Ka Lanakila, Volume I, Number 2, 8 July 1909 — KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu [ARTICLE]

KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu

MOKUNA. 11. Loaa ka No'a Huna. (Hoomauia) "Kupanaha maoli keia. Aole loa au i lohe i keia inoa mamua.'' "He kahunapule ko J u makuakane. 0 keia kona halehalawai." <4 Nawai i hookau aku 1 na ahewa ana maluna o na poohiwi o kou makuakane no ka hoike ana i na mea huna ia'u?" f kft poe puhi rama.'' 4< He wahahee maoli keia. 99 ke keonimana, e awiwi aku oe no kahi a lakou i lawe aku nei iaia, a ina aole lakou i pepehi iaia, e hai aku oe i kau mea e kamailio nei ia'u. E hoopakele i kona ola, o keia ka'u noi ia oe." 4< E ke kaikamahine maikai, aia i hea kahi a keia poe i lawe aku ai i kou makuakane?" "Aole au i ike. Ua hiki mai lakou maanei nei he hora a oi i hala ae nei, a ua lako hoi lakou i na mea kaua me na helehelena i hunaia. Imua o ko'u alo nei lakou i hoeha ai i kuu papa aloha, a ua manao maoli lakou ma ia hana ana e loaa ai ia lakou na mea huna mai iaia aku, ua hookikina pu lakou iaia e hoike mai i kana mea i ike ai e pili ana nou.' 9 "0 ka olelo hoike pehea kana e hoike aku ai ia lakou?" " Wahi a lakou, e hai aku oia i kau papa hana ame kou ano." '' Oiaio anei he hora a oi i hala ae nei mai ko lakou haalele ana mai." <4 Ae, pela ka loihi oka manawa." ''Ua hailiili wale mai no anei lakou ia oe?" "Aole." <4 Ehia ka nui o keia poe?" "He umi ame elua." Ma keia wa a ke kaeaea o ka hema e iiinaninau nei i ua kaikamahine 'la, ua lilo loa ia mau minute i manawa kupono loa na ua ui 'la o ka aoao palupalu

e wehe pono loa ai i na ki apau o kona onohi ike, a maloko aku o na keena o kona waihona noonoo, aia na helehelena ame na ano apau o ka Makaikiu Vero Onega ua kuni paaia; e»hiki ole ai ke uweheia a hemo aka, he oia mau a he pilipili makili ole, E hoopakele no au i kou papa aloha ina eia nc oiā ke ola nei." "Aole au e noi aku ana ia oe e hoolilo oe i kou ola i moepuu no ke ola o kuu papa." <f Owau no ke kiai no'u ihof ,r wahi a ke kaeae£ Vero Onega, oiai oloko e ku'i ana i ka ike ana aku ii iala. Ke imi nei lakou i kou ola, a nolaila, e kiai nui o< a e makaala hoi." ka opio, ke hoomanao nei no.aneioe no ka hoohiki au i hoopaa ai aole e hai wale aku i kuu inoa i kahi mea okoa aku?" Ma keia wa no i haalele mai ai ka makaikiu i ke kaikamahine a hele aku la no ka' puka, a mamua o kona puka loa ana aku no waho, ua pane hou aku la ua kaikamahine 'la: Aole au e onou aku ana ia oe iloko o kekahi poino nui; aka, e hoomanao, he hookahi wale no oe a he lehulehu lakou.'' Ci E.ka lede opio, e hoomanao oe owau o Yero Onega ka makaikiu. Ua kuluma mau ko'u halawai mau ana me na poino he nui, a he mau mea liilii 'wale no ia. E ku anei oe maluna o kau hoohiki a pela no hoi au." A ma keia wa i haalele mai ai ka makaikiu i kona hoa, a huli aku la kona alo no waho o ka hale. Ma keia manawa a Vero Onega i puka aku ai no waho o ua hale 'la, ia manawa hookahi no i komo mai ai kekahi kanaka helehelena na onohi maka li-o a pee iho la mahope o ke kuā o ke kaikamahine me ka ike oleia. MOKUNA MI. Ke Kanaka īloko o ka Aahu Holoku. Ua weheia mai he alahele o ka hauoli no ke kaeaēa 0 ka Hema, ke kiu kaulana Vero Onega. 0 ka hiwahiwa au ē ka mea h'eluhelu e omo nei-i kona kuhinia. he keonimana opio wale no oia, a ua kilipoheia hoi me na helehelena ui hooni a pauma puuwai, he kuoo a hakanu hoi. Ua- oleloia ae kekahi mea e pili ana nona oia hoi he puanuanu, a he uahoa, a aole hoi i hoapaia aku kona puuwai e neia meā nui la he aloha i ka ipor; aka nae, 1 na minute wale no mamua iho ka'.manawa hoi a |ia ui elua i hoohalawai ae ai i ko laua mau maka kekahi i kekahi, ua komp loa aku la ia iloko pakahi o laua, a ua pipili, paa loā, hemo ole, a ua oleloia, aole e hiki i ka ikaika huki hookaawale o na paa-bipi kauo he tausani k-e hooko-o a hookaawale ae i ka pipili oia mail a

ka inana ume oke aloha e paila ana iloko olaua. Ea, e ka makamaka heluhelu, pehea keia pipili? 0 kau pipili anei ia? Ma keia wa eia mau no na hoomanao ma-mau ana iloko o ke kaeaea ke kiu Vero Onega no na mea apau ana i ike ai mai ka wa mai o kona halawai ana mo ka holowaa kupapau oiai oia ma kona alahele. 0 ka kakou Vero Onega he keonimana oia o ka lunaikehala hohonu, a he mea mau iaia kona lawelawe ana i kana mau hana me ka piha -noeau a kupanaha, a pelal kapaia aku ai oia e ka poe haihai-kanawai o ke "Aka o ka Pouli Uwahi. ,? Ua hookahaha nuiia mai oia mamuli o ka maopopo ana i ka poe puhi-rama e hiki mai ana oia, a o kekahi hoi o na mea nana i hoopouli mai i kona noonoo oia no ka maopopo loa ana iaia, aia he kanaka ua haliia no ka make ana aku; a no ke kumu ua hoopiiia ua kanaka 'la no ke kokua ana iaia. Aole i hoike mai ke kaikamahine hoeha iwihilo iaia nei i kahi i laweia aku ai kona makuakane e na limakoko, aka, a oiai hoi ua lako mau ka kakou hiwahiwa me na noonoo lipolipo kuhohonu me he uwila anapu 'la ma ka hikina malamalama o ka poe-opua, pela iho la no i loaa koke ai iaia ka hoomaopopo ana i kahi i laweia aku ai o ka luaui makuakane o ka mea nana e lomi nei i kona puuwai a pepe i wiliia e ka'u palu. Aia mahope aku o kahi a ka kakou hiwahiwa e ku nei a iloko hoi o na kuahiwi he wahi i kapaia ke u Awawa o ka Pouli Uwahi." Ua kapaia aku ua wahi 'la mamuli o ka luku nuiia ana o na Ilikini malaila he mau makahiki li'u loa i hala aku. Ma keia wa o ka kakou moolelo, ua hoomauia aku no ke kapaia ana o ua wahi 'la malalo oia inoa no a no ka mea, ma keia wahi i malama mau ai o wai Lineka i kana Ahohookolokolo, a nona noi na olelo hooholo uahoa a puapuahulu i hooko mauia. 0 keia wahi ae la, oia no kahi a o ka punana hoolulu hoi o na poe haihai kanawai, a ma keia wahi no 1 hanaia ai na hana karaima pepehi nui nie ka noonoo oleia aku e keia Lunakanawai. Mamuli o ka loaa ana i ka kakou kiu ke kaeaea Vero Onega keia mau noonoo ana, ua puapuai mai la ka ula ohelo papa ina kona mau papalina, a ma kona mau lehelehe ua penaia a}tu me ka ulaula ahiahia o ka rose ahiahi, oiai hoi kona mau onohi maka e haliiia ana e ke onaona maka nunu e kiei mai ana hoi malalo o na lihilihi eleele poni o ka waihooluu korata, ua puana ae la oia i keia mau huaolelo: (< Ae e hele au, e hele au e hoopakele i ka luaui o ka mea nona ka uhane oiaio e hana lili-lehua mau nei ia loko, ae e hele aku au ano." Ua maalahi loa ka hana ana no ka hiki aku i ua wahi la oiai, ua ike mua no ka'kakou hiwahiwa i ke alanui e hiki aku ai i laila; a he wahi ala pokole no hoi kekalii e hiki koke aku ai i ke 44 Awawa o ka Iwika-

nakakahiko," a o kekaKi inoa no hoi ia o ua wahi 'la. ( Aole ka hoapaapa; aole ke kali wale; aole'ka lohi iho; aole ka lomaloma a hoopau manawa" wāle aka; me ka puahi o ka awiwi nui, ka hoihoi o ka manaolana ikaika, ua kau ae la oia maluna o kona Denede punahele, a pu-ki mai la i na kaula kaohi o kona lio; aia hoi, me he pua 'la i oili aku mai ka lima aku o ke keiki ilikini, pela 110 i kamoe aku ai ka huakai pii-mauna a ua Denede 7 la, e halihali ana hoi i kona kahu aloha inaluna o kona kua, no ke awawa o ka malu-aka pouli. Ua hai mai o Eneki Kelemana (o keia ka inoa o ua ui 'la) ia ianei aia he umi ame elua ka nui o na powa na lakou i lawe aku i kona makuakane mai ,iaia aku aka, aole i lilo ia huina o ekolu kaunā 1 s xnea no ka kakou hiwahiwa e hopo kuemi a e wiwo wale'ai a hoolilo wale hoi i sekona no ka noonoo ana ma ia kumu. Ma keia huakai a ke kaeaea Vero On6ga, ua piha iaia ka hora okoa mamua o kona hiki ana aku i ke Awawa o ka Pouli Uwahi. A ina kekahi wahi ala ololi e kamoe ana mawaena o kekahi mau kakaipali kuhoho, malaila i komo aku ai ke keiki kaulana o ka Hema 110 ka halawai ana me kana mea i imi mai ai. Ma keia wahi i kaohi mai ai oia i kona lio me kona lele ana iho ilalo; a hoopaa aku la i kona lio punahele ma ke kau wahi okumu laau, e ku ana malaila, a wehe pu ae la no hoi oia he pu-kaupoohiwi pokopoko mai kona wa hi ae; a nee akahele aku la no mua no kahi hoi a Lunakanawai Lineka e malama ana i ka Ahahookolokolo no ke ola ame ka make o ka eleniakulē hala ole. Aole i piha aku ke kaau o na kaina-wawae o ka kakou kiu i hele aku ai, ua hiki aku 'la oia ma ke kau wahi ahua i ulu nuiia e na puakala, a ma keia wahi ua loaa iho 'la iaia ke kulana maikai loa e hiki ai ke ikr aku i na hana apau e lawelaweia ana e keia poe haihai kanawai. O ke au o ka pomaikai eia ia me ka kakou hiwahiwa. Ua hiki mai oia i ka manawa kupono loa, i ka manawa hoi e liil ai ke hoopakele aku i ke ola o ka elemakule hala ole lle mau nanaina ano v kana e ike nei i keia wa, a 110 ka mea, ma kahi a na powa e nolio ana ia manawa, ua ike aku 'la oia he i\mi ame elua lama e <t a ,> ana ma ua wahi 'la a i hoonohonoho pono ia hoi; a 110 lakou na maamaama i hoohuihuiia a lilo i inea nana e hoauhee aku i ka pouli o ka po; ame he r la o ka laina o ke ao pu kekahi ma ka huina aouli o ka lani poiuiu ia manawa e lioloi ana a nalo ka aahu eleele o ka po. Ike aku la ka kakou hiwahiwa lie hookahi o j> na powa e noho ana ma kekahi nuu pohaku kiekie, ■ oiai "hoi na poe e ae e noho poai ana imua ona, a i o keia' puulu, e ku ana ka elemakule ma ke ano'Ke- j>aah/io, a no ka hookolokolo ia hoi. 0 kahi a ka kakou hiwahiwa e ku nei', po ia

ma kekahi wahi ano umalu pouliuli ma o ka ulu ana malaila o kekahi opu nahelehele, a he wahi hoi e hiki ai i ka ,kakott hiwahiwa ke lohe pono loa i na olelo apau e kamakamailioia ana, e lakou. He kaumaha ka mea e 'loaa ana īa kaua e ka mea holuhelu ina o kaua pu kekalii e ike ana i keia mau hiohiona o ka po, a no ka mea, aia ka elemakule hala ole nona na makahiki i a'e aku maluna o ke kanaono, me na ohohina e kuuwelu ana ma kona mau poohiwi ke ku 'la i waena o na powa, ka puali hoi o ua kanaka i nele loa īiie keia mea he alolia kanaka. l'u hiki mai i ka hopena o na hana no ka hookolokolo ana i ka elemakule Leona Kelemana, a o na oleloike apau e hoahewa ana iaia, ua pau, a aia imua o Lineka, ka mea hoi e noho ana ma ke ano he lunakanawai no ka hoolohe ana i ka hihia o ka elemakule i hoopiiia aku ai; a he manawa keia no ka elemakule Kelemana e hoakaka ai ma kona aoao. I a haawiia mai keia manawa 110 ko ka elemakule kupale ana iaia iho aole ma ke ano 110 ka pono ame ke kaulike, aka, 110 ke pahenehene wale ana no i na ohohina o ka elemakule, ka elemakule hoi i nele loa me ka ikaika iloko ona. La kamailio aku ka elemakule Leona Keleinana me ka leo kuoo no kona pono, a wahi ana: "E o'u mau hoaloha, aole au e kupale ana no ko'u ola iho. Ina owau wale no ka i iloko o keia Ao mauleule ina ua kulou aku au a lawe mai i ka hopena awahia o ka olelo hooholo ku'e ia'u mai ka oukou aha mai, aka, he keiki ka'u—he kamalei aloha na'u, he opuu pua mohala mau 110 ko'u mau la kanikoo, a o ka mea hop(» loa hoi nana e hoomana mai i na kaumaha o kuu mau ohohiua nei!" Ma keia wa a ka, eleinakule Kelemana e kamailio nei, ua hoopukaia keia mau olelo ae 'la ine ka leo kuoo a pohu pu iho la; me ka huna ana lioi i kona poo iloko 0 kona mau poholima. " Aoli l h<» uui o kou manawa i koe no ke kamailio ana e ka elemakuh 4 , lie hana pono loa nau ka hoolilo ana i ka manawa i koe, i e noonoo pono ai no na huaolelo o ka milii mai," walii a kekahi o na powa 1 paue mai ai. " l'a hai nnia aku au ia oukou aole au i makaukau no ka, milii ana, a aole no hoi au e mihi aku ana, oiai, oia, ano hana, na ka mea wale 110 i hoopaumaeleia me na wailiooluu o ka hewa. Aole au i hewa elike me ka hoopii e ku'e nei ia'u. Ina no he liilii 104 ko'u hoaloha ana me ka puali 0 ka poe haihai kanawai ; aole no ia he inea nana e kono mai īa'u e lawe ae i ke kulana o ke kiu 110 ke aku; he hoike ko'u no ka hooiaio ana aole au i hewa." "Owai kou hoilu^?" "0 ke Akua! M wahi aka elemakule Leona Kelemana. /'Alaila, aole e hiki ana ia oe ke hoouna aku i palapala kii hoike no'ua hoike 'la ou. oka pono, eae mai i kou hewa, a e mihi hoi."

Ina au e ae aku ana ua hewa au, a e mihi aku no hoi, alaila, heaha iho la ka'u mea olaila?'* Ina e ae mai ana oe i kou hewa a mihi mai, a huaj pau mai hoi i ka papa hoonoho hana a ka Makaikiu ero Onega, alaila, e hookuu ana makou ia oe me ka lanakila." "0 ka lani ko'u hoike, aale loa au i ike i ka papa hoonoho hana a ke kanaka a oukou e kamailio mai nei." "Eia me makou na hooiaio ana no kou ike i na mea apau e pili ana i keia kanaka." "Ke hoohiki nei au, Aole au i ikel" Ma keia wa koke no aia hoi ua ikeia iho la he mea 'kupanaha loa ma ua wahi 'la ia wa. He mea kino i aahuia me kekahi koloka loihi eleele, ame kekahi papale laulau nui e kau ana ma kona poo e nalo pu ai hoi kona helehelena, ame he la ua oili ae oia mai ka honua ae, ame ke kamahao, ua nehe malie ae la kana hele ana aku a.ku ana imua o ke kahua kahi e malamaia nei ka hookolokolo ana i ka elemakule Leona Kelemana. Ma keia manawa ua ka-ka-ni like mai la na p:i panapana apau a kela ame keia powa, a ua makaukau na powa apau e apahu ae i ke ola o keia mea kino, a i hakalia wale no i ka Loaa aku o ka hoailona kauoha no ke ki ana mai ka lunakanawai aku. 0 ua mea kino nei i uhiia eia iho no, me ka aahu loihi eleele, eia oia i kela- wa ke ku nei ma ka aoao o ka elemakule Kelemana. He manawa keia no ka meha pu e halii ana ia wa, a na ka leo o ka Aha i wawahi ae me kona leo okalakala ma o ka ninau ana mai i keia mea kino eleele: "Owai oe?" <4 He malihini." "Ileaha mai nei kau oonei?" "Ile hoike au no ka p.ono o keia elemakule maikai a hewa ole." "Ileaha, kau ike e pili.ana i keia hana 9 " "Ua makaukau au e lawe i hoohiki no ka hooiaio ana, aole loa keia kanaka i hui kamailio iki me Vero Onega." MOKUNA IV. Puali ka Hau .Nui i ka Hau Iki. Ma keia wa, aia na leo hamumu ke wawa 'la i waena 0 na powa, no ka hiki ana ia lakou ke hoomaopopo iho 1 ka hiki ana i keia. kanaka hookahi ke aa e ku aku imua o kc l'akou nui. Ke ku nei keia mea kino me ka makaala loa, a aia mau no hoi kona papale laulau nui ke uhi la i kona helehelena i ole ai e ike ponoia mai e na powa. "Owai oe?" wahi a ke alakai o na powa. [A halawai hou me KA LANAKILA]