Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 42, 1 April 1874 — KA WAHINE A ME KONA HAKU. HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

KA WAHINE A ME KONA HAKU.

HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA.

MOKUNA XVIII. ! E hik» abei ke hoonani ia Ka haku hookiekie a e kaeoa aoa i kooa ba* A aloha o!e hoi i ko hai pooo [nohauo, Ma ka maoao ?—aia wale no oka mea i Noho akahai. ke hoooani ia. > - V Shakspbabe. | I ka hiki ana mai o ka hora e halawai ai o Mr. Birinile me Haku Moataona, e kamailio no ka waiwai o Ua mea i make; a i ke kali ana a hoea mai, ua hele na heleheiena o ka hunona a ino loa, no ka minamina loa i ka lilo o!e oka waiwai o ka wahine iaia; oiai, ua hooiaha ae na luna hoopenopono waiwai o ka moa i make, i ka oielo hooiaha, e noi ana i na pilikoko e heie mai e hooiaio i ko lakou pili, me ke noi ole ia mai o ua Hako Moata> ona oei, oiai, ua ike ia ua mare oia i ke kui- ! kamahine ponoio a Mr, Adena i make. A hoakaiu aku la o Mr. Birinile, i ke ku- j mu o ko'na lele ana aku, e hooponopono i ka I waiwai i ke kaikamahine. | la lohe ana o Haku Moataona i keia mau j olelo a Mr. Birinile, o ka pane kikoola mai | la no ia oua hunona nei penei: " Aole mea | mana e ae maluna o na wafwai o ka'u wahine, oiai, ua lilo oia na'u, nolaila, owau no ka mea nana e hooponopono." | "O ka pomaikai e loaa ana ia oe a uie ko | 1 wahine, aole ia he wahi mea iki, e hiki ai ke j jkapulawale. Noiaila, imakemake'i aiuē hoo- J [ ponopoao, a i ole e filo i mea ole," i pane I | 010010 aku ai o Mr. Birinile. I A pau keia mau olelo a Mr. Birinile, i hou J mai ia o Hako Moataoea, "o kau kaha wale i ana i ka nui o ka waiwai o ko kaikamahine,.' aole pahapi pau na pihkia o ia mea, oiai, eia j no he mau haneri paona dala, e waiho nei i j j kekahi poe, me ka maopopo ole e hoi hou j | naai ana ia waiwai, nolalla, aoleo u make- j I make i kau hooponopoeo." " Aole ia he mea e nele ai oe e kuu haku I maikai, ina e hana olopiu ana oe i kau wa- ; hine, me ka malama Itispono, alaila, oa'u oe e kokua aku ke hiki mai kahi hoopaapaa no j ka'waiwai," wahi a ka makuakane o Aliee* ! " Heaha kou ano e hiki ai ia oe ke kokua i mai ia'u," ka pane kakana a ka hunona ma- | kakukone. "Auwe oe e kuu haku, «o!e anei ou ma- [ nao, he mana ko'u e hoopii ia oe no kou mare ! malu ana ia Aliee i kou kaikamahine, a ma l ia mea e hiki ai ke mawehe ia ko olua mare | aoa ?" pane a Mr. Birinile. A lohe o Haku Motaona i keia mau olelo,. he mea e kona hahu loa, a kipakn aku la ka j hunona ia Mr. Birinile, e hele loa mai kona hale aku, me ke kauoha ana i na kiai hale, aoie e hookomo ia o Mr. Birinile iloko o ka ; hale i ka wa e hele ai oia a me kana wahine.' A lohe o Mr, Birinile i keia mau olelo, | alaila, pu|ca aku la oiaiwaho o ka hale.me ! kona i iho iloko ona, "kanaka pomaikai i ka waiwai o kuu kaikauiahine. Aka, e hoka ana nae oe i ka wahioe ole, a e lilo ana i 1 wahine na kekahi Kakauolelo." [a pau ana ae o keia mau olelo, ku ana ke j kiai hale a i inai la, "hookahi ininuie wale l no e kaawale loa ai oe mai keia wahi aku." 1 *■ Ae, o ke kauoha na .» ka haku o oukou ea ka ninau hoomaoe a Mr. Binnile. ' Aole no he hele o ua eiemakule nei, noho ; ihola no keia iiaio, a kakau iho la 1 kekahi ; mau olelo pokole ia Aliee. i ke kaikaaahme ! ana, a paa waiho iho ia oia ma ka linaa e ke-' kahi kauwa me na dala gini elima, me ka I hawanawana ana aku penei; " Nfl Aliee ! feeia mau mea.

A o ko ke tauwa mik! alra ia no ia i ks palainl» a £oe aa data, a hoo ih>bo o ke eke, a iramo aka la ba makoakaoa o AMc« iwaho me ka hoi ana ma koaa bai*. 11» ibe ana( o AUea i keia paUpak a kooa makamaka oioio, ua oai ioa kona hauoli ina mea a paa a l<a makaaiuae i elelo ai*« ne kda maa daia> A i kona na&a ana &ku iaa heleheleaa o fema larw t iM ia&u m *a iaolao, ffiāfaß|i o hoino kama ds.«te la Bi?imte. «o keia mea, uaawiii puiaka iiaadj a me ke JM» o AUm, oo keia maie an* oua ia Haku ||ētteow. No ka hokaie ka Haka i ®a pomaikai aopuai, aokiia» ea hookeie iho oia iloko ooa, e a|o e noho ole pia ma kooa nohq iioko 0 ka Hab Ahaoieia, maioiia o heie ana aku, iloke oia wahi, e iaia iho; oiai* ua kokni loa ae ka 1000 ma o a maaaei o N kuiar*akaufaale,no kena ake aai i ka waiwni o Mr. Adena,«lilo iaia maeauli o kooa »are ana ia AJke. f- Ua hoowahawaha h» ka noi ona iiaoaka, nokooa akaoui ika waiwai o Adena. A s>a ia eaea, iia otebia, aoie oia i maro la Aiiee no koaa aloha. A haia he hebedoina ma ia hope iaai, ua hele aku ka Haka Moataona a me kaea wa- ! hioe i Moata«aa Aba. Mamna o kp laoa haaleie m i ke kulaoa- | kauhale, ua pnlapala aku o Aliee ia fiixinile ; e noonoo mai oia i ka mea e komo o!c akn at (o Hako ibko oka hoopo»opotto lauaika waiwai o Mr. Adeaa, masauU oka i iilo ena ona i wahine mare nana, no k« mea, ! oa maopopo iaia aoie ona wahi pomeikai iki, Uoko o ia waiwai ina e iiio aoa ia iaia, aiaUa, peia e lilo ai i kana kaoe iokoiao aa pooiaikai noi, a nele oia ; oiai. ke laaa ano e wdie 'mai nei no oia iwaena o ko maua noho aaa. 1 ka ike aaa o Biriaile i keia, aiaiia, haa. oii loa iho la oia, me ka i ana, e hooikaika no oia i maa e pomaikai ai kana kaikamahine. Ama kona hooaaanao aaa i ka hon i niareia ai ke kaikamahine, komo ntai ia k» ukiuki iaia do ia mare aoa o Aliee, oipi, maiaila, i ioaa mai ai keia hana kaee. Ai ba paa ana ae 0 kona hoomanao ana ia mea, alaila, noho iho ia oia ma kona papakaukaa, a kakaa iho ia i palapnia e kauoha aaa i ka 1010, e hoomakaukao koke oia i aa mea e po> no ai, a e iii ele ai hoi heawaiwai maiana o Haka Moataona. I Aia ma keia wahi a Aiia ina e manao oei' j e hele, aia malaiia kahi iyUnai ia ai ke ke- i I iki a Haku Moataona m/kaoa wahine. kahi! i i hanai ia ai e Mad*toojsele Atalie. Abe ' i makemake loa o Aiiee e ike i ua keiki riei, o , j Godefere ka ieoa. A manao waie iho la no o Aliee iioko ona, "e aloha ana paha ke keiki ia'u ? ina no hoi pela, alaiia, e iiloau i pani no ka makuahine ona i make."' i | A e iike me ka manao wale ana oua, e poI maikai ana oia ke mare ia Haku Moataona, | a mahope ike i ka pono o!e, pela no hoi keia j | makemake beu ana ona i ke keiki, oiai, aole j |elakamai. , j j īa wa a. Aiiee ma i hiki aku ai he umi ka j | nui o na makahiki o ua keiki nei. j Kahea aku la o Aliee i ka iqoa o ua wahi j 1 keiki nei, oīa hoi o Godefere, e hele mai i ona ! !ia. I . I Aole pane mai oua keiki aei. ( | Hawanawana aka ia ka makoahine hanāi, I " o heie hoi e honi i ko mama." I 1 ae la ua wahi keiki naaapo nei, " aeie j o'u makemake i keia wahme, e HJ6 oia i mama no'u." I Ia wa i lohe ai o Aliee i keia oieio a ke j keiki, hiiahila iho la oia, i kona hoohoka ia. Ua manao nei loa oia e iiio keia ke»kf, i ke- j iki poaoi ioa nana ma ka hookama ana aku, j ina o kana kane noihoi ka makuakane j o keia keiki. A no ka nui minagpna no o Aiiee i ua keiki nei, ua kehea hou aka oia me ka ninau j I ana, " Aoie anei ou aioha ia'u ?" • Hoole ae ia ua wahi keiki aei. ■ " No keaha hoi," wahi a Aiiee. < Paae mai ia ua keiki nei, "no ka mea o j j oe no ke kaikamahine a ke kanaka maaa; | pela mai o Mademoisele Aiaiie ia'u o keaoao ' lenamai." i A iohe ke kahu, pii ae la kona ula ano e | jno keia mau oielo aka hanai. A haka pono j I aku ia na maka o Aliee i ua kahu nei o ke j keiki, me ka ukiaki iea. i A oleio hoaiohaio* haioha aku la oia i kana kane, no kona'hoo»! hoka ino ia e ke keiki. Pane aku ia ke kaae, " mai nana aku ae , ; oa ia maa oielo a ke kauwa i ka kaaa keiki, j | no ka mea, he kaawa ia, a he haku oe, aia { no ia oe ka papa aka." Maoi mai ia ke kahu haaal, " aoie ivo*u ka | !*hewa, no ka mea, ua aai ke keiki, a noiaii& , • ua hiki ao iaia ke hopa ae i keia a me bei« i i oieie, e oiu mai ana iloko o kona noonn* ] lana." - . -I ! i A boao heu aku la o Aiiee e apo aku i lcf . j keiki, aohe wahi iaka mai o ke keiki a«me i kepai pa mai o aa keiki oei iaia nei£t>* | keki aa ano hakana loa iho (a o I 7

A flta o Haka Moataooa i keia hakanu o | ka wahlne, alaiia, I aku la oia,'«o keia eleio: a roe ka haaa ake kamalii, o kau mea iho , kft jf «ku io ai. Oka wa aaka Wi ao pa- | <ike keiki, o kinohou, a lioliu iho iaka ; mai no hoi ia oe. Aole anei pela keu manao 0 Go4ei«?e ?" ■■ ■■ * ! PA&ll ae fa ke keiki, aoie o'u makemake j i'ttla wahīw. B i ■ j la wa, he mea e ka huhu 0 ks'makaafcane 1 om hei o Haku Moalaona, hepa ihe !a i ke 1 i keiki iawe afeu iaa Me«!u aia 4ta paka 0 ka rarni aiaa, me ka ji «ku, " aia a ike oe i kau haoa, alaiia', hookon\o hou ia mai oe itojfo aei." ■ ■ ■ " > la wa i iawe ia ai o ke keiki, ua hoio koke aku ia wahioe kahu hanai, a mihi aku la i kona ao hewa ana i ke keikumua 0 Aiiee. I mai la o Ah'ee, " e hana waie no aple e laka keia kelki ia*u, ri'o ka mea, ua maa ia Madsnioteefe Ataiie." " Mai hoomau oē, he pau aē nb ko ia ano e 0 ke kiki. a 0 ka puka akō la no Ja 0 Haku Moataona twdho, a koe iho iao Aliee ilokoo aiaila, i iho te oia iioko ona, oka haie iho ia paha keia ia a kuo kaae i 1 mai ai ia'll, e heehui n ai ko m&un maaao, a «ae ke aloha. Auwe! oe e kuu kanaka, he mea nani nou ke ioaa kou ikaika; aka i ole, aiaiia, he mea hoowahawaha loa ia ?'' lioko oia wa a ia oei e npho aoa rae ke l inamnii 0 ke ano o na haaa a- ke j kaoe, hele mai ia kekahi iuahine a i mai la, 1 *' o oe, ua lawe ia mai oe e ko kane, a eia • iwaena 0 kona poe, e oiuolu oe, e heie I oe i ka hoolanaiaoa ma ka hoiohole ana ma na kihapai pua, i (oaa'mai ia oe ka oluola." A' haliu aku ta o AHee. a hōomaikai aka la me ka nioau aku, « pefeiea ke loihi 0 ka' noho eaa t> Ma4«inoiBole Ata lie .ia oei ?" "iie uuii.makahiki,'' ka hai ia aaa eaai e ka nudūae poohina. I ka wa rw> ha e ola ana 0 ka wahme mut a Haku Moataona i" ka ainaa a Aliee. " Ae, e kuu t»ako maikai," wahia ka jaa* hine. " He luakamnka 110 ha nona t" i ninau aku ai 0 Aliee. " Pela paha auhea hoi au i ike aku i kona pill," wahi a ka luahme. A IHo loa iho ia keia iuahine, i mea maikai loa iaia, aiaila, i aku ta oia e hei? i ka ! holohoio iioko o ka pa paa a me kekkhi wahi ! e aka e kupono aoa i ka holohoio ako. ! lioko oko ia nei hele makaikai ana, aa ae ' la keia i 0 a i nei, aole mau mea e ae e hau--1 oii ai ka naau, nolaiia, hele wale aku ia no oia nei, me ka hoihoiole. A fko ia nei ike ana aku i ka pu-a dia e kumai aoa nana pono iaia aei Ku iho la keia 9 naaa aku la me ke ano haooli iki, i ke ku iki mai 0 na dia a pau leleie akuana owalawala hele, aiaiia, lilo iho ia ia i mea akaaka ioa iaia nei. A i kp ia nei heie ana a hiki i kekahi wahi nani, e kupono ai i na keiki ke paani, ike aku ia keia i kekahi mau kaikamahine' rta£oe elua, e paani hele ana me ka ana 0 kekahi iaahine. A ike mai ia ua mau Mahoe aei, ano makau iho la laua ahookemaaa iho me ke ano hUahila, ao ko laua paani aao e ana. No ka nui makemake 0 Aliee, pane aku ia 1 oia, " mai makaa olua ia'u ao ka oiaa hana i ieaiea; oiai, 0 ko'u makemake ia o ka ike ako keiki e paaai ana. Ake makemake nei aa e ike i ko.olua wahi i noho ai." A no ke'aoo kamalh loa no hoi o na maj hoe, aole hiki ia laua ke hai mai, a aa ka I iuahiae e akali ana i hai mai, » aia fke ku- | lanakaahale 0 Faietona. {Aole {pau.) j Bisbmaka ahb ka looaio.—Ua hooia mai | o Bisemaka ia ia iho 00 kona aoiaa raa na j mfa piii haihaia, e like la me koaa ike kahi- | kuhi puaoae ao aa haaa pili aapaai, a aa 1 hoopaiwa ia hoi na ludaio no ko lakoa ike aaa 1 koaa akamai ma w kaaawai 0 ka poe 1 iudaio. I koia wa mai nei, u$ kaaoha ia o ; ka Poaoao oia ka ia e koho baleta ai ma ,aa j wahi a paa o ke aapaai, no Imk mea, aa ; maaao iho la na !adaio, aa oki ioa ia lakoa mai oa kuieaoa mai o ke koho bah>ta aaa, oiai, o ka Poaono oko lakoa la Sabati ia, i aoU» e hiki ia lakoa ke haaa ma aa haaa e jaa. No keia oaea, ua hoouna teiegarape aka j ia kekahi kumu ludaie i»Baeumka, o|&uabejger ka inoa, e aiaaa aka aaa k h, pebe* la e hikiai ia iakoa ke keho tobta ma ia4e,oiai oko iakou la Sabati ia. Ua kaa koke , aai ia ian iea pane fQe keia : «Ma ka Poa- | lima e kakauia ai aa iaoa o na batote; a I oiai, a ke hora eha a »e aa miaote he kaaa- . lima ka manawa e paa af fee Sabati, a 0 ka | pahu balota aoie ao ia e paa e a hiki i ka hoI ra eono, oolaila, hookahi hora okoa i koe me laa miaate be ami no ke koho ana." Me j keia paae aa hoopau la ka pidoke ona Iu- : daio, aolaila i aa la kafeo bah«a a paa, 0 ka , haoa mna a aa iadaio e aooaoo ai i ka wa i e pan ai na hora kapu o ke Sahati, ekn taiw« wale ae i ka lakoa mau haieea a hooko» imailn paha.