Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 21, 20 May 1875 — Page 1

Page PDF (1.03 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA, MEI 20, 1875.  {HELU 21.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

[No KA LAHUI HAWAII]
Nee mai Ie su.
Leo aha la?

1 Luhi na haumana,
Luhi na paahana,
Nawai e hoolana?
Nee mai Ie su.
2 Kei ke kanikau la
Na hoahanau la!
No ka hewa a mau la,
Nee mai Ie su.
3 Naue ka honua,
Kei ka pilihua!
Nawai e kokua?
Nee mai Ie su.
4 Hina no na kia,
Wiwo, eehia,
Kei na pilikia!
Nee mai Iesu.
5 Naue na aupuni,
Hina na lii nui,
Kei ka lu'elu'e!
Nee mai Ie su.
6 Naue no Hawaii
No ka hiehie!
A hookiekie;
Nee mai Ie su.
7 Paapu ka pouli,
Kei ka luliluli,
Me ka hookahuli,
Nee mai Ie su.
8 Mana no Satana,
Ino kana hana,
Lanakila ana;
Nee mai Ie su.
9 Kaua weliweli,
Kei ka haunaele;
Poha mai na pele,
Nee mai Ie su.
10 Kui na hekili,
Nei na mauna ihi;
Auwe no na kini!
Nee mai Ie su.
11 Mau no nae ke mele
O ka poe paulele,
Ole Weliweli;
Nee mai Ie su.
12 Ahe lau makani,
Eia ke Lii nani,
Ku a mililani,
Eia Ie su.  HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII IULESIA
NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA
MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.
MOKUNA I X—HELU 23.

          MAMUA nae o ko Iulesia hoomaka ana e hakaka, ua noi mua aku la keia i na 'lii e hookapu loa i ke alu ana. "No ka mea," wahi ana, "ke ike mai nei no oukou he elemakule au, a he kino aoo hoi, a o keia kanaka hoi a oukou e hookikina mai nei, he kanaka opiopio a ano ikaika." Kau mai la o Telemakusa i ka olelo kauoha, aole e alu, a aole hoi e lawelawe aku kekahi ia laua, oiai i ka wa e hakaka ana; a hoohiki mai la ka Haku Anatinosa e hoolohe i ke kauoha me na alii e ae.
          I ko ia nei makaukau pono ana, kau mai la na maka o kela a me  keia maluna o kona kino, a puana ae la kekahi poe, "Kupanaha ke kino o keia elemakule, a he mea e hoi ke ano paakiki a oolea o kona mau ami." Ia manawa i hoomaka mai ai kona hoa paio e piha i ka wiwo, a ike iho la ia i kona makau, a hooki mai la i kana mau olelo hookano, me ka manao e hoopau wale aku i ka hakaka; aka, pane koke mai la ka Haku Anatinosa, "Ina oe e hohe wale e Irusa, e hoo ia no oe iloko o kekahi pahu olowaa, a e hoolei ia'ku ma na kapakai o ka aina o ke 'lii ino huhu o Etekusa, a nana no e haawi aku i kou kino i inai na na holoholona hihiu hae o ka nahele."
          Na keia mau huaolelo hooweliweli i hapai hou ae i ka manao iloko o Irusa, a hele mai la ia imua o Iulesia; a i ke kokoke ana mai, ua lele mai la e like me ka mama o kekahi holoholona hihiu me ke ana ana mai e kui iaia nei, aka, e like me kona mama, pela no ko ia nei emoole o ka alo ana ae, a waiho aku la i ka ikaika o kana puupuu ma ke kumu pepeiao o kona hoa paio, a waiho aku la ia ilalo o ka papahele me kona auwe ua okaoka liilii. Hapai ae la keia iaia a ku iluna, alakai aku la a hemo i waho o ka ipuka, a haawi aku la he kookoo ma kona lima, a pane aku la, "E hele oe ma ke akea e hoike aku ai i kou ano haku maluna o na ilio a me na puaa, a mai hookiekie hou maluna o na'lii me ka poe ilihune makilo!" Piha ae la na mea a pau i ke kahaha nui no keia mea, a komo aku la ke ano hopohopo iloko o lakou, aka, no ka nui no o na manao hookano o keia poe alii, hoi hou mai la no na olelo hoino iaia nei.
         
I ka po ana iho o ia la, ua hoomaka aku la na'lii e himeni me ka hulahula, a ku ae la keia ma ka aoao o kekahi pou e makaikai ana, me ka nalu no nae o na manao e iloko ona. "Me he la," wahi a Eurimakusa kekahi o na'lii, "ke ike nei au he ano kupua kekahi ma na hiohiona o kela kanaka, no ka mea, oiai oia e ku mai la malalo o ka malamalama o na kukui, he aka kamahao ka'u e ike nei ua anapuni ia ma kona kino aoo." Pane mai la hoi kahi, "O ka noho wale iho no kana mawaena o na kanaka, me ka molowa ia e hoohala nei i kona mau la, me ka lawe wale mai i na makana mai kahi poe mai." "Aole o'u manao," wahi a Eurimakusa, "e hiki ana iaia ke kukulu i pa pohaku, a eli paha i punawai no kona ola."
          "Ke makemake nei au," wahi a Iulesia, "e haawi ia mai i mau pono hana like ia kaua, a e hana kaua ma kekahi hana mai ka puka ana mai o ka la a hiki i ka napoo ana, me ka ai ole a hiki i ka pau ana; a i ole ia e hakoko iki kaua no kekahi manawa; a i ole hoi ia e hoao me na ihe, i ike ia'i ka mea nana ka eha. Ke hai aku nei au ia oe, e nele ana oe i kahi manawa hoomaha, a e luhi ana oe i ka alo ana i ka'u ihe, a loaa ai ke kumu nou e ike iho ai i ka hiki a me ka hiki ole ia'u ke hana no ko'u ola iho. E noi aku nae au ia oe, e malama oe ia ikaika ou a mai hele mai imua o'u, e malama pono oe a hiki i ka wa e hoi mai ai ka mea nona ka hale alii nei, alaila, iaia e hoike aku ai—ke hiki aku i ka la a Iulesia e huli hoi mai ai; oiai, ke hoi mai ia, e hehi hou ana ia maluna o kona kuleana ponoi i hooilina ia mai iaia."
          No keia mau olelo a Iulesia, ua pii ae la ka inaina wela o ua poe alii nei, a lalau iho la kekahi o lakou a hoonou mai la i kekahi kiaha iaia nei, aka, ua hala wale ae la no ma ko ia nei aoao. Ua makemake nui lakou e hoolei aku iaia nei mawaho o ka pa alii, aka, mamuli o ka leo o Telemakusa, ua hoopau lakou ia manao. Pane aku la ke keiki alii, "Ua ae ia oukou e noho me ka hauoli maloko o keia hale alii, ua hookuu ia oukou e hana e like me ka makemake, eia nae ke ike nei au aole i lawa ko oukou mau makemake, ke ake nei oukou e hana ino aku i na aoo ilihune, me ka ae ana aku i kana mau huaolelo e hoolauwili i ko oukou noonoo ana. Nolaila, ke noi nei au e waiho malie oukou i keia elemakule, a mai hookau aku i ko oukou mau lima maluna ona."
          Ua piha lakou i ka inaina no keia mau huaolelo kokua a ke keiki alii, aka ua hoopau waleia iho la no. I ka hiki ana i ke aumoe, ua hoi aku na'lii e hiamoe, a koe wale iho la no o Iulesia me kana keiki; ia wa, kii aku la o Telemakusa i na pono kaua e like me ke kauoha a kona makuakane a lawe mai la. "I ka la apopo," wahi a Iulesia, "e lawelawe ana kaua me keia mau mea, a i ninau ia mai oe i ke kumu o kou lawe ana mai maanei, e hai aku oe, Ua manao au e hoomaemae, oiai aole lakou i hoomaemae ia mai ka haalele ana mai o ka mea nona ka waiwai." A hoomaka iho la o Telemakusa e hookala.
          Iloko o keia manawa holookoa, aole loa i ike iki a halawai aku hoi o Iulesia me kana wahine ka moiwahine Penelopo, oiai aole ona hemo iki iwaho, aka, maloko wale no o kona keena alii ia e noho ai me kana mau kauwa. No keia mea ua ake nui loa keia e ike hou aku i kana wahine, oiai he iwakalua ae nei mau makahiki loihi mai ko laua ike hope loa ana. Nolaila, ua hele nihi aku la keia me ka manao e ike lihi aku i ka moiwahine, a i ko ia nei hiki pono ana mamua o ka ipuka, ua pa pono mai la ke aka o ke kukui maluna ona, a hooho koke mai la na wahine kauwa, "Auwe! o ke kanaka elemakule makilo kela i hoea ae nei imua e ka poe alii i keia la, ka mea hoi nona ka hauwawa nui." "E hookipa mai iaia maloko nei," wahi a ka moiwahine, "anoai paha ua lohe a i ole ua ike ia no kekahi mea e pili ana no Iulesia."
          Lawe ia aku la keia a ku imua o ka moiwahine me ko lakou noonoo ole mai, a noi ia mai la keia e hai aku no kana mau mea i lohe no Iulesia. Hoomaka aku la keia e kamailio i kona moolelo ponoi, me ka hai pu aku he hoa'loha ponoi oia no Iulesia, a eia no ia ke ola nei. No keia mea ua piha ka moiwahine i ka haoli, me ka hoopuluia no nae o kona mau papalina e na waimaka o ke aloha no ka nui o na poino i loaa iaia. Iloko o keia manawa, ua hooikaika loa o Iulesia e paa mai i na waimaka o kona aloha mai ke kulu makawalu ana'ku.
          "He moe ka'u i ka ponei," wahi a ka moiwahine Penelope, "ua hoike ia mai ia'u, he iwakalua a'u mau moa e hanai ana; a lele mai la kekahi manu mai luna mai o ke ao a luku iho la a pau loa ua mau moa nei a'u i ka make, a hoi hou aku la iloko o ke ao. Iloko nae o ko'u kaumaha no kuu mau moa, ua uwe ae la au me ka hoonaauaua ana, a iho hou mai la ua manu nei, a pane mai la ma ke ano leo kanaka, 'E hoohauoli ia oe iho, e ke kaikamahine a Ikariusa! oiai aole keia he moeuhane, aka, he oiaio maoli no. O kela mau moa au i ike aku la i ka pau i ka luku ia, oia no ka poe alii e hoopopilikia mau nei ia oe, a o ka manu nana i luku ia lakou, oia no kau alii kane ka moi hoi o ka aina; e hoea mai ana oia me ka luku nui ia o keia poe hana ino hookaumaha wale.' Ia wa, ala koke ae la au mai ka hiamoe ae, a hele aku la e nana i kuu mau moa, aka, ua mau no ko lakou noho'na e like me na manawa a pau.
          "O keia moe au e ka moiwahine," wahi a Iulesia, "aohe haina a hoakaka e ae, oia maoli no ke ano o ua moe nei au i hai mai la e like me ka ka manu i kamailio mai ai ia oe ma ka leo kanaka, o ko alii no ia, a aole no hoi i loihi loa ka manawa, a e hoea mai ana oia imua ou, a e hooia ia mai ana keia moe au." Ua piha loa ke alii wahine i ka hauoli mamuli o na olelo a ke kanaka ilihune, a hoomaka aku la lakou i ke ala ana me ke kamailio no ka moi Helene opio a hiki i ka wa hiamoe, a haawi ia mai la ke aloha iaia nei, a hoihoi aku la no hoi keia i ke aloha, a huli aku la keia e kokua i kana keiki ma ka hookala pu ana i na mea kaua.
(Aole i pau.)

Ka inu uala.

E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
         
I keia mau la, ke lohe mau ia aku nei ka inu uala ma kela a me keia wahi o Waiohinu, Naalehu a me na wahi e ae. Ua hai ia mai no hoi, ua laweia ka uala i mea e pau ai na hana, mahiai, a pa pohaku e like me ke ano o na au i hala, a i ka nana aku, e hoolana loa mai ana no paha na kanaka. Ua lohe pu ia mai no hoi, o ka Lunakanawai mua o Kau nei, ua hooinu ae oia i kanaka i hele ae i kona la waele mahakea; a no ka ona ka o kanaka, ua hana pono oleia ka mala, aole ka he pau pono, a pela'ku.
          A ua lohe pu ia mai no hoi, ua lawe ae kekahi kanaka i ka umeke uala, i mea e paa ai kona pa pohaku, a ua inu iho na poe hana. Ua lohe pinepine ia ka olelo, aole ka he kanawai o ka inu uala, e kuhi ana paha o ke ano o ka mea inu ka ke kanawai i papa mai ai, aole ia, o ka ona wale no ea? A malia paha, o laweia ae na pahu bia, i mea e paa ai na pa, a e pau ai hoi na mala ai i ka waele ia, oiai, ke ala mai nei na mea ano pono ole. O ka oi loa aku no nae, o ka poe paahana o ka mahiko o Naalehu, aia a ka la Sabati, hele i na kauhale i ka inu rama, pela ka lohe mai.
          Nolaila, e ao mai oe e ka Lahui Hawaii i ko keia hapa o Kau nei, mai hana i na mea ino, o ala mai a nahu iho me he nahesa la, e hai pu mai hoi i na luna o ke aupuni e makaala, oiai mamuli e nui mai ana mahope ka inu uala, bia, ia mea a ia mea aku. Me ka mahalo.  LOHE.

Ua nele anei?

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua nele anei o Kau nei i ke kanaka kupono, i haawi ia'i ka oihana Lunakanawai apana i ka makua ka Rev. J. Kauhane, ma ke ano he hope a he L. K. paha i hookohu ia? Aole anei e pono ia Mr. Kiaaina ke haawi ae ia hana ia hai, i kaawale ai hoi ke Kahu Ekalesia?
          Aole anei i wae pono ia ke Kahu Ekalesia i mea kiai i  na uhane he lehulehu, a o kana hana, he hana nui lua ole, a e ake anei oia e lawelawe i wahi hana haahaa loa me ko keia la. Ua kupono anei i ka Ekalesia a i kona kahu hoi, ke ae aku ma keia ano hana aupuni, a i Lunamakaainana hoi paha? Aole no anei e pono i na Ahahui Euanelio ke kapae ae i na kahu o keia ano mai ka oihana ae? E Pane mai oe e ka Lahui Hawaii i keia mau niele a pau. Me ka mahalo no.  KAUAHAAO.