Ka Lanakila, Volume I, Number 13, 7 October 1909 — Ka Huakai Kaahele I KA Papaku o ka Hohonu KONA MAU HIOHIONA A ME KO LAILA MAU KINI LEHULEHU KA MEA HUNA O NA MEA HUNA [ARTICLE]

Ka Huakai Kaahele I KA Papaku o ka Hohonu

KONA MAU HIOHIONA A ME KO LAILA MAU KINI LEHULEHU

KA MEA HUNA O NA MEA HUNA

[Kakauia e ka Anela o Mekiko]

MOKUKA X Ka Hiapaiole o ka Hohonu Na mea hoi i lohia ai e na lima mikiala o ke kanaka naauao ana hoi i hoiliili ai mailoko mai o na waiwai'makamae o ka ouli kino ame na hana akamai, a i'hoahu mikioi ia hoi me ka nani e na lima maiau o ka mea mikiala. I kulike ai hoi ka nanaina me ka nani a na kiionohi e makaleho ai i na hoolala ia ana, a i pena ia hoi me na waihooluu like ole o ka mea lima hei o ka mea pena kii akamai. Aia pu-hoi iloko o ua rumi la e kau ana he kanakolu mau kii nani o na ano like ole. He mau pale nihoniho veleveta kaiina na kinohinohi e pohai ana mawaho, a i hoopilipili pu ia aku hoi me ka wai lelolelo o ke Gula maemae o Obila. O ke ku kahi i kau iho ai o ua mau kii la oia nani okoa aku nohoi ia, oiai aia lakou apau loa iluna o na nani like ole o na pohaku kumu kuai nui a me ka niho elepani. O ka uhi o ka papahele kahi i ku ai o ua mau mea la iluna ia o na hulu aeae o na holohoiona noho anu. A o ka papahele o ua rumi la ua uhi ia me ka iwi kuapoi o ka honu e-a, a he mau noho bulu nolunolu ke poai puni ana ma hai o ua keena la. He silika makue pua nunui ka uhi nana i hoolaumania aku 1 na paia o ua rumi la, a i luluu hoi me na nihoniho kuuwelu oia lole kumu kuai nui a ko ke ao nei i makahehi nui ai. O ua mau kii la a'u i ike ai, aole ia he kii i hoolele aka maoH ia, aka, he hana ia na na lima noeau o kekahi o na kaha kii naauao lua ole o ko keia ao apau o ke kulana akeakamai'piha.

e ike la i keia mau mea apau ks haawi palena ole la au i ka'u mau mahalo ana, ke hoomanao pu ala au, ink no e lawe ia mai ana ma na wahi hoikeike kii o Europa, a i ole o ke ao holookoa no paha a puni a hookuku ilalo o ka papaku o ka hohonu, a i ole ina i lawe ia aku keia iluna 0 ka aina maloo, alaila, aole loa he hookahi e olelo mai ana iloko oia anaina o ka lakou ka lielu kiekie mamua oka i.a nei. He hiki loa no ia'u ke hai ae maanei, o keia no ka heke. <( Ina no o oe e ka mea heluhelu kekahi i ko'u wa e luakaha ana i na luhiehu o ua keena la, a i ole ina paha i waiho ia mai e ko ke ao nei na kaua like e haawi ika olelo hooholo me ko kaua noho pu ole i ka wa like hookahi. 4< Ke manaolana nei au, ina kaua i noho like iho a hoopuka i olelo pane no ia mau wa like ole 1 ike ai, aole no kaua e hoopuka ana i olelo hooholo e paewa ai o na nihoniho o ka hoike pakahi ana ae o keia no ke keena hooikeike heluekahi. "Ma kona mau kiina apau loa, iloko pu hoi au o keia keena i ike aku ai i ka unu ia ana mai o na ike like ole o na kaha kii kaulana o ke ao nei apau a akoakoa, ka luaole nohoi a'u e haawi riou aku nei i ka'u mau mahalo ana, a me he la oiai au e ike ana i keia mau mea apau, ke nanea la au i ke kilohi ia lakou, me he.la eia au iloko o ka Paredaiso nani. "I ka pap a<na oka maua luakaha ana ma ia rumi ? ua pane mai la oia ia'u, e hahai aku au iaia, eu ae la kela a hele aku la a o ko'u ukali aku la nohoi ia mahope ona, wehe aku la kela i ke pani puka ma ke kaomi ana aku i ke pihi uwila, a ia wa au i ike aku ai i na luhiehu oia keena. "Ua hoohikilele ia mai au ma o ko'u hoomanao ana ae i na lako hoonani ha]e o ko Europa poe kulana a'u nohoi i hehiku ai i ko lakou mau keena hooluana oiai au e ike ana i keia, ua uhi ia ka papahele o keia rumi me na moena pulu veleveta huluhulu kaiina ame na hulu aeae loa o kekahi holoholona a'u i ike ole ai, ana hoi i hai mai ai ia'u no na kai akau mai ia mau hulu, ua like ka aeae elike me ka hulu e-e o ka manu Okalika. "Ku iho la maua iwaena o ua rumi la, a huli mai la kela ia'u a olelo mai la, ke ike la anei oe i kela mau niho au paha e manae la no ka elepani. "Ae aku la au me ko'u hooia pu aku he niho io ia no ka elepani, ia wa halii iho la ke ano hoomahie i ua kanaka la a pane mai la. 4< E ke kumu Aronaka, aole ia he niho mai ka holoholona elepani mai, aka, oia ka iwi waena o kekahi o na pilikua o ke kai nei, a i hoopilipili i a me kekahi o na limu ulika elike me ka lepo palolo

o na kai hema> a x kaa loa aku hoi tnalak> o ka Laehao. M Huli ae la oia i na kii e kau mai ana a panē nai la, ke hoomaopopo la anei oe i ke pookela ana o na kanaka naauao i pomaikai nui ai ka honua nei ma o ka lilo aria o ko lakou ike kumu alakai kupono na na haumana hou e kupu mai ana. u Ua hoikeike ia mai ko lakou ike penei: Ko Rafiela ma o ka Madona la ana i pena ai. Leonado da Winiki hoi, ma o ke kii la ana i kaha ai o ka Wilikina, ka mea i oleloia "Ka wahine moewai 0 Kolekio, a i ole o ka wahine ulaia o Kikiana' ? ame ka hoolaa ia ana o Veronese, ke kulike loa ana me ke kii o Mulilo, ke kii hooleleaka o Halebeni, ka moneka o Velakuezo; ka Matia o Ribeira ka ui kilohana a Ruhena, na kii aina eluao Tenira no Falanadera, he ekolu mau kii liilii Gerara, a o ka Meleau ame ka Paulo Patera ? he elua mau kii no Gerikaula ame Peruduhona ame kekahi mau kii moana e ae o Bakahausena me Verenete. O keia mau kii pena ae la kana i hoikeike mai ai, na mea hoi o ke au kahiko i huna kele loaia ai i nei mau la. "Mawaena hoi o na hana lima ike o keia au hou e nee nei, ua ike aku la au no ia hueu nohoi o ka hulupena kekahi, oia hoi o Delakoli, na Inegere, Dekoma, Tirouno, Isonio, Doubigumi ame kekahi poe e ae a manuunuu wale aku. "A ma na kihi o ua keena nei, he mau kii rnabera a he mau kii keleawe kekahi e ku ana lakou maluna o na ku nioniolo, i hookinohinohiia me ka noeau nui, a o ko lakou kalai ia ana ua like loa no me na kii kalai o ka wa kahiko loa ke nana aku. "Oiai maua e kilohi ana i nei mau ano, ua hoonui ia au i ko'u lohe ana aku i kana, pane ana mai ia ? u: U E ke kumu e kala maloe ia'u no ko'u hookomo ana mai nei īa oe iloko nei o keia rumi me ke ano ku ole i kulike ai me kou hanohano, oiai, e waiho mokaki ana no na ukana o keia keena me ka huikau ma o a maanei." ' "I aku la au iaia me ko'u ninau ole aku ia oe, aka, he hiki nae iaia ke hai'aku ia oe ma o keia mau kii a ko'u mau kiionohi e ike nei i hiki loa ai ia'u ke hoike ae maanei me ka hoohewahewa ole, he kanaka noeau maoli no oe ma ke kaha kii, a loea māoli ma ia mahele ike." Pane mai la kela. "He niea wale no i akahi a hoomaka aohe i akamai io aole no i maamaalea, mamua ua iini nui au e hoiliili i keia mau kii nani 1 hana ia e ka lima o ke kanaka, me ia ake nui au i huli nui ai au a i imi ai hoi a hiki i ka loaa ana o kekahi o lakou me ka nui o ke kumukuai. O keia

ka|u mau mea hopo loa e nui nei no ke ao nei i haalele ia e a'u. I ko u mau maka ua like ko oukou poe pena kii o ke au hou me he poe kahiko, la ke nana aku, me he la he elua a i ole ekoiu tausani makahiki ko lakou punahele. Ua hoopilikia nui ia ko'u noonoo no lakou. Oiai aole o s u lihi launa iki aku i ka makaukau a ua poe akamai la o oukou i ke pena kii. Oiai kela e lilo ana i ka hookaau olelo,mai ia'u, aia ko'u pepeiao me o ko'u mau maka nae ke maau hele ia iluna o na nani like ole o ua keena la o ka Nene Ahiu. "A oiai au e-hoonuu āna ia mau kiinakehaku pu la au ia wa like i na mea e pau ai o ko'u pohihihi ma kahi oia mahele e loaa mai ana,- nolaila, i kuu ike āna aku he mau buke mele kekahi ua hoe mahui aku la au. "Pehea hoi keia mau buke meie 7 a, kuhikuhi pu aku la au ina buke a Weba Rosini, Mōzata, Beetoveno, Haidena s Merebia } Herola, Avajena, Auba, Gounoda, ame na poe olohe meie e ae e muu mokaki mai ana ma ko lakou mau wahi, a iluna nohoi o kekahi nui e ku ana he ahua nui okoa oia mau buke.' ? "O keia mau buke mele au e ike nsi q ke kumu, o lakou nei na hoa kuilima pu o ka olohe Orupeo, oiai, i ka hoomanao ana ae no kela poe i m °e kahiko aku, na na kiina alu-leo e hoonalonalo iho i ke kupu awiwi ana mai o na manao ulu\aoa walohia o ko lakou mau la, a kaomi ia aku hoi ia e ko lakou nei ikaika anuunuu me ka palanehe malie." "Aekekumu! laia i puana ae ai ia- mau huaolelo, mai la ka ula ohelohela ma kona mau papalina, haikea kokolo ae la hoi ka weo koko i konā mau Onohi, aia wa koke no i palulu ae ai oia i konā mau maka me- kona mau poholima a hoohuai mai la ka lua-uhane i na mapuna wai naoa ika lihilihi. Hoomaloeloe wale ae la no nae oia iaia iho, me ka puanā hou ana mai i keia mau huaolelo i ku maoli i ka walohia e nele ole ai ka nalulu oka waihona noonoo ke pa mai i ka uhane." ;< E ke kumu, he kanaka make au he kanaka 4 au i haalele ia a i kanu a hunakele maoli ia hoi malalo iho o na eka lepo elike me kau mau mea aloha e hiamoe la iloko o k'a maluhia, iloko o na kapuai eono malalo iho o ka ili honua. rf <f Ua make, i hoopuoho ae ar oia, ahe make maoli no, aka, aole loa ia i kulike me ka make a ka mea kaupaona a ka mea iaia ko ke ao mau hopena. 4 'Na na ehu kokoia o ke au huki niua o na eheu

& k& luki i kailui a hoopakele !a'u mai hlo mai o ka po a iluna o kekahi honua hou i hookumu a hoonoho paa ia e ka ike o ke kanaka. I lilo ai hoi i wahi e holoholo a hoaumoe ai au, a i aupuni hoi e noho haku ai au no'ume ke keakea ole-ia mai e ko ke kanaka mau kanawai iho a lakou i hana ai me ko lakou mau makemake iho, e hoohaiki ana i ka poe nele a hune, a e hookuu laelae ana i ke kanaka ulakolako e noho haku hou iho lakou maluna ō ua mau kanawai la. "Na hana hoi a lakou i kulike ole ai me ko'u mau noonoo a'u hoi i hookae ino loa aku ai i ko ke ao noho haku ana mai pela iho la." "Hamau koke Iho la oia ma ia wahi, a huli aku la i ka paia e hoohanini ana ka lihilihi i kana ukana, ia wa i hoalii iho ai ke ano eehia iloko o ua keena la, ka haawina hoi a'u i haili ole ai e lele emoole mai ana ia iwaena o maua, i ka imo ana a ka maka. "Komo like aku la au iloko o ia haawina o ke kaumaha, oiai kela e lupea ana e ia mau wiliau a ka mokumokuahua e halii paa ana ma ua keena la ia wa. "Ma o kana mau hopunaolelo la i akaka e wale mai ai no ia'u, ua hookupilikii ia kona uhane e na hoomanao ana no na mea i hala e aku, e ku mai ana ia wa a maua e hoohaili olelo ana. a I ka'u koho aku he hoaloha a i ole he mau hoaloha paha nona na hoomanao ana i hoomomoa ia iloko o na wahi poliuliu o kona puuwai, pela paha i oili mai ai keia hiona a'u e ike nei i keia wa. "Pela iho la i hului pu ia aku ai maua iloko oia haawina like, a na au kokoia oia mau minute, a me he la ua puunaue like ia iho ia haawina like ia maua pakahi. "Kalele iho la kekahi kuekue ona ma ke kihi o kekahi pakaukau moisaika (kinohinohi,) a me he la ia 'wa a'u e kilo la iaia, ua kaili ia aku kona noonoo.kanaka i ike ole mai ai oia ia'u, a ulu hou mai la ia 7 u he noonoo hou malia paha iloko iho la oia tnau wiliau e hakoko ana me ia ua poina paha oia no'u. <4 A me he la o kana paha e hoomanao la, oia wale no ko loko oia keena, ke hakilo la au ia mau minute a ke nalu la no au ia'u iho mejia hoohenoheno ana ae, ae ua ike iho la oe i ka ai a ke aloha he liliha. 'Me ia kulana ona a'u e ike la, ua waiho malie aku 3a au iaia aole i hoopilikia aku, i ka hoalii ana a na eheu o ke kulana eehia ia ana e ke kaumaha. ' £ Ia wa hoaui ae la au i ka'u apana hana ma ka lu ana i ko'u manawa ma ka makaikai ana i na mea kamahao e aku i piha-u ai ua keena la. Kiloi

hou s*ku h au i ko'u lena ske a loaa aku la ka ke*u mau kii onohi i 0110 ai, oia hoi, aia malalo iho o kekahi mau pahu aniani maemae i hoopaa ia me na nao keleawe maluna o ua mau pahu aniani la, i hoonohonoho pono ia iho ai na mea nani kamahao o ke kai. 4t A ike aku la au ua palapala wale ia no kahi i loaa mai ai, ko lakou mau inōa ame na moolelo. E hoike ana kekahi oia mau pupu mai na welau mai o ka honua mai na mokupuni i emi iho i ka papaku ma o na hoonaue ana a na olai, a e hai ana kekahi o lakou mai na aina ma ka akau aku o Aina Omaomao ma. 41 1 ka u hakilo pono ana ma keia mau ouli, ina iho la pela io, alaila, aole loa he kilo o na mea kino i ike ai elike me keia. Ma ka'u hoomaopopo iho o kahi hea la o ka honua kahi i koe aole i hele ia e nei k;anaka me kona moku kupanaha. 4< Oiai ua ike pu aku au e hoike ana ma ka palapala o kekahi pupu e i ana mai ka papaku mai o ka wailele o Niagala kahi a'u i manao loa ai aole he mea kino ola e hiki aku i kona mau papaku. "Ke ike pu la no au o ke kumu no i loaa ai o keia mau mea kino o ke ake no e imi i na mea kino moarta. Oiai au e kilohi ana ia lakou, he mea e ko 7 u hoohihi pau ole ame ka makahehi pu i keia mau ono e muu mokaki mai nei. "Hoohele loa aku la au i ka'u hele nana ana a komo loa aku la i kahi i waiho ai o na mea kino i komo pu mai ai me ke aupuni o na mea ulu, e laa na huahuakai ame naakoakoa. 4< lke aku la au he elua ano oia mau mea kino nana i hoanoe mai i ko'u noonoo, oia ka ohana poonui ame ka ohana pupupu piipii, ua nana akahele loa iho la au me ka nalu ana ia'u iho i ke kupanaha maoli o ka'u e ike nei. 4< Ma ka lalani mua na poe pukapuka loloa i hoonohonoho kalaihi ia elike me ke ku ana o ka peahi. Ona huahuakai makalii aku o Suna na Isisa o ke ano loli-ka-e aku ; na mea laumanamana, ka Virigularia kaulana o na kai o Norewai t oia hoi na ano popohe me he pua la ka ula weo, ame na ano paakiki e ae apau me he pohaku la, na mea i kapaia e ka'u kumu ao Miline Edewada ma ka papainoa o na pohaku ako'ako'a me ke akamai nui. "A mawaena o lakou he mau Falabelina kamahao kekahi o ka mokupuni o Bourebona ka mea i olelo ia ko Nebetuna kaa, o ka anetile kekahi na ano lehulehu e ae o na ako'ako'a, a i mea e pokole ai mamua o ko'u helu papa aku. Ona ohana kolo no apau loa o loko o na wai. (A hui hou aku me Ka Lanakila)