma* nu aeto. Uahoohiki au īmua ou v e uku aku no au e like me kau i hana ai no'u. Ke manaolana nei au, oia ka'u i hana ihp la i keia la."

" Ua aie au ia oeeAlr Aiala no neia mau mea a pau," wahi a Avenoni, " a e mau loa aku peia, kau kauwa hoolohe," o kona kau la no ia iluna o ka lio, me ke poo ka i kā hoomak'uka'u o Gaiiforona. 1 ko ia nei wa i hookokoke aku ai i ke kulanakauhale, ua hooho mai ia na kanaka me ke alualu nuii mahope mai oia nei. "Eiae ke koa Avenani, ka n>ea nana i pep«hi ka nunui." I ka lohe ana o ke kaikamahine aiii i keia mau leo me ka pihe uwauwa o ke kulanakauhale, ua haalulu ibo la oia, me ka manao iho e holo mai ana iakou e hai īaia ua make o Avenani, no ka inea, aole oia i lohe pooo i ke'ano oka lakou mea e uwauwa ana. Aole no hoi oia i manao e ninaui aku ike kumu o keia uwauwa. Aka, i kekuhi nianawa pokole ma ia hope iho, ikeaku la oia ia Avenani e komo mai ana ma ke poo o ke kanaka nunui ma kona lima. ua ane hooinaka'u ia oia i kinohi, aka, aole nae he kumu e hooinau loa la ai la ano maka'u ona. '-;|J " E Madame,''' wahi a' Avenani i ke kai-1 kam&hine alii, "ua make ko enemi : a ke' mannolana nei au, aole oe e hoole hou mai ani I kuu haku ka Moi." -. ".A..Lg kaia- inni ia'uil!—wabf «- l^auoho Gula Nohenohea, " he oiaio, e pono no au e ae ole aku., ke ole nae e loaa la oe kekahi mou mea e hiki ai ke kii i ka wa: iloko ō ka lua huna eehia maniua o kuu hele ana e ma* re me ua Moi la au. £ pili pu ana me keia lua hona keknhi ana hohonu loa, he 18mile ke akea. Ma ka waha o ua ana nei, he elua mau moo deragona nana e kiai, a e keakea hoi i ke komo ana mai o kekahi mea kino, a e poka niai no na lapalapa phi mailoko mai oko laua mau a, ame na maka. Malokō aku o ka wuha o ga lua ana nei, he lua hohoon loa, a maiaila wale no e pono a?"ke iho ilalo. Ua piha nae ua lua la ina nalonahu, na moo lele, a uie na moonihoawo. Aia ]o loa o ke ana ke kau wahi mowae uoku, a mniloko mai olaila i kahe mai oi ka wai o ke Ola ame ka Nani. O kekahi o keia wai ka'u i inakemake hui loa ai e loan. Oka mea e holoi iho iaia ine ua wai la, e loaa ana iai» kekahi haawina kupanaha, Ina he mea maikni, e mau no kona maikai, ina he pupuka, e lilo oia i ui, ina hoi he mea aoo, e opiopio hou ana oia. Nau e noonoo pono no keia mea e Avenani, aoie au e haalele i kuu aupuni, ke ole e loaa ia'u kekahi wai kupanaha."

" E Madame," w»hi a Avenani, '• oa nani kahiko no hoi oe,' i inea aha la keia au e nie-o nei, aka owau, he elele poino no au, a ke makemake nei oe e make au, He oiaio, e hela ana ao e huli i ka mea au i ake nui loa ai, aole nae ao e hoi hou mai ana." No ka p*a loa o ka manao 0 Lauoho Goia Nohenohea, nolaila, ua hoomakaukau iho ia 0 Ave«ani me kahi iiio pu, e hele e holi i ka wai o ka nani īloko o ke ana eehia. Ika halawai ana mai o na mea a pau me ia nei ma ke alaloa, uwe mai !a lakou me ka olelo ana : " Aioha ino oe ke keiki opio e hele nei i ke ala 0 ka lukuia. Oia wale no ke hele ana i uu ana nei o ka make, ua lik® no ka nele, ioa he haneri kona mau kunaka kol kua e hele pu ai nie ia. No ke aha la i makemnke ai ke kaikamahine alii i na mea hi4 ki ole i ka mana kanaka ke hooko ?" Aka, aole i pane aku 0 Avenani i kau wahi huai olelo hookahi, hoomau aku la no ia i ka he< ie ana rne ke kaumaha nui o ka manae. I kona aneane ana aku e kokoke i ka piko 0 ka maupa, lele iho ia oia ilalo e hoomaha ai, r hoo!tuu oku la i ka lio e ni i ka mauu, a o Caberiole hoi kahi ilio, hookuu aku la oia laia e holoholo i o ia nei e like me kona makemake. Oa ike oia oa kokoke loa i ke ana eehia, a-u ae la oia i 0 a ia uei, me ke ake ei ike. Aole 1 emo, ike aku la oia i kekahi pa.|. li eehia panopano, ua like kona eleele ine ka inika, a e puka mai ana ka uahi ponuhunuhu mailoko mai olaila, a i kekahi manawa, e hoolele mai ana kekahi o na dengtma 1 ke ahi mailoko mai o kona maū a 1 me oa raa. ka. He omaomaa a na «raiboo> luu o kona kmo, he mau maiuu nanui, me ka huelo loihi i owiliwiliia iloko o na apo he haneri> keu. Da ike aku la o Caberiole i kēia mau mea a pau, ua maka'a noi oia me ke au a« o kahi « naio ai. He mea maopopo. oa makaukau e ka «nake eo Awmni, unuhi koke ae la oia i kana pahi kaua, a iho aku la ilalo o ka lua, me kahi omole a Laa* oho Ouk Nam ī haawi aka ai iaia, i mea hoopiha ivj ka wai o ka nani. Oleio e iho la »-Uhi ilio ana ia C »beriole : •« E ili iho maluna o'u na luuluu a pa>i, aole paha e hiki ana ia'u ke lawe mai i ka wal i kiai ia e kela maa deragoiw. 1 kuo wa e make ai, e hoopiha iho oe i keia omole me kou koko, a e lawe i ke kaikamahine alii la, i ike'iho ai oia i kana mea i makemake ai no'u. Alaila, e hoi akn oe i kuu haku ka Mni. « ehai akn •

aia ao ko'u meeMo Kwaai».?aa ee ai i keia oall iimokio, i kekahi leo kahea ika i aaa : "JS Awea» ai! ! M " Owai'oe e faab» m& ia'u ?" wahi a Avenani, a ike aka ia oia i kekahi pueo iioko o ka paha iaaa, a kaB»K lio mai la ia ia aei: (4ofc tpBH.)