Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 6, 7 February 1908 — Kela Leta Olalau ma ka Inoa o Mr. Walaka! [ARTICLE]

Kela Leta Olalau ma ka Inoa o Mr. Walaka!

Ua iki' ilu» makou nui ku nupopa Ku Auuia Ainv o l;;v l (il Konoiu (l'\'l) 1) i kck:thi manao noua "I|c l.eln na W'nh ka," a i kukauiooaia c .1. Loi' Walhu'h, mamuli o kn ".I. I„,r Wallaeh" iko maopopn i ka oleln īlawaii a iuimi ]>onoi nnlini pnlin i kaka'i i ua palapala Ilawaii la; a i i le, paha i kakau iua palapnla la makaololo Mcri(ania, ka o!, Io i hiki <.!<• iaia ke.kakan ma ke nqy-ln pololoi ana i na huaolulo lVj;i(ania. a t>i loa aku hoi ka hiki oio i;ii;i ke lioonolionolio pololei i ka |io[iunaolelo i kuliko ine na loina (rula) o k,\ Huipnn [S yn iax | o ka Olelo Beritania; a na ka mea iinulii olelo o loko o ka |oai o M:i hoaloha liou o ua Helcvilia Opio noi i unnhi a,> ma ka olelo llii waii a i hoopihapiha pono iho hoi i na manao i ji ha maikai ka ha-loko wai o Kalanamailiiki. A i ole, na -1. |~»r Wa-iho'h paha i kiikmi i ua palapr.la la nu ku oh'lo l J t>lcvitiu, k.a olelo o kona aina hanati;a tia ka (iiea unuhi olelo uo o ua p.inī Imaloli.a noi ona i hooainhohihola pono ao nia ka oh-lo Haw.iii Ua iko makon, aoln' na J. I,or Wallaeh ponoi ki'la pahipala i kakau me kona pulinia ponoi iho. Aole liiki i:i Mr. M'allneh ko kaknu manuo ma k:\ 01010 I.lawaii; it he pahemahemn loa hoi tua ke kakau IWilania nna.'"A a ( > la makou i keia no ko makou ike maka a iko pono hoi ia kul'uia h,>inahrma o ke kanaka opio. A ma!i; t nao p;iha. o kn lim;i. n na lima no o Esau; a o ka leo o ko lakoho no ia. INOa io ]Kfha. Aka, no ke knlai manao ana nnp, e ok'lo ac makou na ,f. Lqv Wallaeh no ua palapa'a la, «iai k<- kuniu pihapiha a hooi i pewa hui. A ma īa auo e paoe aku nei makou mn k, ; ia walii o ka makou popa. Aole no ka mnkemako e hoioo aku i ua kanaka opio la; aka, i inea e hoomnopopo ai i kona kuhiln wa. la wai auanei i poho ai ka mannolana "o kakon," oia hoi, o oe amo makou, kekahi poo i kakoo ikaika loa ia 00, o Mr. .1 Lor Wallaeh, mai o lilo loa mai, inamua nkti o ka la 28 o Dek. 1907, no ka mealioi !, e pili ana no kn holopouo o na hana a ke Komito 10. me ka Papa Ohi," oia hoi, 110 kou "hohi," o ,M>. Wala ka.."i !!]■)•) '■ kii 11 i 12 po' onnwn li w>li • > |r ; < |, wale," mamuli ka, o ka •'huh-a-mahi"ana aku noi, "o ka ha]ianui o ko Komile U),". no ba paa ana o ko lakou mau maka i na elala a ka Ahaolelo o hooholo mau nei no ka malama aua i na "Poo Ma'i o Kalaupapa," 4 t0., Ae. Eia ka pane oiaio ia 00, o Mr. Walaka: U:i poho ko kakou manaolana no kou ho-ho walo, a puni walo oe i ke alakai a na hoaloha hou ou. Ua oi loa aku kou mimimina e Mr. Wallaeh i kahi Ki o ka pukn konio mii o ka pa o ka huukipila e lawolawe aku ni 00, i knu mau la]>aau ana maluna o oa ma'i hoo kaawale au *? ohi ponoi mai ai mai ke kahua ma'i lepora maima, Molokai, mamua o keola o ka lohulehu, elikonohoi me kau i kukala akea ai, ho aloha oe i ka lahui, a o paio ana oo me ka Papa Ola no ke ohi o kn lahui Hawaii. Aia anei iloko o kehi wahi Ki au o lioopaakiki noi e Mr. W'ahika,kt»ohi o kau lnau e au'a noi i ka lahui ma'i lepom? Aolo nnoi lie mau moa kuleaawale leeia eliiu—ke Ki amo kau laau hoola ma'i lc])ora? E hi'ino aim ko pani puka i ke iu, aolo hoi o lienio ka ma'i lepora i 1111 Kl 'ki ma ka h(rmo ana ae o ko paui puka, Aolo anoi o kau hiau hoola ma'i leponi, o'a ka moa o ola ai o ka ma'i hookaawalo ohana, aolo hoi o ko ki wiliwili ]>uka? A nokoaha oo i au'a a hnawi 010 i kil moa o ola ai ka ina'i lopeni, oia hoi knu laau lapaaii, ino kou kuiika'i o)o i kalii ki o kn puk.'i, oiai « -hemn ann ka puka ia oo i na niunawa apau nie ka helo kaomi. (>'o olelo mai nei oe, ua lilo ka h;i])anui o I;o komiU' umi "'i iri ,|:il:i a ka, Ahaololo o hooholo mau i\oi no ka inahuna ana i ~a l'ou mai o Kahi'ujSapn." Ho manao kuliihowa loa keia ou, e Mi-. U'alaka, ma na wa apau i kaa//.' ia ai ka ninau nann i hmo ikiiiouo nui i kn Papa Ola <> ko Torilore noi, no kn h<'lu olna o l,a mnnnwn <» kona hapaiiu nna. 0 kou olalan ana mai noi, u» iwo ka lmpmiui o k<< K<imito Unii, i ko ilala kij.ei:i. nuii e ka i'.ipaOla mai hiko mai o ka liaawina o ka AhaolHo i hookua,.,lo iu no na lilo ~ na poe o Kalaupapa 1110 Kulawao. ho wuhi K1 apakau hoonui hann wale n<> ia au i holapu ae Ia i loaa u kou wahi hookannnho no ko aloha 010 au i linna ai i kou mau lioa'loha nmo na Homo Rula, ka poe i kakoo ia 00 i na wa npau n ka paloia ami o koia ninau: Ka mna: imua 0 ko Kinaina Kroar; Ka lua: imua o ka Papa Ola. 0 Kauu.iaiu.\ni lnx>kahi ka moa i ku a puio nou imua 0 ka I'apa Ohi i ka la i 01010 ai kehi Elok' Alii aloha 010 0 kiola ia oo mawalio 0 ka pukanninni. 0 K.nhiliaulani hookahi wiile 110 kai paio a hoopuka alni i 111 luiaoloh» ooloa imua o ka roro,siilemi o ku I'apa Ola, im ka owaewa o kana mau haiin; a no ko Knhillaulani kakoo anoi ia 00 0 makiiwelawola ia ai o :iV Aole anoi o Knhiliaulani ko k:inaka hookahi iwaoua o ko Komil.o 10, i kokua aku ia 00 i no hn hooiaio ana i knu nlelo aa ]»aio (01mlloii)j;e) i hoikoikn 110 ai 00 0 Mr. Wallnoh, imiia 0 ka h'hulehu nui kola po halawai ma Aahi /aku, ka po hoi i hoikoikoia ae ai 0 Mr. Hooknno imua 0 ka lpmi-kilni ? 15 manao iho ana nnei 00, na ka I'apa Ola mni u\-mk\\ ilala i'lon.n a.i ia Kahiliaulnni? I hea hoi nh. hoaioha Xou,oU »111 ia ahiuhi mo'ka lakou mau koleua ia 00, eliko.mo ka Kahiliauiani i koluia aku ni ia 00? Ao!o auei 0 Kah : liauhiui. kai plolo aku ia.oo, iua 0 hilu ana ia 00 ko lapiuui n ola io nmoli

kona kaikuaann 0 noho m:y la i ka aina o ka .-haohma N'olokai, alaila, e haawi an.i oia aio<' kona oh.iea le' s i,> tu) Alaila/'o koia luiina <lala niu knu. e 11 1 iu;>ksn.aka op ~ > . i manao ai, „ na <lala keia mai ka l'.ipa Ola rm.i. a .-n ma, 'm hoohana puapna kan h>i ka ~hani N..lley e uole. 0,1 nsa il. lulu ni'i, <■ hiki walo ai ika P:i].,i Ol Ik, | lt( ,. 1> !, „],, Im|>nkn ana :ie ina . M ,i| ;l 1,., I ~ ;. >/ 1 !;<■ Ilala kipo niai lcx l'apn o|., „,;,j |„ ki' liapilk lii.'i ao, :i h,|.jl j:,k 11 i,,,| M ,| 1 i,,., t1! .,.. <-pa a imiha la walo k,. mak.,ll i,i ~e. . hk- n„. I ,01 i„,, j hnkuopa wah' niai uei'a imiliai., m.m,,,.;,,. ,k , h;i|,ai : . Koinilo 10, oiai ua ike „0 <..■, a,.h. ~iai,, ~ia ,„au ~1,.1,, No makou ihr>; anle niakoii ho v, 1 1,,,,,1. 1,, | ; a hap ■■ ■> ko komile m:i k-ia Lu.nu, aka. o h.l.i -k..:.i 0 Ula K0,:.".- M mai ka Aoao Knoko.a llonie linhi ~, 1 i aponoia ai 1 ka Malawai M,-ik<iaimnia 111,1 A.,].i |•,.n, ~ j k °" '' k:lk °" :,i 0 •>"!•' "'IIU iI.M -kolM. ..I I o K:l hili ■ ..„ William \VI,i(«. a,,„. .1 M f., „„ k . wai ako Komilo 10 i malnma ai „, 1 k,. 1,. 1,, }| r , I , <l<v„ ka halawai i koii:, ai ~ k ,k..ui,„>, 1k , aehke i|« .■ h'" ika hiaa !t i>n oke Ki puka p, hauk i|.iia ia „0, , ;;l . ' l' !, no nmo Kilinawola, he i„an h'o].uhal,I ; U,.0, : ,a. |„" . kai-ala; ame M'm. U'hile. i;„l., „ia ka ,• km i, o<' 0 kakauiiioa i ka-aelike. A m.i k, ],->,.. |, i; oia f;. hiliaulani, I' o r<-s i< 1 t-n a ~ ka A,, ~, Ku,-'.,, lh.i„e IJnrvoy laua o .loe I vrii, hc iuan l).-i„o|. iral.i; ao.l, M ]ioe. Hoiik' II111.a; Molo oi:\ i hiki nia i , iial.neii :ma. ' .ii-i he oiaio ole kau mau olelo hnaliki u ile. in hh. ka h:>; . , .. kela Komilo i k<' kipe ia eka Pa]»a o| .' Eia lmii; m.a ka hahiwa, ana a k- Komil- M i hiki : 1. » ,■„■ ai nohoi o<\ ma ke keona o .Mr. N. l'Vrnun.!.-z, a hapai;,- , ka noonooin nna no koh<» aun i okoln lala mai I iku aō"&i,,. i„. L he 10 i Komile kuikawa n.. ka j>ii i»a ,• nana i ka rnool<.!'> .. ka rapu Ola, 110 ka nana ana i ua in0.,1,|„ ka Papa Ola i hoouna mai ni ikn )uu,ihooyiahi 0 keTV,a)ii, l : a hoike maopopo loa mai o .Mr. Jlnr\. v; n inma'-" ; k:i hinahooponopono o keia nupepa; nio kona h.»aknka jni m.ii nohoi. ho wahi mea liilii loa ko Ki a Mr. W'alaka ,• hoo),•,.•]; ;ki nei i koia wa. Ua ae:a ka hapaimi o kona mau makeioa!,<• aj,aiio ka Papn Ola, a koo wale n<> kola walii Ki. l'a li.kahi iik. ka inanao o na hoaloha Harvoy amo F, rn, m<; ko Kai.'i'inulani ame na hoa oae apau oko Komilo, ma k<-ir, mea l' lokahi like lakou ma ka manao ana; ina e holopono 01.-a>) ka Mr. Walaka mau lawelawe hana am\ maloko 0 kn h.iuhipiniamu li oka loaa 010 ana oke Ki ana 0 hoopaakiki i„ i „ I .1 niu.a aku iaia; alaila, 0 kahea an:\ lakou (oia hoi na hoa 1, I, ■ K„ii)iu> 10) ika lahui 0 koi mo ka ikaika amo ka lokahi ika ! pa Ohi e loaa un K: la ia Mr. Wahika, ohii aolio pono k a lnnu hana hoola ina poe popilikia, a i ole, 0 k.alua ] ,aa ia 1 ~v. ~ ka F:ipa OU. 0 kou olelo ana mni ma knu palanala, e!»„, „<» Komil.e <j loko oko Komilo 10, i ku a paiolnnhop. ~n mu: ka aeliko mua, oia o Kmnk (I'alakiko) ll.'>r\-ev a u o .h», hVru; o ka 11111 ua paa ka maka ike knla." Auhea,,-, , , a |,<»ah.iia O]»io, eia ka uiea oiaio: Ma ka liainwa,' i a(,,a ,1 ai ko Koinilo iiimi oi' |tu malok.i o ko keenn o >1 r N Forn n 1. /, 0 noho 111111 00 amo Kiiliiliiuilani ina nn noho ni:i ka puk.i , hiani e huli :inn i le alanui Knahumanu, lim ka h 11' i mak ii .. , a puk.i komo o ua ki'ona |:i, a 0 komilo Mo.-'-man 111,1 ka p„ , mauka noi o ko keenn, k«.k..k.- 1 ka pnka koni..; a „ Whiie akn. a ,> .1. M. I'nopoe aku; a o Fe,„ ~ <» llai v, •, „ , kn 110 nia Kwn oia lalani iioli,-,; a,. liiiialioonia lu h,u„' m,, ke |~,o nin lCwa oke pakaukau <» N . l-'< rlla 1 u 1./, a,.M r. k'. ma . I,v. nia i nohoi nia ka hiili makai mai.oia ka h.ilawai i ie.i „i,i ai ka nana ika moolelo oka l'apa Ola, ma ka me.i , pili , j ];,, K, oka puka pa 0 waho f o ka |mnki|,i!a; ka iii.m |„.i ,i l.a P, r. >iil.'lia <1 ka l'apn Oln i hoike i„ai ai a,,i k.i |..il : ,1 i. koiniio he laihihewaia i hannia <• ka ii). a kal.ui ;.•)•. I'iipa. Hi» 1 Inmo Hu'a ka ni, n i h..;,k ,ka , 1 , ~ ,„ ■ ,„a ia h:\huvai ana, ,'i ua h»h<» no 00, <■ ilr, U' ,i ,1; .. ~■ , ~j, Bertlania no na lloino liula m-i i k.im:>»tio 1 «• «,> i, i ,:j ma oao hoaknka kue o Knhil ia nl 1111 1 i,i. I'i n ii„, ||~ kohoiii ann 0 kekahi koinilo wa, , a e i-., 1 h.» » ma ia wa ika wniwai <»lo <» ia m;ina.» Ih- 11. i„ ),'•■ 1 ri .; 1 hoakaka 1 ka mamio kanawai <■ p'h m , i k 1 M ie . 1 a!u ~ kit l'n [»:i ()|a malima oka m.a'i I. -[»,•.■.». n, ,1, , ~ , o ka lnaa ana he K 1 pa lua |<lvi|>l . ale k» \'> 1 1 o, p. t i v ., ]»a, aoh' ia he Inu'o lilo ana ika mana i„>..n,al>> n, ,• i, , neii ka I'ajia Ola mni, <>iai <■ |»na ana ti<» ke K maw u Ih : io i\| ~ kopoi'a iii w:i. oua Home |fnla la ,„> kai ..|, |.> ~k i ... , „ halawai Ja ma kn aoao oko Komiie Ih»me Knla, ~ , , v .i 1 „,■ niai ai ka Papa Ola 0 lawoia niai na mai lep, 1 , n, i M,,l,,k;ii mai, knhi »ko knnnwai i ike ai.oia knhi <• kmla i... > ni mai.lopi'i'a h'ki oli'k<> luialaia |iueurahh; I. pr.,>\ | , <•, o ka Mr, li'alnka lapnau nna, uia Kalihj a<' noi, he o ihi h,u ia E 'uana ma ka a<>ao <'lmi,