Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 23, 19 November 1873 — IOSEPA WILIMOTA, OIA HOI O Na Hoomanao ana a kekahi Kanaka Kauwa. HE MOOLELO WALOHIA [ARTICLE]

IOSEPA WILIMOTA, OIA HOI O Na Hoomanao ana a kekahi Kanaka Kauwa.

HE MOOLELO WALOHIA

AiOKUNA XXXVIII. | !Sio Kikeke Feranekelina. ' Hookahi nnlama i liaia ae la. a iloko o ia | manawa aehe mau mea ano nui 1 hanaia e | hiki ai ke hookomoia na ka kakou moolelo. J Ua halawai pinepine no maua me Calanete, j iie mau kukainana oluolu wnl(j no ka i kaa- j naia mawaenu o inaua a me ua hene aka ! aua, aole nae i pa leo hou. Iloko o keia wa, | ua hiki pioepme ma, j;t he malihmi hou, oi Vlr. Feranek«liitii kona inou, n o kona nmna- j wa mau e }iete inai 11 ::iawaeria uo ia o ka \ hora ewaiu a me ka ii:ni o ka po. Aia i ke [ kanhale o Ryde kona wahi i nohoai me koiia ohana, a he keiki hoi oia no kekahi mau hoaaloha pili loa o Mrs. Robinisona. He keiki opio kanaka maikai oia, he iwakalua kuoiamalua kona inau makahiki, he loihi ho ; ., a mio pono na lielehelena, He keiki oia na i kekahi mau makua wai\vai. i 1 ko'u hoomaopopo ana o ke kumu o ka [ hele pinepine ana mai o keia keonimana no j Calanete no ia, ua hoopilikia nui ia kuu mau I nooneo. Auwe ! Ua aloha artei au ia Cala- i tiete? Aole, no ka enea o kuu mau halialia i ana a pau no Anabela no ia. A ! no keaha ? j no keaha la wau e lih nei o honi mai na ma- ] kani kehau o ka po i kona mau papalina? ; No keaha hoi i ulu inai ai ko'u manao ino-, ino no Mr, Faranekelina. He mea maikai ] ia'u ka ike ana e hoohuiia o Mr. Feranekelina me Calanete iloko o na hipuu laahia o ka mare. Aka hoi, ke halialia hou mai la na hoomanao ana īa'u, aole no he aloha io ko Calanete ia'u, ina e lilo kgke ana kona aloha j i ka mea e. I ka po o ka la i loaa ei ia'u i na ike akea ana i ka io o ko Feranekelina , hēĪM piflflp(a€ ana m.a.i i o makau (a, t<sv i ls.hig.mae rae tt« fco<jh(fcc aim, o iia'u aioha no na kau a pau, me ke ake nui ; e ike i ko ka' Lede Calauete mare ana me , Peīanekelina. 1 ke kakahiaka oe, mahope iho o ko'u iho i una aku i ke keena kauwa, lohe aku ia au i j ka bele kahea no'u, a holo aku ia i kuu ha- j ku wahine. la'u i hiki aku ai, kauoha mai j ia o Mrs. Robinisona e holo koke au i ke j kaona, a e haawi aku i kana mau kauoha i j ke kanaka kalppa aua i kuai mau ai. Oiai ] au roa ke alaoui, ua hiki hou mai la na ma-1 nao nonohua ia'u, me ka nimu ana ia'u iho. ! " Ua aloha io anei au ia Anahela ? Ae, ae, j ua aloha au la ia me kuu uhane a pau." Aka ! ®# ia manawa pu ke hoomanao la au no na i papalina nohea o Calanete, a me kona mau ouii waipahe. Mahope iho o ko'u haawi ana aku i ka lo- • eio ma kahi a'u ī kauoha ia mai ai, huli ae 1 la au e hoi. I ko'u hiki ana ma ke kihi o ke-1 kahi alanui, ike aku la au i kekahi mau inea i e kui-km hele ana. A ! owai laua ? O Ki- j keke Feranekelia no me Calanete. Ina aole I au i lili mua nona, no ke<2ha i hoala hou ia | mai ai kuu lili i keia wa ? Ae, ua akaka i loa, ua lili au ! He pua ooi ke houhou la i j kuu puuwai, he eha pa-konikoni i ka iwihilo. O na eha o keia ano, aole loa au i ike ma- j maa. He mau lima ano e ke haha mai !a i ] kuu puuwai i kuu wa i īke aku ai e hilinai i ana o Calanete ma ke kipoohiwi o ke kana- i ka ©pio. Aole i emo, ua ku koke iho la laua, me k t! lula lima ana : wehe ae la ke keonimana ' ! kona papale a kunou aku la i ka wa o ke i

I kaawaie aaa ae, a ia C»lanete i komo aku ai! , iloko o ka halekuai, hele aku la o Feraneketina ma kooa alanui iho. Aole i kanakolu , iwilei ko'u mamao mai ko laua wahī i kaaI wale si, a mamua ae hoi o ko Calanete komo | ana aku iloko o ka halekuai ua nnnn ne ln I oia a ike mai la la'u, | E manao iho anei oia e hakilo ana au maI hope o kona meheu ? Aole paha pela. Aole ' o'a makemake e manao mai »ia he mea liilii i | au imua o kona 1 maka. Huli'koke ae la au j i a heie aku la ina kekahi ala ok<Sa, r .me ka i maalo ole ae mamua o ka halekuai ana i koi mo aku ai, a hiki i ka loaa nna o ke nlanui' j nui e hoi ai i ka hale. Awiwi aku la au me ka huh ole ae i hope ! ' no kekahi mau mmule Auwe ! ke halialia ! mai la na aloha aua no AnaUela. Ke haupu ! pu mai la hoi. rm lia nna no Ca'lanete. Ua aloha anei uu m lauu a i elua .He men hiki : ole la. ina paha ua aloha uu ia Analela wa- ; le no, no keaha la hoi nu e lili nei ia Fera-' nekeiina, o lilo aku o Calanete me iu ? ; lloko o keia mau manawa e hakoko nei ko'u mau manao pela, haupu ae la au ei ae ' ka paha o Cafanete mahope o'u. 1 alawa ae ] kuu hana, aia hoi e auau mai aita oia maho- | pe o'u. Aole au i hele loa uku, ako ku iho | | la e kakali a hiki i ko maua halawai ana, i I Ninau mai la o Calanete. •' Heaha ke kumu j Q kou hele ana mai i ke kauhale nei i i Pane aku la au. " f hoouna la mai nei ! au ,c ilrs. Robinisona no kekahi mau mea ' ana i makemake ai '' i " I hele mai nei no hoi au e kuai i kekahi | mau oiea no'u iho." wahia Calanete. " Kuhi au i lawe mai nei oe i na kaika- | mahioe e holoholo,'" wahi a'u me ka huhu. " Aolo, i ko'u wa e heie ai.e kuai i kekahi mau mea no'u, aolee hookuumaiana o Mrs. R,—i na kaikamahine n hele pu me a'u ; he hopohopo oia o maopaopa laua i ka hele." Pane aku la au me na huaolelo o ka lili. " Ua ike au, iu> kou manao he hoa kou e holohoio pu ai ma Kyde nei, nolaila, aole ou makeinake e hoopilikia ia e na kaikamahine." I " Auwe ! ua ike ka paha oe?'" i pune mai ī ai keia me ka oluolu. Ma-ke ano ulia wale 1 no ko'u halawai pu aoa me Kikeke ; ua olu- j olu loa oia i kona haawi ana mai ī kona lima [ ia'u ma ke aianui.'" j " Kolaila, lealea loa iho la oe i ka haawi aku i ko lima e kuikui pu olua !" " Ae, ua olioli au. no ka mea, i kekahi wa he mea maikai ole i ka wahine ke hele ma ke alanui oia wale na." | " I ko'u manao," wahi a'u, " he kanaka ui | maoli o Mr. a peia aku la ao | paha kou manao ana." " | " Peia io no ! No keaha au e manao ole ) ai pela ?" i pane mai ai o Calanete, a nana ! mai la i.a'u me na maka hoohuoi. Ua kulouiho la au ilalo, a hele aku la me • ka nana hou ole aku ia ia. 1 keia wa ua hi* | ki maua i kahi alanui ololimehameha, a ia'u e hele ana uia kona aoao, me he ineu la na i ka mana i ike ole īh i kuhikuhi inai ia maua j e huli ae mn um wahi i lanui nei, a hiki wa> I le i ko maua ku una inn kahi a maua i halawai pu ai no ka malama i liala ue. Auwe ! | e na lani maikai, heaha keia '.' Iloko o ka malama liookuhi wale no i hala ae, inaanei ī hoohamni iho ai o Calanete i kona mau waimaka o ke aJoha wela no'u, n i keia wa hoi, me ke ano puanuanu oia e kaniailio mai! nei. Iloko no hoi o ia manawa i hala aku,; uu hoike aku au ia ia ua.lilo mua ko'u puuwai no Anahela, aka i keia, ua poina iho la au ileona aloha, a ke puka inai nei he aloha ! hou no Calanete. Ku iho la au a pane po- i kole aku la. " E Calanete, ua aloha oe ia i Kikeke Feranekelina." " No keaha oe i manao ai pela ?" i ninau | mai ai oia me ka mae o kona mau helehelena. " i\o keaiia e nele ai ko'u manao ana pe- ; la ?" wahi a'u. " E ho«Ie iho ana anei oe ?" I •' ina pela no keaha hoi au e hoole ai ? a = ina aole, alaila heaha hoi ke kuleana o ko'u | ukali ana mai me oe e hoike aku i ka oiaio ? j E hai mai me ka oiaio. Heaha kou make- j make ?" " 0 kou manaoio ?" wahi a'u. ! " Ma ke ano hea ? e hal mai. Ke ninau j mai nei oe no ko'u manaoio, ma ke ano hea ' au e hai aku ai.' " O ! aoie one» i maopppo ia oe ke ano o { ? Aoie anei oe hke e Ca)Bnete ao-! le e hiki ia'u ke hoor»anawanui ma ka ma-! nao ana, e iilo aku oe ia hai ?" " E losepa, aole anei oe i alo/ia i kekahi! mea e ? Aole anei oe i olelo mai ia'u pela I ma keia wahl ?" " Ae, ae, he oiaio ia.—Aka aole au i ike | i ko'u manao maoli ia wa. E hai oiaio mai j ia'u e Calanete. Ua aloha io anei oe ia Ri- i keke ?' a ia wa lalau aku la au i kona mau ! lima me ke eoiea a puliki iho nie ka haka ! pono aku i kona mau maka, " Heaha Ja ka'u e pane aku ai ia oe ? ina paha au e ae aku ua aloha au ia ia—" Alaila ua hoolilo mai oe ia'u he pupule !" i i pane koke aku ai au me ka huhu. •• A ina hoi au e hoole aku—aole o'u alo- j ha īa ia ?" i ninau hou mai ai kela, " Alaila e hauoli no au !" " Ua eloha mai anei oe ia'u e losepa " " Ae ; ua aloha au ! 'Aole e hiki ia'u ke i hookaawale aku ia oe." " A ! nani ka hauoli !" i hooho ae ai kela. | " Aole no o'u aloha ia Kikeke, he inea ole loa ia ia'u. ia oe wale no au i aloha ai—ia ; oehookahi a mau loa aku." Hina mai la oia ia'u, a puili mai la hoi au \ ia ia me a'u, a ia wa ua hoohui hou īa na ! waimaka o ke aloha me ka hauoli. Ua hoo-] poina loa au la AnaLela. Pane mai la kela | me ka hauoli nui. E kuu losepa aloha, i mai huhu iki oe ke ka inoa o Ri- j keke. E ike no oe i ka oiaio o ka'u mau ; olelo a pau mai ihua mai, ooe wale no ka'u i i aloha ai," la wa ī pnili inai ai au a nom iho la ia ia,

> a hookaavvaje koke ae la hoi ia maua iho H»e 1 ka hoomaopopo ana, ~ūālāīoha likemaua a ' ; i elua. ■ ■■■■ j Awiwi aku [a o Calanete e hoi i ka liūle, : a mahope iho o ko'u holaholo ana ma iia sla--1 nui la no kekahi manawa, ua hoi «ku la m«hope o kona meheu. RJa ke ahiahi iho o ia la, ua hiki hou mai i ia no o Kikeke, aka, aoie i hele aku o Calaj nete e ike iaia. Aole i liuliu ua hoi koke j aku la oia; a mai ia inanawa mai i pau ai i ko laua launa hou ana. MOKUNA XXXIX. j Ka KUI LAPUWiLE ANA A MK KONA HOPENA. | I kekahi la ai'mahope iho oka hoohoka , īa ana o Kikeke, a me ka hoole ia ana aku o kana noi hoopalau mare e Calanete, hiki mai la kekahi paiapAla mai ke kahu malaina waiwai mai o Mrs. Kobinisona ma Ladanu. e I kauoha mai ana ia la e holo kino aku i ke ; kuianakauhale alii. Oke kumu o keia kauohaia ana mai no kekahi hihia hooponopono i waiwai, ma ka waiwai o kana kane i make, I akahi no a hooponoponoia imua o ka Aha i hooko kouoha. I kekahi la ae mahope iho ; j o ka loaa ana mai o ka palapala, ua holo aku : I ua haku wahine nei o makou i Ladana r o ka I wahine kauwa wale no ka mea i hele pu me ! ia - ' ■~ i. , J No keia hele ana ona, nolaila ua loaa pii nepine ia'u ka manawa e launa pu ai me | Caianete maioko p ke keena hookipa no ka j hapalua hora i kela ia keia ia. iS like me ka | loaa pinepine ana o ko maua manawa e pa- i pa leo mau ai i kela ia keia la, peia iho la i ulu mai ai na ake nui ana e halawai hou. ; Aka, me ko akahele, a me ka makaala no maua iho i haiawai pinepine ai maua. Hoo- : kahi malama ka loihi o ko Mrs. Kob)nisona noho ana i Ladana, a iloko hoi ola mau po loloa o ka hooilo, ua hui lapuwale iho laina- : ua i na manawa a pau. '|A i keia wa e pono ia'u ke hoike ae i ka hewa mii o keia launa ana, oia hoi ka uluahewa ana mai o ko Ca- < lanete aloha a lanakila maluna o na inea a paa. Aka, hoi mai ia o Mrs| Kobinisona maho- : pe iho o ka hala ana ae o ka malama hookahi, a ia wa.i hoomaka hou ai maua e makaala no maua iho, i ole ai e ikeia e na mea a pau ko maua iauna kolohe ana. Ma ia wa, ua hiki hou mai ia ka ahewa ana o ko'u lu- i naikehala ia'u iho. 1 keia la keia la r ua~emi : malie iho la ko'u aloha ana no Calanete, a 'ma ia mak&lua oko'u puuwai, ua papani hou ia iho la ine na hoomanao ana no Ana- : bela. Ikapo ua uwe iho lu au me ka eha- : ] eha ioa no Anahela. Oiai au e lumai hou | ia ana iloko o na ehaeha, ua hoopaaia kuu ' | manae e haalele koke ia |Mrs. Kobinisona, a i e hele aku ma kahi a Calanete e hiki ole ai j ke huli ae mahope o'u. ' L kekahi la, hele aku lli o Calanete i ke ī kaona e kuai «i i kekahi mau mea mamuli ; o ke kauoha a Mts. Rohinisona, aka, aole nae oia i hoi koke mai. I ka hala ana ae o kekahi mau hora, ninau mai la o Mrs. Kobin sona, ina paha ua | hoi mai o Miss Palmer. Ika hoole ia ana aku, ua ane kaumaha la oia. 1 ka hora H-o-fee kakahiaka ka ana o Calanete ; ī keia wa, ua pau ka horii eha o ka auwina i la, aole nae oia i hoi mnj. Ma ia hopeiho I lohe ia aku |a ke kani ana mai o ka bele o ka pukapa, holo aku la e wehe, aia hoi e ku ana kekahi keiki kuene o ka hale hotele. Ninau mai la oia me ka leo oluolu ; " Ooe anei o losepa VV T iliniota ?" " Owau no," wahi a'u, a la wa, ua kau r mai la ia'u na haili makaa, me he-la he mea i ino kekahi e hiki mai ana. " E hele ae oe ika H<^tele —i ka wa ku- j pono e loaa ai ia oe a wa haawi mai la j i kekahi palapala i kuu lima, a o kona huli 1 ae la no ia a hele awiwi Ja.* Manao iho la au e alualu aku mahope ona e ninau ai ia ia, aka nana iho la au mawaho i 0 ka palapala, alaila, ae la e heluhelu. i Eia:na olelo maloko o ua palapala la : " E losepa aloha, " Ua loaa iho nei au i kuu makuakane a ' me kekahi kaikunane o'uj Ua hoopaaia au ! malalo oko laua mana. Ua ninau mai laua j ia'u e hoike aku i na meal a pau, nolaila, ua j hoike nku au ī« le.ua. i «a. a p&u waie no kua laahia. Ke kau<sh& aku nei au ia oe mai hoike iki oe no ia mea ina e ninau ia mai. E hoomanawamji oe, mai ae iki aku no na hooweliweli ia mai, aole hoi no na mea e ae, no ka mea i kou wa e ae aku ai, j oia iho la ka manawa no'u e poino ai no ka wa mau loa. Mamuli oke aloha o kekahi kaikamahine i hiki ai iaPa ke kakau i keia wahi palapala, me ka hoohiki mai, nana no e hoouna aku ia oe. Ma| hoike aku ia Mrs. 1 Robfni.«ona no keia mea ! | " O kou aloha pihkia mau. ' Calanete." I ko'u wa i ike ai i ke ano naio na oleio o loko, ua hoopilikia hou ia au e na manao he nui. Oiai hoi au e noonoo atis e loaa ia'u j ka manawa kupono e hel£ ai i ke kaona, lohe aku la au i ke kani ana mai o ka bele o ke keena hookipa, holo aku la au ilaila. Pane mai la o Mrs. K<ibinisona. " E loj sepa, aole pono iki o ko'u manaō no Misa | Palmer. Kokoke e pau l a hapalua oka hora eha, aole oia i hoi mui Ua loaa paha oia j i kekahi poino ulia wale. £ holo koke oe i ī ke kaona e ninau ai, a e huli ia ia a hiki i ka loaa ana." Hai mai la o Mrs. Kobinisona i ka inoa o I ! oa halekuai ana i hoouna aku ai ilailae kuai jai o Miss Palmer, Mahope iho o keia mau j olelo ana mai, ua holo koke aku la au i ke j kaona, a iloko o kekalu niau minute ua hiki • aku la au i ka hale hotelf a ke kuene i hai i mai ai. llqJso oīa manalwa un hoohiki iho j $ ia ' u iho loa e hojike u p kumakaia hoi i ka haoohano oCHl3iiple. | ,1 '■!<. i \