Ke Koo o Hawaii, Volume I, Number 2, 29 August 1883 — Page 10

Page PDF (424.78 KB)

Ke Kalaiaina Naauao.

                Ua makemake ia ka malamalama i ka po, nolaila, he waiwai ka aila. Ua makemake ia ka malu i ka la, nolaila, he waiwai ka mamalu. Ua makemake ia ka lole kilika, nolaila, he waiwai ke enuhe hana kilika. Aole nae he waiwai na mea e waiho wale ana, oia hoi ka aina i mahi ole ia a i noho ole ia aole ia he waiwai. O ke kala e waiho wale ana iloko o na mauna, aole ia he waiwai. O ka i-a e holo wale ana ma ka moana, a me ka laau ala i nalo loa ma kahi e hiki ole ai ke kanaka, aole ia he waiwai, a loaa i ko ke kanaka lima, alaila, lilo ia mau mea i waiwai, aole hoi i ka wa e waiho wale ana.
                Ina ua nui loa ke kala a kekahi kanaka, ua olelo ia, ua nui kona waiwai. Aole nae oia e maona ma ia mea, aole oia e ana, aole hoi e mahaha kona kino, aka, he kumu no ia e hiki ai ke kuai a loaa mai kela mea a me keia mea makemake ia. Nolaila, ua waiwai ke kanaka ke nui kona kala, a ma ka manao o ke Kalaiaina, o ke kala ke ana kaupaona e ike ia ai ka oi aku o ka maikai a me ka nani a me ka nui o ka waiwai, penei:
                Ina i makamake nui ia kekahi waiwai no kona maikai loa, ua pii loa kona kumukuai, a ua nui loa hoi ke kala iloko o ia waiwai, oia hoi, ua makemake nui ia kela mea no kona maikai, a no kona makemake nui ia, ua loaa mai ke kala ke kuai aku.
                Eia hou kekahi. O kekahi waiwai, aole nui kona maikai, aole nae he nui ke kala iloko ona, penei:
                He mea maikai ka hao, a ua oi loa aku kona waiwai a me kona ikaika mamua o ke gula; eia nae, ua oi loa aku ke kala iloko o ke gula, no ka mea, he hiki no ke kuai aku ma ka apana liilii loa, a ua nui ke kala ke loaa mai, oia hoi, pa umi, pa haneri a pa tausani mamua o kekahi papaa hao nui.
                Eia kekahi mau mea hou no na waiwai kuai. He waiwai kuai kekahi, a he waiwai loaa ole i ke kuai kekahi. Ina e ana ia ka maikai, ua oi loa aku kekahi waiwai loaa ole i ke kuai mamua o kekahi waiwai kuai, penei:
                Ua oi aku ka maikai o ke ea mamua o ka lole,— he ola no ke kanaka me ka lole ole, aole hoi e ola ke kanaka ke loaa ole ke ea.
                He waiwai kuai ole ka malamalama o ka la. He mea maikai loa nae ka malamalama. Ina e ana ia ka maikai, ua oi aku ia mamua o na moku, a me na waa. No ka mea, ola no ke kahaka me ka moku ole, a me ka waa ole, aole ola ke loaa ole iaia ka malamalama.
                Ina e nana kakou i ka waiwai kuai, a me ka waiwai kuai ole, eia na wahi e like ole ai laua:
                1. O ka waiwai kuai ole, he waiwai pau ole ia no ka nui loa. O ka waiwai kuai, e pau wale ia no ka uuku. He mau mea pau ole ke ea, a me ka malamalama no ka nui loa. Pau koke ka lole, a me na waa, no ka uuku.
                2. No ke Akua wale no ka waiwai kuai ole, aole i pili aku ko ke kanaka lima ia waiwai, a no ke Akua no ka maikai o ia waiwai. O ka waiwai kuai, ua pili aku ka lima kanaka ma ia waiwai, a no ka lima kanaka mai kekahi o kona maikai.
                O ka waiwai kuai a pau, ua hana ia, a ua hooponopono ia paha, a ua hoomaluia e na kanaka. Aole na ka lima kanaka i hana i ka malamalama a me ke ke ea. Aole hoi laua i kuaiia. O ka ua ka mea a ke Akua i haaiwi mai ai, he waiwai kuai ole ia. Aka, ina pili aku ka lima kanaka, alaila, lilo no ia i mea kuai.  Ina kii aku ke kanaka i ka wai a ukuhi iloko o kona hue, alaila ua lilo mai ia wai i waiwai ponoi nona, no ka mea ua lilo aku kona ikaika ma ia mea, a ua lilo hoi ia i waiwai kuai.
                He waiwai kuai ole ke kai o ka moana, no ka mea na ke Akua i haawi mai ia mea a nui. Aka ina kii aku kekahi i wahi kai a lawe iuka, i mea hana paakai, alaila, ua pili aku ko ke kanaka lima, a ua lilo mai ia na ke kanaka, no kona lawelawe ana, a ua lilo kela kai i waiwai kuai.
                Ma na mea a ke Akua i hana'i, aohe waiwai o ke kanaka i lilo, aole i kokua ke kanaka ma ka hana ana, aole hoi e loaa ko ke Akua waiwai ma ke kuai. O ka ke kanaka ka i kuaiia. O na mea a pau a ke Akua i haawi nui mai ai, pono no i ke kanaka ke kii aku a lawe wale. O na mea a ke kanaka i hana ai, a hooponopono paha, a hoomalu paha, aole pono ia hai ke kii aku me ka uku ole. O ka mea kii wale aku, he aihue ia, a he hao, a he kaili wale.
[E HOOMAUIA AKU NO.]

                KE haauoli ala ka Elele Alii i ka huikau mawaena o na nani o na alo alii o Europa. Hano no ke Keiki Hawaii Iaukea.
                Ina ua loaa ole ke kope o ka kakou nupepa i kekahi o ko makou mau lawe pepa e like me ka mea i ike ia ma kela helu mua aku nei, e kau leta hou mai i ko makou Luna Nui.

                E u haele pu ana kekahi kupunakane me kana moopuna wahine ui a nani i ka holoholo ma kekahi ahiahi koo-u o kekahi wahi taona; a he mau hiona kuaaina ko laua, aka, he nani a maemae na maka o ka moopuna, a e paa an kekahi lima i ka mamalu i hohola ia; a o kona kupunakane, e welu iho ana "ke oho apii o ke kaunoa," ma kona mau kipoohiwi. He lilihune ua ke noe iho ana ma ua wahi kauhale la, a e uhai ana mahope o laua kekahi keiki ui ko aka makilo i maa mu aole me laua. Na keia kilihune ua noe i kono mai i ka manao o ka ui e puana ae i keia mau lalani, penei:
                                "Ke hao mai nei e ka noe la,
                                Pukui lua na ohua la,"
aole i pau pono loa ae kela lalani hope, ua puana koke mai la ka makilo me kona leo mahu-mahu ano inu awa penei:
                                "E aho ka hoi i ke keena la,
                                I olu pono iho ka noho na la."
                Na keia mau heaolelo i pae aku ma ko laua la kua i hoopuiwa ae i ka moopuna, a nana inoino mai la ke kupunakane. "O! ina maanei ka Loio K— hoopii au ia oe!" Iniki aku a iniki mai kekahi poe iho. A hu ae la na aka! Haalele aku au e unoke ana i ka huli i ka loio o "Na mea ino wale." Pipi holo kaao.