Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 6, 4 February 1875 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
HOL Y BIBLE
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE I.} HONOLULU, POAHA, FEBERUARI 4, 1875. {HELU 6.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.
[NO KA LAHUI HAWAII.]
Something for God.
Song of Gladness, p. 101.
1. Nou au e kuu Ie su,
Nou au a mau.
Heaha ka'u e hana'i nou?
Ke kea aha e kai pu?
E hele au a imi no
Na mea auwana io io,
I huli mai a lilo nou,
No kuu Ie su.
2. Nou au e kuu Ie su,
Nou au a mau.
Me kuu ikaika no a pau,
E hana au a po ka la,
Aole au e molowa
Ma ka'u mau hana pono nou,
No kuu Ie su.
3. Nou au e kuu Ie su,
Nou au a mau.
E kuhikuhi pono mai
I ka'u mau hana e hana'i,
Ka huli, imi, pule mau
I pau na hewa, na lalau,
I hiki mai ke aupuni ou,
E kuu Ie su. HAWAII.
HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII IULESIA
NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA
MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.
MOKUNA II—HELU 8.
NO keia mea, pane aku la o Iulesia, aole i loaa mai iaia kekahi mau lono no ko Oreletesa wahi i noho ai; he mau lono lauahea wale no ka i lohe ia mai, aole nae e hiki iaia ke hai aku i ka oiaio.
Oiai laua e kamakamailio nei me ke kaumaha, me ka hoohelelei ana hoi i na waimaka aloha, i inai no na ulia maewaewa, a ia wa, halawai mai la ka uhane o Akile kaulana me laua nei, pane mai la oia, "Heaha keia huakai hoonehoa a Iulesia i hiki mai ai ia nei? A ike ana hoi i ka hopena o ka poe make a me ko lakou mau kee?"
Pane aku la o Iule sia, i hele mai oia e ninau ia Tiresia no ke ano o kona huli hoi ana i ka home. "Aka, o oe hoi e ke keiki a Tetisa," wahi a ia nei, "no ke aha hoi i hoohaahaaia ai kou kulana i ka wa e make ai?" I kou wa e ola ana o oe ka oi o ka hanohano mamua o kanaka a pau, ka i noa me ia kulana e mau ai oe malalo nei; a pela e mau ai ka lanakila o Akile kaulana maluna o ka poe make."
Pane mai la o Akile, e aho kona noho kauwa kuaaina ana ma ka ili o ka honua mamua o kona nohoalii ana maluna o ka poe make—o ke ano hoowahawaha iho la ia a kona uhane i ka noho'na o ka poe make. O kana ninau wale no ia Iulesia ina ke ola 'la no kona makuakane o Peleusa, a me ke ano o ko Neotolemusa noho'na kana keikikane.
No Peleu sa, ua hiki ole ia Iulesia ke hai aku i kekahi mea nona, aka, no Neotolemusa, ua hoike aku la oia penei: "Mai ka aina ae o Sirosa, ua lawe ae au i ko keiki ma ka moana a hiki i ka poe Helene; nolaila e hiki ai ia'u ke kamailio nona, no ka mea, ua kamaaina wau iaia. He haku oia no na hooponopono aupuni ana, a he alii hoi imua o ke kahua kaua. Ina manawa a pau e laweia mai ai na ninau hohonu a ano pohihihi, ua hikiwawe loa i kona noonoo ana ke hoomaopopo iho, a o kona leo ke lohe mua ia mamua o ka poe a-oo. Owau wale no me Nesetoa na mea hiki ke hoohalike aku me kona noonoo hohonu. Imua o ke kahua kaua, ua hiki ole ia'u ke hai ae ina mahalo ana nona, ke ole e hiki ia'u ke helu aku i na inoa o ka poe i haule ma kana pahikaua. E hai aku no nae au i kekahi mea nona. Oiai makou e pee ana iloko o ka opu o ka lio laau, mamua iho o ka hoouka kaua i poino ai na Tojana—owau, ka mea iaia ke alakai ana ia mahele, e oni mau ana ma o a maanei me ka hoomakakiu i ke ano o na koa. Ua ike aku au i kekahi o lakou e naka haalulu ana na umauma iloko o na manao koa a pau; a o kekahi hoi, iloko o na helehelena wiwo ole, ua hiki ole ke paa aku i ka hooma-u a ka waimaka i na papalina. A o ka hai ae i ka pololei, he hooikaika hoomanawanui ana ia, a aole paha kulana i lawe ia imua o ke kahua kaua i na la i hala, e like me ia ke anoninoni i kahi o ka poino, aka, iloko o Neotolemusa kau keiki, ua ike ole au i kekahi hoike o ka nawaliwali, aole na waimaka, a aole hoi i haalulu mai; aka, me kona lima maluna o kana pahikaua kaulana, me ke noi ikaika mai ia'u e hoohamama ae i ka lio laau, a e hookuu aku ia makou mamua ae o ka hiki ana mai o ka manawa no ia mea; a i ko makou puka ana'ku imua o ke kahua kaua, oia no ka mua iloko o ia hoouka kaua weliweli, a hookahe koko hoi o ke kuluaumoe a neoneo ke kulanakauhale o ka Moi Piriama." Na keia mea i hoomama ae i na kapuai o ka uhane o Akile, me ka nehe malie ana a nalo aku 'la iloko o ka olioli nui i ka lohe ana i na olelo mahalo a Iulesia no kana keiki.
He aka ano poluluhi kai maalo ae, a hoomaopopo koke aku no o Iulesia o ka uhane ia o Ajaka, kona hoa paio i ka manawa e ola ana, iloko o kela haunaele kaulana o ka hoonoho ana i ka mea kuleana i alii maluna o na koa o Akile, mahope iho o kona make ana. No ka haawi ia ana mai o ia kulana hanohano ia Iulesia e na Helene, ma ke ano makana no ka piha noonoo maluna ae o ka ikaika kino, ua kuahuhu loa iho la ua Ajaka nei, a pepehi iho la iaia iho. I ko ia nei ike ana'ku i kona hoa paio, i hoolilo ia he aka wale no mamuli o ka hoopaapaa kuee, ua hoopihaia ia e ke aloha kupouli nona, a minamina ae la ia no ka hookoia ana o kona aoao, a e aho no ka loaa ole ana mai iaia, mamua o ka hoolilo ia ana o keia alii koa hanohano i mea ole no ke ake nui ana e lilo iaia ke kulana i haawi makanaia mai iaia nei.
"E A jaka!" wahi a Iulesia, "ke kanikau 'la o Helene holookoa nou e like me ko lakou kanikau ana no Akile; mai ae i kou opu ino e hoomau i kona wela ana e ke keiki hiwahiwa a Telamona. O ke aloha ka Iulesia e imi aku nei ia oe, a ua makaukau e hana i kekahi mea au i makemake ai no ka hoopau ana i ka inaina o kou uhane i hoehaia," Hoomau aku la no nae ua aka poluluhi nei i ka nihi malie ana, me ka pane ole mai iaia nei, mamuli o ka ia nei noi haahaa aku iaia me ka leo aloha i hoopulu ia e na waimaka. "He mea hiki no hoi iaia ke pane mai ia'u," wahi a Iulesia, "oiai ua pane mua aku nei au iaia, aka, ke ike nei au he inaina ka no ka wa pau ole ko ka poe make."
Ia manawa i ike aku ai o Iule sia i kekahi noho kiekie, a maluna o na kulana o ua noho nei na hiohiona eehia. Me ka weliweli no hoi keia i ike aku ai i kekahi mea maluna iho o ua noho eehia nei ma ke ano lunakanawai, a e kau ana i na hoopai. O ka mea maluna o ua noho nei, oia no o Minosa, a e kau ana i na hoopai kupono maluna o ka poe make, no ka mea, oia ka mea nana e hoouna aku ia lakou i kahi o ka hauoli mau, a i kahi hoi o ka ehaeha no ka wa pau ole.
Malaila o Titu sa, e uwe mau ana no ka ehaeha no kona hoao ana e hoohaumia ia Lota, oiai oia e hele ana mai Pito ae a i Panopeusa. Ike aku la keia i kekahi mau manu nunui elua maluna o kona umauma, a me ko laua mau nuku kekee, eu noke ana i ka hoonuu i kona ake, a e like me ka hikiwawe o ko laua hoonuu ana, pela no e hoopiha hou ia mai ai, a aole no hoi e hiki iaia ke pale ae ia laua me kona mau lima nunui.
Malaila no hoi o Tanatalu sa, i hoopai ia no kona mau hewa nui, e ku ana iloko o ka wai a hiki i ka auwe, me ka hiki ole ke hoopa iho; aka, i ka wa e pelu iho ai i kona poo me ka manao e hoopau i ka wela o kona puu no ka maloo, ma kahi o ka wai, e inu mau ana ia i ka lepo pelapela loa. O na hua o na ano laau a pau e kau mai ana maluna o na lala me ka memele maikai a ono i kona mau maka ke nana aku, e luluu mai ana a puni kona poo, me he la e haawi mai ana iaia nei, aka, iaia nae e lalau aku ai, o ka wa no ia a ka makani e lawe aku ai i ua mau hua nei a nalowale iloko o na ao lewa; a o ka noho pololi mau iho la kona mamuli o ka hoopai weliweli a Iove, i mea nona e hoomanao ai i kela ahaaina menemene ole ana i haawi ai, oia hoi ka wa a ka la i olinolino ai no ka ike ana aku i ua Tanatalusa nei e okioki liilii ana i kana keiki ponoi maluna o kekahi pa, i inai no kana mau malihini.
Malaila no hoi o Sasipu sa, ka mea i ike ole i ka hopena o kona mau luhi. O kona hoopai, oia no ka olokaa mau ana i kekahi pohaku nui mailalo aku o kekahi kuahiwi kiekie, a i ka hiki ana'ku iluna, o ke kakaa hou mai la no ia ilalo, a hoomaka hou aku la ia e olokaa hou e like me mamua. Ua hoauau ia kona kino holookoa me ka hou, a no ka ikiiki loa, ua kukuku ae la ka mahu a puni kona poo, a uhi iho la a ano like me ka noe o ke kuahiwi. O kona hewa, oia no ka hoike ana i na mea huna kapu loa.
Ilaila no hoi i ike aku ai o Iule sia ia Hekulisa, aole o kola Hekulisa e hauoli mau ana ma ka lani me na akua, ka mea hoi i mare ia me Hebe, a i ole me Opio, aka o kona aka, ka mea i noho malalo. Ua puni loa ia i ka poe make i like me ka papupu o na manu, e lele ana a puni kona kino, a e kahikahi ana i kona poo; e ku ana no oia me kana pana me ka pua i kona lima, me ka makaukau e ki aku i na manawa a pau.
Ilaila no hoi e hiki ai ia Iule sia ka ike ana'ku ia Teseusa a me Piritosa, a me na koa wiwo ole o ka wa kahiko; aka, ua lawa iho la no kona kamailio ana me keia mau mea hooweliweli, nolaila, ua palulu ae la ia i kona mau maka me na lima i ike hou ole aku ai i kekahi mea kupanaha hou, a kau ae la iluna o ka moku, a holo aku la. Na ka moku no i holo aku nona iho me ka hana ole ia'ku o kekahi mea, a aole no i loihi loa, puka aku la mawaho o na palena o ka poe make, a komo aku la iloko na ea oluolu a hoolana manao o ka poe ola, a hiki i ka mokupuni kahi hoi a lakou i haalele mua aku ai.
(Aole i pau.)
KULA SABATI O KOLOA.
KOLOA, Ian. 22, 1875.
E ka Luna Hooponopono; Aloha oe:—
Mamuli o ko'u ano he Kakauolelo no ka Ahahui Kula Sabati o ka mokupuni o Kauai, nolaila, ke noi aku nei au i kou lokomaikai ke oluolu ia, e hookomo iho oe ma kahi kaawale o kau pepa i keia manao malalo iho.
Ua makemake ia na lala a pau o ka Ahahui Kula Sabati o ka mokupuni o Kauai, e akoakoa mai ma ka luakini o Lihue, i ka hora 10 o ka Poaono hope o Feberuari 27. Ke kauoha pu ia aku nei na poe nona na inoa malalo iho e hoomakaukau i ka lakou mau haawina, oia hoi keia:
Kumumanao. 1 O ke Kula Sabati, he mea anei ia e alakai ai i ka hanauna hou ma ka pono io maoli? Ia S. Kaiu.
2 Pehea la e ulu io ai ka makemake iloko o kekahi poe no ke Kula Sabati? Keale.
3 O na ahaaina Kula Sabati, he mea anei ia e pono ai no na Kula Sabati? T. Puuohau.
4 Pono anei i ke Kula Sabati e kokua i na keiki i nele i ka lohe kupono no ka hele ana i ke Kula Sabati? I. M. Kaakau.
Eia hou kekahi mau Kumumanao, i hoopanee ia mai kela halawai mua ana.
1 Heaha la na makau kau kupono no ke kumu Kula Sabati, e haawi ia ai iaia? H. Kahele, Miss. R. Kaukaha.
2 O ke ao ana ma na himeni, he mea anei ia e holo ai na Kula Sabati? Nakuina, A. P. Johnson.
3 O ke Kula Sabati, oia anei kekahi hooikaika e holo ai ka Ekalesia? Elia.
4 Heaha la na mea e hui pu ai na makua a me na keiki ma keia hana Kula Sabati? Mrs. A. Kaiu.
Ke kauoha pu ia aku nei na haiolelo o ka la e hoomakaukau, oia hoi o A. W. Maioho a me S. P. Hapuku.
Me ka Mahalo
JOHN T. UNEA,
Kakauolelo o ka Hui K. Sabati.
O Hilea w, me kona Akua Hoomanamana.
E ka Lahui Hawaii; Aloha:—
E oluolu kou Lunahooponopono, e ae mai ia'u, i wahi rumi kaawale ma kou kino a nau ia e hoike ae imua o ka lehulehu i kela mau hua "Hilea me kona Akua Hoomanamana."
Eia ma Puaahala, Molokai nei, he wahine i kapaia o Hilea me kona mau akua, o Punohu a me Kahala, ke lapaau nei oia i kahi poe; nui wale ka poe i huli mahope o keia hana ino. He mea hilahila ia'u i ka nana'ku, ke komo nei iloko o ia ki-o lepo kekahi poe i ao ia i ka ike, no lakou na kulana kumukula mamua, a i keia manawa, he mama awa no na akua o Hilea. Ma keia mau la i hala iho nei, ua wanana ae o ua Hilea 'la, e ku ana ka i-a ma Honouli, oia ke akule, nui ka poe i hele mamuli o ia olelo, a ua hoi mai me ka nele. Ua hopu ia o Hilea, a ua hoopii ia imua o ka Lunakanawai Apana o Molokai nei, a mamuli o ka hoike wahahee a ka hoike, e huna hewa ai, ua hookuu ia ka lawehala. Ua hala ka manawa o ka pouli, ua puka mai ka malamalama, ahea pau ae ka pohihihi o na maka. Ina no ka paa o na maka i ka inu awa, eia ka manawa e pau ai ia kuhihewa, a e hoomanao iho, hookahi AKUA, aia ma ka Lani. "O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make." Me ke aloha no,
MOLOKAI.