Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 24, 24 April 1839 — NO KA OIAIO O KA NAAU. [ARTICLE]

NO KA OIAIO O KA NAAU.

Auhr:i oukon n pnii (oa, e hoolohe nini. Nui kn ke Akun aloha ana nini ia kakou, i koim ui;il:hnh nuu iu kakoii; aole i u;iwaliwi«li, aole lioi i make. Ao- 4 le nae ia kakou wwle no, nka i na kupiiua inua lon o knkou. Ua ike no lakou a pmi n tne na kaulu a nie na mnmo a liiomolii i koun nlohn a me koua iiinlnuin wna i i lakoii a pnu. A o kekalii poe ō Inkoii, uani pu.a un inu pu ine kaoa Koiki hiwaliiwa ka nahao, a lohe ih» kakou i kaun. olelo mnikai lun kona waiin,'-nia" na luakiiil"a ma na linlolialnwni a uie nn pun a me nn niaiina, win iia kuainoo, n me na nlunnli*le, a ine uu loko, ma ua uioku, a nia na wa-ipn. Aka, o kn nui o lakoii. nole i innlaina polio e like ino ka mea n lakou i lohe ai. a pola tio 11• •• kakou e nolio nei. 0 kn uui o kn iKeneln i ko lakou hele nna ina ka wnonahele, ua pnu loa Inkou i ka make. elua wnle no i koe n hiki ika niua o Kauaaua. l'a oleloin 600,000 kaiiaka Hiole mni Aijrupita mai, okna na waliine a me un knmnlii ma ka helii aun. Auliea lakon a pau'? Ua ola aiu'i l.ikoii mai \iiriipitn n liiki i Knnann.'i A«»|i». No ke- nlin? No kn niea, ua hnaiele lalv<»u ia lelurva i ke Akun io iii ioli, n lia!i:ii lakou inn nn kiiamoo o ua aina e. e malaina nna i ko lakou tithu nkua kii la|»M\vale. Nolailn i li:i.*iUMe o:ni ai ke Akun ia lakoii e uuike uia ka u aonaliele; siole nae na ke Akiia i lrialrlo inua inai ia Inkou, aka na lak«»u t.<»- lua pe.la- lakou, a pehen ln»i kakou. I'ela aku la uo. Un olel<>ia uia ko lakmi kuauioo olelo, na ike no hikoii i ke Akua ine ua niakn innoli eliia, a l<»lie iio lioi* i kona leo me na pepeiao elui, n«»le nae.lakou i iii ilanui i kana olel«»: inahope iho, lilo koke iio lakou i ka luiomaiin kii. Un oleloia, nole o ka lioooiaiin kii mnoli kn i hewn loa; nka o kn hooinana ku uia ka naaii ka mea i oi nkn Pka hewa mainuM «» kn hiHHMnna kii inn«H. A pehen? Ina ua hiHiinana kii lakou, ua pakele nnei kakou i ka niake e kau niai nna innluua « ko kakou inau poo ma keia waoiinhele nui ' Aole; oia hoo%abi ana oo e like u»e ko lakou la.

Ci«| kekahi. O ka |>oe lo<laio i noho ma leniaalema i ka wa o leau, ua pau loa lakou i ka lohe i kena leo; aka, nole i|iae i lohe a malama pono, hookuli tyo; a na lakou no ia i nakinaki a kau a|ku la inaluna o ka laau, me na liina haumia. Mamua, ai pu lakou a iuu pii hoi, a hoolea aku no ia ia i kona uianawa i koino ai i lempaleiua, me ke kulii liewa o ko lakou mnnao he alii maoli oia ma ka honua nei, e hiki ia ia ke kaua aku i na Inhuikanaka i ku e mni in in, me ka manao iho e liiki ia ia ke hoihoi mni ilee aupuiii o ka Ueraela mai ka lilo lana i ke alii o Rouia. : Ua akaka kalakou hana ana, a pehea hoi ka kakou? I kau manao pela no; aka aole nae i hopu aku ko kakou mau lima ia ia e like me ka lakou hana ana. Aka ma ka kakou liana nna, ua maopopo o kakou keknhi poe i ae aku i kona make ana ma ke kea, no ka men ua liiki mni o leeu maanei, un liniia inni knna olelo uinikai ia kakou; n*kn; nole nne kakou i apo aku a inalamn |H>no in in, e like me kana uinu olelo i ao inni ai ia kakou inaloko ō kana niau palapala a pau. Oia ko kakon hopu mnoli nna me nn linin in in, e like me lakou. Nolailn, ua mnopopo loa ka hewa o ka naau o knnnka, a me ko Inkou lapuwnle. 11e iiiii lia uianao lapuwale o kannka nm koin no n pnn mnlalo ilio o ka In, n inn neia uiau iiina uo hoi kekalii. I ko lakou lolie nna i ko leau inoa, he inon hoola, nolo Inkou pnulele a innlniun io inn kn nanii. Un noho kuliihewn lakoi». Vlnnao laknu, e liiki ia ' lesu ke lioloi mai i ko lakoii naau hewn ke hele ole nku lakou uui kona mau wawae me ka nnnu lianhaa. Manao keknhi poe, hookahi wnle no oln nna o kanaka, a lioole lakoii i ke ola mau loa ana o kn uhnue, ma na no elua. Olelo kekalii i poe iio ka nni loa o ka poe hewa ma i keia ao i mnke i ka wa kahiko, e pihn e no ka lun alvi ia lakon, a pio konn nhi nlnpnlnpa; no ia mea manao Inkou, e hiki ia Inkou ke noho mawaho «> kn lua'lii a makapa. Manao kekahi poe e linhai mainuli o leau no ka ai a nie ka ia a ka poe haipule « me %a hmika- i inani. I ka wa i manao m kekaln alii e^

huli i ka pooo, a e jnialāma4a lemi ma kekahi mau mea, alaila Imli nuf iho 1« kekahi poe a n»e na lii malal& Iho ona. *#o <ka niea, ina lakou e malama ole i ka pono e like me ko ke alii manao, nele laleou i ka.ai a uie ka ia a me ke kapa, a hemo no hoj k« lakou aina. NoluHa niai ka hufi ana o kekahi poe kanaka a me kekahi poe kaukaualii i keia manawa e noho nei kakou. NoInila koino iho la lakou iloke « ko leeu ekaleaia malia honua nei i lilo lakou i poe punahele no kealii h i poe hoauoho, e ai pu ana a e inu pu app/ine ia. Aka, ikawa a ke Akua i hoao mai ai i ko lakou kupaa ia me ka ole, aole Inkou i kupaa a malama i ko lesu makemake. Lilo ke'lii ika liewa, a hoole i ko lepu pono a nie kona niaikai, lilo pu me na'iii malalo iho ona a me kekalii poe kanaka i ka hana hewa; no ka mea, ina h<M>le lakou i ka liewa, hemo koke ko lakou aina, pau ko lakou uolio punahele ana, a ine ko lakoa nolio hanahaiio ana nm keia ao, li|o lakou i poe enemi nona, i poe kue ia in. | No ia inea huli hon Inkou ma ka liewn e like me inninua. Pau ko lakou hookoliukohu innnao aon i ke Akiia me ko lakoii naau a ine ko Inkou wnha, paii kol;ikou pule liui a ine ko Inkou uialainn nna ia ia; phn ko lakmi lieluhelu piiiepine nna i ka ke A-kua olelo, pau ko Inkou hele inau ana i na pnle Snbati ame tin hnlnwai e ae. Lilo Inkou i poe ku e i ko lesu poe oiaio uia ka naau, ine ka hoiuo aku ia-lakou Pela ka manno o kekahi poe a'u i ike mnkn nku ni n i lohe pepeino ni no hoi. Nolniln, ua maopopo lon kn Inpnwnle o ka ninnao o knnnkn nin keia pne nina n ine "kn hiMikamani. Uu inaopopo ko Inkou l»eofrili mea ni a nie ko iakon nlnpnhi. Un manpo|K>, ina i huli ke nlii nia kn pono e liuli auniiei lakou; a i liuli hou ia ma ka hewn, e huli no nuniiei Inkou malaila. No kein inen uu nkaka ka lioo|-ili inea ai o kaiiaka mahope o iw*tii o keia ao. Aole o Inkou malana pm>o i na "kaiN oha a pau a me kaoa mau oteio pau loa% "; : U :

Pela M k*nui«lwiiakam«|ttiapM|l •iiM««iilao ■» ka auio lakuu «ne h* kuhihewa a me ka hoopunipuni ia lakou iho no* Mmmm» lakou, ut IMo io lakou i poe. kanaka noua, iue ka mahalo iho in Inkou, e IWiim ana > ko* lt»k»»u nianao kiekie maloko o na oihana n lesu. Oia ka inakai«> mn loa o knnnkn mā keia pne ainn a'u i ike ni. | Mauao ne I » kekalii poe, e hiki 110 iii| lakou kc lanakiln nialuiin o ko ke Akna , ikaika a iiie kona lima mana; nolaila hookiekie wale lakou tnoluna ona me ! kn mnnao ilio e hiki in Inkou ke komo iloko o ko lesu aupuui ma ka lani nie ka lima ikaika. Manao kekalii poe, 1 aohe Akua, nolie naua i hnna i kn honua a nie na Inni a me na hoku he nni, wale, n me nn la. Aole loa e pnu i ka hai nku na inauao k'ihi liewa o kakou, 110 ka nui loa. Auhea oukou n pan, na inea i Mianao ia lakou lie mau eneiiii no, lesu Kristo. Aohe inoa pili pouo e nku ia kakou. 0 ka nalics. t n me ka nioonihoawa, nn inea nahu waie no. A o ka poe i lulnia mn kapa a'anui, oia kn inea i lohe ! ku olelo n«> ke nupuni n me ke ola ine ka hoomao;)(ip(» o!e i ke nno; alaila lu*le tnai :no ka inea ino, a kaiii akn la i na uiea i luluia maloko o kuiia nnau. O lea nu*a i luiui:s nia kniii liapa;»:!, oia ka uiea i lolu* i ka o!elo. a lio;>u k<>kc ilio la me ka • ilio'ii." Ao!c !i'ie aa i!<>ko oum e !itau ai. inilaila ji i |) >kole kou.» kupna aun a mc kona in i! i r:i ana i' ka le?»u o!c!'>; ;i hiki niai k:i hoiao a me ka popilikia a lue k;» lioi.io :u» ka oiei'», aluila haule koke iho ;:i ia. V -A o Ua iuea i luluia m i kahi knkalaioa, <>ia kn inea i Io!k? i ka o!elo, a na k i in:r.a<> nui ana i na uiea o keia no,fi ka ai a me ke ka|)a a ine kela niea keia ntca •> lee no neii a ine kn hoopu'ni;i ini ana o ka waiwai. n kiini iiio i ka oleio a !i!o i i;:en <»!e. n O keia po« a pau la c;i. he poe enemi lnkou i l<e kea o Kri*?o. he j»oe kauwa ponoi na Saiaiia leo lesu euemi nui. '■ V o k i ,)<»e i luluia um kalii !<'p<> Miai iai. oi v ka mea i lohe pon » i k?i olc;o ine ka iiooinaopopo, a hu i uiai i kn' !iua, lie piliaueri ka keka'ii, lie paka'iaono ka kekahi, n lie paiwinakolu ka kekahi." 'Haika poe i lohe n mnlaum in e like ine ko lakoii lohe ana. kn poe kahe t uiau aku ia in i k i po a ine ke iwt. ka poe a'oha o ka naau i i in uie k.*i paulele io nku i konn inoa heinolele, ka poe ku e i na uiaiiao lapuwale n pau o kannkn, kn (>op iianu palupaiu me ke aknhai n uie ka iiohi» niolū*; ua kapaia lakou o ka uianu iiuiin, n o na hipa hooiohe i ka leo uloha o ko lakou Kahu. • 0 keia k:t j>oc e hoohua niii mai ana

a*iel k« Li « «m ana. PeUrno Im an»«iik[: 0 ka pne pono a pau «a ka ho«4ua nei, aole Mmr kuhihewa m» •« met e pwia al ko lakou- maa uhsua; 119 k« mea m ka Uhane oiaio e noho aiia iloko o lakou ma na men a pau e poiio ai k<> lakm» mnu uhone. Aole lakou nioliiwai kn iiui i na mea e pono ai kou.-i aupiMii iun ka honiia nei, a he uui ki» lnkou alolia i na uhane o ■ keln inea keialmea e uiake ana. Nt> ia inea, imi' mii rna mea e hool&ha aku ai ka?! • u» ollelo ma kela wahi keia u ahi.nio ke aku mainuli o kona ninkenuike. a lif!le niaoli aku lio !ioi e hana, me ka hoike pono i ko lesu inoa ia lakou. PHnl ke aiio o ko Fesu poe oinio lua ka : naaji. lVla o Paulo. nui kona hooikaika ana uia na linna potio a pāu, nole oia i >noli!)vva i ka hele aku, e hoike i ka niakemake o kona llaku i kona uia-' nawa i 110110 ni uia ka honua nei. Ilele aku no oin ma kela wahi keia walii e' "hai ana j ika ke Akua oldo ina ua auia īi pau ana i kaahele ai. Ao!c oiia niakan i ka maloeioe a ine ka wela o ka itiv a uie ke anu. a me ka pololi. a me k« huiie. a iiKMia popilikia e hiki iuai ana inaiiiua 011:1, aole ni.ikau iiiiua o ka iual a o na'lii a m«- iia kiaaiiui, :m]r oin 1 inakau i Ua hoinoia uiai no ko lrsn inoa. no k i mea, ua paa konamanno. e ii.MMi e !ii:him inaniuli o ka uiakeiiuike o !;<»:i:i līak'i.. ' Ma keiw iuaiiwalii o pau :ma i hele ai, aole oia i liele lio ka niakaikai. al;a ua in'!c 1110 oia'e lioike liele aua i ka los i olelo imua o na'lii a nie na kaii:ika liewa, ua kaue a waliine. e ko-' mio aiia i lu-l.'i lialehalawai i keia hale!i il:iwai, niL* ka hoike wiwo ole aku i ko |esu iao.-i uiaikui. l T a oi: s !o oia, ua nui ka lioino mai o na'lii a me na kaiiaka ia ia, ua nui koua luhi a ine ke kauina!»a. K nanii i kana oleio uia i' !ū<ri!ict« l!: 2-i— Ma k« i:i uiea, i ma-ipopo :U ia kakou ke an«» oika iiiiuu oiaio, e like iue kana haiia. I a maopopo ka nui o koaa lioia<tia inai a uie ka lulii o kaiia liaaa aiia. Pctla kuu inanao ia kakou a pau ka po'o ei uianao aua e liahai niaiuuii oaa. e p.-uo kakou he lualaiua i ua nn a a n ;>au ana i kauolia inai ai e liaua. A■oi<ve piiiio ke koiio wale 110 kakou ia ia ' ■lua ka wa.ia, aka e hoole ana oloko i k i inana o ke Akua. .Wle pela kona' : po(s poiniii; penei ka lakou hnUn ana, uni iiui lakou ma kiina olelo, i inaopo- j po ia lakou ko lakou auo iho, a kahea aku 110 hoi i ke Akua e hoike uiai i ko , lakou haua hewa ana, i hiki in lakou ke ike a haalele me ka niihi jo o ka nuau. Aole lokou makeniake e ho&po-

ho4»kie>kie lukou, maloko ūolakoa e k» Haku e g