Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 19, 6 May 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE-ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII IULESIA NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE-ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.

MOKUNA Vlll—Hrlc 21. ME KEIA. mau haua lioalohaloha a lulesia, Hole 110 i komo aku ka uiaaao hooia iloko o kana keiki no kona niakua, a pane uiai la, Ua hiki ole ia'u ke lawe mai i kau oiau huaolelo ano a liooiaio iho, oiai, ua ike no au, aole i haawi ia mai ka mana i kekahi kanaka o ko ke ao nei e hiki ai ke hoano e i kona mau heleheleua e like me ka mea a'u i ike iho nei aou, oiai, ano iho nei he aoo oe, a ua hoike mai kou kina holookoa i ke kahiko ilihune, a i keia manawa koke uo, he kii kou e like me ka na kupua i haawi mai nei. Nolaila, e like me ka nui o ko'u aloha i ko'u makua, pehi no au e hahai ai i kana mau liaiia, oia hoi, e liooia au ia'u iho no kou auo, a me ua mea kupauaha i hoike ia niai ia'u.'' u E makaikai oe ia'u, e ka lei aloha o kuu puuwai," wahi a luieaia, " a mai wiwo, iio ka mea, e hooinaopOpo mai oe, owan holookoano keia o kou makua, ka mea hoi a na weliua aloha oloko e hoolauwili hei noua me kou makuahine, a i hoopunini ia hoi e na popilikia he nui uo ka aina a kau uiakuahine i eha'i no'u. E kuu keiki, ke hoike aku nei ke aloha i ka oiaio o k;vu mau mea e hai aku nei i i oe, a ke hanaino nei i ko'u punwai. e like me ka mea mau i ka makua ik> knna lei he' keiki. Aole lu* lesia hou «ku e hoea m«i ana i kou home iiei, owau no o luieaia, ka mea mahope iho o na makahiki loihi heiwa* k 4 i!ua i loohia uiau in e ka ohaeha a uie

na popilikia he nui, ua ae hou ia mai e hebi i ka honua a e honi bou aku boi i na ea onaona oka 'home ponoi. 0 ke kina aoo an i ike iho nei tna ko'a kulana, mamuli no ia o ka mana o ke kupua Mineva. He hiki iaia fee hana e like me kona makemake i kela a me keia, uiamuli o ka mana i loaa iaai iaia mai na lani mai. Na na kapua e hookiekie i ke kanaka, a na lakou no hoi a hoohaaha hoa." 1 ka lohe ana o Telemakosa i keia maa huaolelo a kona makuakane, ua hiki oie iaia ke paa mai i ka wela ikiiki o kona aloha, a haule iho la ia maluna 0 kona mau kuli, haiiu ae la kona mau maka mohaha uliuli i na ao 0 ka lewa, a puana ae la me na waimaka o ka hauoli e hauini ana mao a maanei o kona mau papaiina. "E ka makua, ke kiai a me ka puuhonua o ko ke ao nei, he oiaio ua hoopomaikaiia mui au, aka, mamua o ko'u hauuli ana no ia pomaikai, ke hoohaahaa akn nei kau kauwa imua 1 ou, ka mea iaia ko ke ao nei holookoa. I E ke kahuhipa, ka lamaku oiaio, e ola j na lahuikanaka, a e hoomaikaiiu ka inoa kamahao." Ku ae la ia a honi ak'u la i kona makua, a hoopulu aku la i kona mau papalina me na waimaka aloha hauoli. Kukuli iho la laua, a pule hooni'iikai ae la o lulesia i na lani no kona hoopomaikaiia ana. I ka pau ana o ko laua hui aloha ana, ninau aku la o lulesia i kana keiki, i ka pane ana aku, " E Telemakusa, kuu kēiki aloha, e hai mai oe ia r u, owai la keia poe e hoohaūnaeile nei i ka maluhia o ka pa a+ii, ehia ko lakou heluna, a pehea hoi ka m&nao o kou makuahine moiwahiue ?' y

4< Ke hoomanawanui nei oia ia lakou, me ka manaolana no kou huli hoi aku," wahi a ke keiki alii, *' ua ae oia e mare me kekahi o lakou, a ke kali nei lakou no ka hiki mai o ia manawa, aole nae oia i hooholo iki he mau makahiklloihi, a ke noho nei no lakou me ke kali mau. Ua ae aku kā moiwahine i keia me ka paa o kona manao—o ka make ka lua 0 kaua kane, a i kumu no hoi no lakou e enemi ole ai a pepehi mai ia maua, me ka luku aku i kou mau makaainana. Mai ka la apo no kekahi mau makahiki 1 hala, aole oia i ike iki he wahi mauawa hauoli, aka, he kanikau me ka hoomanao mau nou, a iloko nae o na hauoli hoohenehene a keia poe, e uhauha mau ana me ke kaena i kou make. Pii ae la ka ula ma na papalina o īutesia, nahu iho la i kona lehalehe, a kuku mai la na lihilihi o kona mau maka, a me kona lima maluna o kana pahikaua, a pane mai fa, " E houluuhi mai 1 ko lakou mau heluna, a me ko lukou mau pono kauA, i maopopo ai ka mea e hana aku ai, no ka uiea,ke koui nei na aakoko ou mau kupuua i hala, a puni kuu kino, a ke hooinaka nei ka wela hahaiiA o kuu maka kila, e hoea ana ka> ua ilaila, ina no aohe kokookolu, a o lulesia me kana keiki hiwahiwa ko lakou raau hoa DaioJ' " E kua makuakane aloha," wahi a kaiia keiki, " ua lohe iaulaha wau a puni ka aina no kau mau hana akamai a noeau ma ua hoouka kaua, a he moolelo i paanaau a i makia ia iloko o na maka* ainana 110 ke o kou puuwai a tue ka ikaika o kou mau lima maluna o na enemi, aka, mamuli o ko'u hoomaopopo ana i ke ano o na mea au i kamailio mai nei, ke pii e mai iiei ka lia a puni kuu kino holookoa, a ke hooaaka mai nei ke anu maeeie iloko o'u no k* honohopo* oiai, he mea hiki ole paha mniaio nio o ka la, i kekahi uiau kanaka

elua ke kaua aka me kekahi pnali i oi aka kā' helona, a me k$ ,lāko i na mea kaua. Mai ka aina mai o Dulisuma be kaualima a qi, me ko lakou mau ohua ; he palua umikumamalua me ko lakou mau kauwa no Samosa ; no Ztisiqtns he palua umi me na kauwa j a he umikumamalua o na 'lii o Itaka nei, e ake nui ana e lilo ka moiwahine Penelope malalo o ko lakou mana, a no lakou ka hae kalaunu o ka aina ; a o keia poe a pau na akoakoa nae maialo o ka mahi o ,ka hale alii—he oiaio, e kuu makua, lie huina lehulehu a ik&ika keia mamua o j kauā! E pono paha ia kaua ke kali a i hoomaopopo, i loaa ai o na mau kokua, mamua o kou inu ana i ke kiaha o ka inaina, a, hooko aku i na koni ana a kou puuwai." U E manao ana atoei oe," wahi a kona makuakane, " e ke keiki alii o kuu puhaka aku T he meA hiki ole ke hppkahnli i* ko lakou ikaika mamuii o ka mana kupua o Mineva a me ko ka Moi o ke ao iewa, a liio lakou i mea ole ? A na ko'u inaina, ka welaio ko*u mau aakoko e paila nei, a me keia kino manaolana e hooko aku i ua mau mana nei, ua makemake no anei oe i mau kokua hou aku no kaua? Owau kou makua, aua inaopopo no ia'u, aia na ano a pau o kou makua maluna o kou kino, a mamuli o ka oni o ka io o'ko'u kino, ke lana nei ko y u manao e hehi lanakila hou ana no o lulesia maluna o na papahele o ka hale alii o kona auponi, a nolaila, imua e kuu alii opio, imua me ke kupaa wiwo ole a wek) hou ka hae kamahao o ko k«fua mau kupuna maluna o ka aina, a lanakila hoū na makaainana, a hoi hou mai ke kulana onaau i hala e. No ke ea o ka aina, ke ola o na makaainana, a lio ka lanakila hoi o kou makuahine, ke noi aku nei au le kupaa, a o oe ko'u kokoolua, oiai ua eha oe no na hanaino ia o kou makuahine, a ua wela hoi au do ko'u koolua o keia ao."

- " Oia mau m»na au i bai mai nei," wahi a ko keuki alii, ü be oiaio, he mau I kokua ikaika, a mainuli o kau mau uioolelo hoolana manao, ke hoohiki «6 nei an, e uhai no au i na meheu o kou mau wawae, a e hooko pono i kau mau kauoha, a o ka make wale no ka mea nana e kaupale.' , " E hoolohe mai oe, a e maiama pono a mai hoopnlaka i keia mau kuhikuhi ana a'u," wahi a lulesia. u E hoi oe a i ka hufe alii, a e noho no oe e like me ke ano.ipaii. Mai hoiko aku oe i kou auo pihoihoi, a mai hai iki oe i keia hui kaua i kekahi mea hookahi, aole i ko'u mau hoa'loha pouoi, a aole loano hoi i kou makuahine, fi noho oe me ka hoomakaukau ia oe iho, i kau pahikaua a me na pono e ae. A īoa wau e hodH e ike mai oe ia'u ma ke auo eiemakule ilihune au i ike mua iho nei, a mai noho oe a hoike iki i kou ano aloh* no'u. B hana ino ia*na wan, e kulakuUi ia'na wau, e hoohenehene ia mai ana, a e hana mai ana lakon i na ino a pau ia'u, mai noho nae oe a 'hoike iki i kou ano lili a huhu paha no ka lakou mau hana, aka, e han* no oe e like me km moa mau, e hauoli pn no o*, e ] komo pu no oe ma ka lakou mau kaaaiiio, a hiki i ka wa a ke kup«a Mineva e hoike mai ai i komt oiium, «laila, e haawi aku no au i ka koailoM, * o ko i lakou wa ia « pau ai malalo o ka mana ( o ka ll£ uoua ke n«p«ni« A mamna o kou haipele ana mai ia'u, ke kan ho bon nku neano an ia oe, e kupaa, e lawe ae i ke kufe na o ke koa Helene, a ke pua* na *e usi au t i keia la ke hauoli 1« la< < kou me ha waiula o ka waiua, a hiki

mai ia la, e auau ana lakou iloko o ka waiula o ke koko, niamuli o ka hookoia ana crka inaina o koa makoakane. fle mea na'a i hoino a kue loa ke kaua, ke ike nei au t»a oi ka ikaika 0 ko'u mlanao paa i hookahuaia maluaa o ka wela inaina mamuli o na hana a poe, ma ka lawe pakaha wale ana i ka maluhia o kuu aupani i makana ia māi e 'ko'u mau kupuna, a a'a hoi i waiho laulaha ilio ai 1 o'u mau makaainana. Ke moni nei aā i na owili pauda o ka ivela maalili ole, a me he la. ua lilo ko'upuuwai i poka pah-u, a ua makaukau e ie)e aka a haule iwaena o lakou, a hoomokaki ae a kau liihi ma o a maanei me 1 ke koe ahailono ole, aka, aole no 1 nalo loa ko'u mau noonoo kanaka. e hoi oe, a mahope akn nei atl, e kali kana eo ia la, oiai hoi, na ke aa o ka manawaehai mai na mea i ike ole ia." Haawi mai 1a kawa kpiki i kn nlnhn. no kona makuakane, a huli hoi aku la no ka hale aiii, a o lalesia hoi, ua hoi hou ae% kona ano e like me mamna, he kanaka. elemakuie ilihune me ka aahu pelapela weluwelu, a lilo hpu iho la ka Moi wiwo ole o Helene he* maklio. (Aole % paiu.J