Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 13, 10 September 1873 — No ke Kanawai o ka mai Lepera, na kumu i loaa mai ai a me na rula e hiki ai ke maiama i pakele ai, a me ka hoolaupai ana i ka lahui. [ARTICLE]

No ke Kanawai o ka mai Lepera, na kumu i loaa mai ai a me na rula e hiki ai ke maiama i pakele ai, a me ka hoolaupai ana i ka lahui.

' O ka Mti ma ka Noko Mii no heĀkw kma Alii arta, ka waikom nui iao ieo ke Akua aloha , a ma ona wak no e loaa maieihe olao ka Lahai. O kaleo o »a kanako o ka ieo «o ia o ke Akua. Ua olelo ke mea aaauao aole iep«ra e poka <na kou mau mokaponi. Aka hoi, ma nā wahi i nele i keia mau haawina, ilaila e puka ai ka !epera, pela i ikeia ai e ka poe oaaiiao a me kela haole nana i hooie i keia n&ai i kohi ia he lepera e ko kakoa poe ike npaau. Ma ke kaei-wela i iiee ooi ia ai ka ana o keia mai. Ma ka aka«mAfetfika, a nu ka hema o Asia Uuku, i Ika aina o Paretesioa. He wahi neoneo a rae ke kaahiwi ole, meka nele i m makani e hiki ke hoooee i ke ea i n a ia laei; a haahaa iho ko lakon noho aaa malalo o ke kai, aia nae iwaeoa o ka aina ; ilaiia i ike nui īa ai ka lepera i keia mau kenekuri he 19 • hele nei, a aku hoi oia meu

ieeaeinm i hoike ie aia ka ba»ke Maolelo neoa i kauoham ia Meae. Ma Oihanakahana, Mokuna 13, a hiki i ka paa aaa oia kauoha dqi. Oia poe a Mose i iawe ai mai ka aina aku o Ajgupika a Komo 1 Kanaana, oia na manao a Aberahama nona ba ohaea be 12, i hoopaeha iiilii ia; a oia kakou maiuna o keia maa pukoa. He Iseīaeia oiaio ma ka moolelo a tne ua hana i like rae ka bai ana a ka Mooleio Hoeoa. He mea hiki waie ke hooiaio ako me ka noi ole o ka luhi, .o iaiau ioa aa, e heie aka au ma kou manaoio hana. O keia ma« wahi i paka ai ka iepem i ike mua ia, aia ma ke baet«weia, he hapa uaku ma ke kaeUolaoiu. O ka ikemaa ole o ka mea maiama laau, i keia tnau hoike ana'no ko ke Akua hananca mai, i lilo i manao no kanaka ana i hana ai 1 kinohi hemolele, a ma o ka wahine la i hauie ai ika hewa. A uhi enai ia ka poah maiuna o na keiki a. kanaka, a kuhihewa ai he mai iepera tiki ole kew ke hooiaia. Ae, peia no, no ka manao o ka'poe k-auka lapaau he lepera keia mai, hoao iakou e iapaau me M iaaa o ka lepem i ikein m» nona ua laau la; ano ke oia oie, hoōiaio iho ila he mai lepera ino ioa keia, a e laha aaa iwaeoa o ka lahuiv Eiua kuma oia kohihewa—ka mua—ua oiae ke ino o ka laau i Ika mai, nolaila, ola oie. £ia ka iua—ua ! ike oie i na kumu kahi i ulu mai ai keia I mai e iaha nei, ooie hoi i ike i kahi i ulu ai i o ka iaau, a me ka hoowali a kawili aoa a iUo i laau mai lepera, Ma ka buke wehe* wehe waie no o na keneturi i haia, a me ka heakaka ana mawaho o ka omole i ike ai, a oo ka haikau o keia mau mea eiua; a iiio f mai oia ole, a kapa aku ia he mai iepeia i oleio ia mo ka AlooleloHonua.jM.anao nei Jioi ka aha t euanelio a na kuhfkuhi ana mai akeAkuano na mea e pakele ka lseraeta, oia ke ki&ikuhi ana, e emi ai ka iaha ana o keia mai. He mea pono i ka~ mea hēluheiU ke nana ia mau kuhikuhi a me na oielo hooholo a ua aha la. Aiaila na oukou e wae a kohp i ka mea poīoiei e pomaikai ai. Ua maopopo i ka mea kākau, ua kapeia ka mea oiaio; a ua hai ia mai ka mea poioiei, me ka hui iike ; ole: £ like me ka hiki ole ika aiia me ka : wai ke huipu. ; Ua hoike mua aku nei au ma ka hakina eiua o keia mokuna, he mai keia i hoea mai no kahi mau mai i hookahua mua ia iioko o ka iahui no na makahiki he 50 aoi ae. A ua iiio i mai kumupaa; a o keia mau mai no hoi ke kumu a me ka emi hikiwaWe aoa o ko Hawaii ponoi, i keia mau makahiki, a <ria kumu hookahi no i emi pu ai ka heiuna 0 na.makahiki o ke ala aua o ka iahui, a pau koke no na ia me ,he pua ia. Mai na 'Lii a na kanaka a pau. A o keia mai ka panina | o ka neoneo a me ka neie ana o ka {»e aina 1 oa hoa'ioha ; ke oie e ku ae ka lahui me ka makaukau, i ikaika e kuhi iho ai i keia noonoo ana o ka aina. "He mana ko ka papapai, he ikaika ko ka peni, he kauwa ka iima, he mea hooia ka olelo ke malamai^, ihe mea pepehi ke hookuii." "O ka iohe ke oia, oke kuii ka make." 1 mai ia ke kauia: " Ina oukou e hana hewa, e pau oukou a me ko ouUou aiii." Oielo mai hoi o lakoha: " O ka hana i huipu me ka manaoio ka m«i e oia ai, he make ka manaoio, ke oie kni hana." Ua hai mua aku nei au, no oa maiino mai ke kumu o keia lepera e iaha np. me he waikahe ikaika la; a o kona paiena ka neo* neo. He mea pono ia'n e hona oie i kahi i loaa mai ai ia mau mai ioo, e like me ka moainka i loaa oai ia'a ma ka hal aua mai a ka mea ike, me na hooia he iehuieho o k» «a i haia ame keia au e hele oei. Aoie au i pauleie i ko'u ike, o ka hiiimi ia bti ka oi aku oka maikai; a pela e hiki ai ia'n ke hwke ak« no oukoa e ike mai ai> a na eu< kou e hoomaopepo aku me ka ainau iho a | kukakuka i hoio pono ka manao hai. j NO K& PALA. ' i oka paia, he mai maiihini » Ua hoo> i maka ia eaai i ke au hope o ka aoho alu aoa 0 Kemehameha 1. Na ka haoie i iawe aai, a ua mau mai ka iaha aaa oia eui mai ka poe iooa i ke keiki epiopio. i keia wa, ua hailnu na aao eiea; me ke kaokao 1 ke kmo hookahi, kaiw i 00, • wa< hine paiui. 1 m keiki ueko, ua kakaikahi i ike ia, aoie e iike me mama». He hoaiiaoa ko keia nai mawaho e ike ia aku ai, ina he kanaka mak«ia, he opikapika keokeo, a «iauU. eleeie ka iii me ka heieiei o ka iauoho, e oui ke kino. lea he keiki, he pihi ma ka wahe, me be ukihi la, a peia no ma ka lemuM He iaaa no ka Hawaii ponoi 00 keia mai. Ua ike ka lahai, aOO ka poe kahiko, he mai ken m ka haeie mai. i iane ai 1 ke keieawe kapili moku i kau no keia mai. He iaau oia kek ikawa e enoeI kahi aaa oka pala wakr 00. A hui mai na I ano eiua aoi ae. Ua hai mai ka poe ike lapaau Ha^aii; aohe oia. O keia kekahi puka liu a kahua hoi 0 keia mai e iaha eei.! Ua iaha noi keia mai iwaena 0 ka iahai.

mai na 'Lii i haia e akB a rae kakoo e ete. nei, kakaikahi e elele* ae oa (oaa ob i keia ipai. Ua manao ka poe he mai . maikai keia, a ua kapaia eo hoi. be mai pii aiii, oo ka paa pa tne na *iii ika loia. He mai wahine maikai, a peia ke kaae,a ua loakau ele ia ka hai aoa a iauoa pa r a .pe)a . i liio ai keia mai i mai iaha ooi iwaeoa o ka ifth«i a i mai kom« oana i hoala mai i keia lepera e ike ia neL H® KE kaokao. Ua hōomaka mai keia mai mahope iho o ka ainoa aoa i ke aa o Kamehamei» 11. Mamuii o ka noho haikaa aaa me ka haki o k& maiuhia; ikawa e aikapa aoa a !ite ai to oukoo pono paa; i kapaia e ka haoie be samanalo, i mea oie, lilo ke feaaawat ohaoa i mea ole. Ka hoomana aaa r i aiahoa, a ' hookou mai la ke akoa oko oakoa poe kapaoa ia oakou e hele mamaii o ko oai»o mau kuko; a oolaila i kapa ai oabcm he naai na ka aumakoa, a he make m i&keu i mai. He oiaio kela maaaeio. ; Aole au e uhi a hona i ka moie i ain mai 4* wiai e roa>k> ai ko ota o ka lahaU oia keia : "O ka moekoiahe." No keia hewa hookahi ka loaa ima mai o oa iala e*e a laha mai la ha mai ino ileko o ka iahai a lilo ai ko kakou mao kino i mao iaao wai?vai ole e hiki 9» ke hooulu i ka lahui a mahuahua, a ua makaokao ka maioa o ke Akua o ko kakoa poe kopuna e aoai ta» kakou me he pohako kaaparaoa fa a koke mai ka neooeo ou e Eiawaii poaoi. Mahope iho o ka ainoa ana, o keia ka hew;* moa i haoaia me ka aiahua o ka iahai a ! poina i ke Akoa. a liio ika hoomanakii. A | e like me kuu oleio mua; mahope iho o ka ! ainoa ana ka ioaa aaa mai o keia mai ka<v- | Ae, no" ka noa "ana o kela kapu, a i hoi pu oa kane me na wahine, ai pu. lealea ! pu, a noho pu i ka wa haomia o ka wahine, i kapa ia hehale poa kona. Uia mai ia

oa ino he leholeha ua ike maka oukoa, a aa maa niai ia mau ino a biki i ke au o Kaomi, .hs J>9«a.liete. na kft piiaaa P fes|e. . 0 Kamehaiaeha.. O ba ino maa i ikeia ka Eūoekoiohe, o fca iaa ke umi keiki.o oa wa- — hioe; oka pepehi kanaka no ia, Ā eia ke kanau naoa i hoobba enai t ke fea«ltao, « oia no"hoi ka manawa eaua o ka 4womaka ui e emi keia lahui mai oa 'iir a oa ttasakß, a oo beia oiaa kamn t»o boi i emi ai ka helu aa o na makahiki o koo ola ana e Hawaii poaoi. Uahapalua keneburia a oi ae mai ka aiooa ana;a ua komo iloko feeia 50 makahiki ka Ela KBrisiano. Ka i&ea kaamaha ia'a ke hRi ae. he poo Kamtiano io aae> ko Hawaii poaoi. Ae, he KariattaßO omwaho, o loko, aa piha i na mea ino i oleio. ia e koa ano Karistiano e hou aaa i ko hai poawai. Aioha iao: ae, ke aloha nei aa t a fce uwe nei me kao ohane noo-e Hawaii pemoi, A he pono i ka lahai ke na&a mai me ka hoomaopopo, ina e lilo aoa keia i mea e ola ai oe a makaakaa ai boi e pale ae i ole e komo 1 keia hopena weliweli e ike iaaka aka oei oe. he iepera ae a e lauaMOa ia aba ana. wahi a ka haoie: "Aoie hab ami makahiki paa ioa kanaka." Ae, wahi ak« . mea kakau: lmno. O ke umi keiki o oa wahiw? ks lam o fce kaokao a oia ka mal traiaa «»«* i heekalAia i ka ioo iloko o ke kioo e ke kaae a me 1» keiki a me ka iahoi hoi a paa e oia aei, aole ia he mai oa ka has!e mei, a be mai nalihini mai hoi. No ke ami keiki mai keb mai; a peoei e maopopo ai: I&a heeplha oe ik* ikapali4 |MinL keoio. b«ewai sab» me kahi mea ino pilau, a i ole me kekahi wai ala paha i kahi ipa kaawele e ae me ka hui ole ia laoa 4jm hae hooiahi A w&ihe ia iaaa ao aa i|flbe a neiaaM B*te. — iia e oleioi ®e kehw»** i laa mai ko laaa «ah! i «aik» «i» pehea h i koa manao i keia ipa i waiho «i kela pike, ioa maemae anei? Aole aaai te|Ai« m i kena e aaa aaa ina nee bebiia I aele ioa ooepauana. A paU bo ka hse i «aib» » 1 1 oea aia, iaa e heleHp» aa Naaa %»k ; iloko o kda hoewai a pah« whi. Fel* ka ! wahiae «mi keiki -r<nr Iwm InniMiwii [ ke omi ana. aoie poka kek kelki a peo iwa* ho me ke ine ek o aa m pi6 * *m, * ka nwe, a peia hei aa haaalmea 0 ImHi Im. ki i hai pooe oie a lile i kkw» kkoak», «koe ana ka hapa nai iloko o kett ekefc»3&fte uio eaa i piiae, a i mi e aneene * makahaawiaaa i kai&aa, aa ta«» leak piiaa a paa, a kee eke mm h» u»oMa piiaa i heawM», r»m»opopo.lik.okaow»t»l»»a« t eee mhim; oo keia «ke raa! MmU *k fct pka iioaama kenmi imlei «aa, « ot ieha ake ami kek heae aka i.lnlaW i#> ne mai ole. A iaa i hiaii k -nlhiik keiki ae m£T aaikaehao aoia, a aa«oST l»W a aakaai pinepiae, a pekoie mlfc eli O ka wahiae ami keiki hoi. aoie pae kwa ha- ! aaa, ke h» kek efce me la 4&k« » fafc keikimake,a»ka «*»«»!» kaka* kai» a aehila mai ke keiki. A Vpa» hoo kete wahiae, a hawm ela palel ttafct\ani ola. Ua pakela aaei m keSk* ika arflt Aele, oa pili malaaa a haaa Um akna paa aa iae o ba ekeaaa I m*e a» a» »»&*. iaaa he ami, «a tn pia» e fca mpm.l haaae maiai em. Nehihu h» W*aehi keiki, a e oia im ma ka * M HtrnrS H fnJh»k»> keao,aio)a)oaektt,ekaa mlmmAh* iehulehaa kehihewa innpīnn;m lahw ; Hawaii, he awi akaaa Nwwa. apehaka . Apekiaaeeai ka«fta«hla» | paea, oe ke oia al» mmmH e kei» kab» W I wa ma ka ib» ei» i ke Non pa me ka haale. . (Afc