Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 7, 28 March 1834 — Page 4

LAMA HAWAII

No ka pono o ka imi ana.

            Eia ka pono o ka makou imi ana iho nei. Ua imi iho nei makou i na mea e naauao ai. Eia ka mua o ka makou imi ana; i ka makou kula ana i kinohi, kula no makou me ka hawawa, a me ka naaupo, a me ka ike ole i na kiko. Kula iho la makou, a loaa ia makou na kiko: a me na huaolelo, a me na leo, a me na leokahi, a me ka huina, a me ka helu ku pono ana a hiki i ke koma. Oia ka makou i lo a i ka makou imi mua ana. A ma ka poepoe, a me na apana a pau kekahi kula a makou, alaila, ninau mai la ke kumu.
            Ua imi no makou i na olelo hou, ua pono paha aole paha: o ka pili mua a me ka olelo Helene. Ua manao no makou, he oihana pono, a he maikai. I ke kula ana a makou i ka Helu, imi aku la makou a me ka noonoo i ka mea a ke kumu i ninau mai ai, a hapa iho la ka noonoo, piolo e iho la kahi naau. Ua loaa no nae ka Helu ia makou. Pela no hoi makou i kula ai ma ka holoholona, he pono no me ka maikai. Ke imi nei no makou i ka hope o ka Helu, he pono no. A hiki mai nei ke Anahonua; oia ka i hoike mai i ke ana ana i ka loa a me ka laula, i na kiko, a me na huina, i ke kaulike a me ke kupono, i ka hio a me ka o, a me ka peleleu, a o ka pololei a me ke kekee.
            Ua hoike mai oia i ke ano a pau loa; ke k pa nei ko'u manao i keia mau mea a makou i hana'i, mai ke kumu mai a hiki i ke Anahonua, he mai ai a he pono. He mea hoi e naauao ai, a e ikaika ai hoi ka manao, ke imi aku. O ka manao, ua ikaika ma ka imi; aka, o ka noonoo, ua mumuku, ua hapa mai. Ua oi loa aku ka maikai o ka naauao mamua o ka naaupo, i keia manawa e noho nei.
 

No ke kauoha a Kaahumanu ma kona make ana.

            I, kona wa e ola ana, hele aku no Kaahumanu e hai aku i ka pono, mai Hawaii a Kauai; hai aku no ia i keia mau mea a pau. Kauoha aku la ia, i aku la; e na'lii, e na kanaka, hoolohe mai, e hooikaika oukou a pau i ka pono, e malama i ke kauoha a ko kakou Haku a Iesu; a me ka olelo a ko kakou mau hoahanau, ma ka pono, oia wale no ka'u mea i hele mai nei e h i aku ia oukou i ke ola, oia ko'u makemake; e huli kakou a pau ma ka mea e ola'i ko kakou mau uhane; aole oia e haalele mai ia'u. A hiki i kona wa i make ai, aloha ae la oia i na kumu i ae la oia, i na kumu me ka ue nui, i mai la, a haalele paha au ia oukou la? alaila nui loa iho la ke aloha o lakou no kona haalele ana mai ia lakou; alaila, ninau ae la ia i na kaikamahine ana, auhea oukou; e like me ka'u noho ana, pela no hoi oukou e noho ai. A hiki i kona wa i hookaawale mai ai, hele aku la ia i ka la umi o Iune i ka makahiki o ka Haku 1833 haalele mai la oia i ka poe a pau ana i ike ai, a hele hookahi aku la ia, ma kahi i olelo ia ai ma ka palapala hemolele. Alaila aloha aku la na Misionari i kona hele ana a minamina no hoi na aina naauao i ke alii wahine ikaika i ka pono; a pela no hoi kakou a pau. E imi aku kakou i kona wahi i hele aku ai a i noho ai no hoi, pela mai oia; pela mai no hoi kou ae ana aku ia ia a me Iesu ko kakou Haku e ola ai. Pomaikai wale kakou a pau ke loaa ia kakou kona wahi i noho ai. Aloha wale oia. He olelo aloha ka olelo a ka Haku nui o kakou: e hana i ka pono ia nei, i loaa kela noho ana me ke Akua. I mai oia. Ke waiho nei ke koi lipi ma ke kumu o ko'u laau, alaila olelo e mai la no ia, aole i ikeia ka la a ka Haku e lawe aku ai i ko'u uhane. I nui ke aho i ka malama i ka olelo a ko kakou Haku, o hiki mai ka la nui e hookolokolo ia kakou. A pela no oia i olelo ai ma Oahu i ka la iwakalua o Dekemaba ka makahiki 1825 mai laila mai keia olelo ana mai ana, aole oia i pale aku i keia olelo ana, nolaila ke aloha nei ko makou naau ia ia i kona hele ana me ka pomaikai o kona noho ana aole oia i halawai iki i ka hewa.
 

No na mea pono e haalele.

            Ke hai aku nei makou ia oukou: e na kumu, e na haumana, e na hoahanau, e na makamaka, e na hoa lawehala i ka hana a ko kakou Haku: mai Hawaii a Kauai, ke papa aku nei makou ma loko o keia palapala; mai ao i ka moe kalohe, i ka aihue; i ka inu rama, i ka lealea; i ka pepehi kanaka, i ka uhauha; i ke kuko, i ka holoholo olelo; i ka haanui, i ka haanou; i ka akena, i ka apiki; i ka opuinoino, i ka hoino; i ka hoomaau, i ka hoomaloka; i ka hookano, i ka haaheo; i ka makaleho, i ka makaleha: i ka hooio, i ka hookiekie; i a kuamuamu, i ka hailiili; i ka hookaulana, i ka hoolana; i ka molowa, i ka palauelelo; i ka paio, i ka hakaka. O keia mau mea a pau, aole i pili nui keia mau mea i loko o ka pono; aole ma kona makemake, aole i pili nui i ka poe pono; aole i ka poe haipule; o keia mau mea a pau, pili nui no i ke kanawai o ke alii a me ka make. O kou makemake ia kakou e imi nui aku kakou a pau i ke ola, i ke kapa e, i ka aahu maikai, i ka lei o ke ola, a me ka aahu keokeo, a me ka palapala o ke ola; ke ao aku nei au ia ia, me ka imi aku i ka manao lana.
 

No ka hana ino.

            O ke puhi baka. Oia kekahi mea hookaumaha loa ma keia mau aina. No ka baka no, pau ka hale a me na mea a pau maloko o ka hale, a make pu no me ke kanaka iloko. O ko'u manao i ke puhi baka, e haalele aku i ka mea ino; no ke aha la i paa ai ia oukou keia mea ino? Ua ike pu kakou i ka make i ka baka.
 

He hoike ana no ke puhi baka.

            I ka iwakaluakumamakolu o Feberuari ko'u lalau ana aku i ka baka e puhi. Penei ko'u lohe ana aku i kekahi; ina i haalele i ka baka a puhi aku, o ke kalea no ia, a nui ke kunu, a ulaula ka maka, a nalulu ke poo. Olelo aku au, he wahahee; aole e kalea, hoowalewale mai nei oe ia'u; pela aku au.
            Lalau no hoi au e puhi, a hoao e like me ka wa mamua. Puhi no hoi au, a moni, alaila, eha mai la ko'u puu e like me ka hou ana mai o ke kai; pela ka eha iloko o ko'u ai, a nawaliwali au ia la, a hiamoe. No ka mea, ua kahiko ka haalele ana i ka baka. Aole i manao e hoomau aku, i hoao wale aku no. E noho ana no ka makou i ka wanana a na kahuna. O ka poe i hookuli i ka wanana a na kahuna e make paha.