Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 24, 10 June 1875 — Page 1

Page PDF (1.08 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HOL Y BIBLE
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA, IUNE 10, 1875.  {HELU 24.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he bedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKAHI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na le ta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

[NO KA LAHUI HAWAII.]
Leo.—MOUN T VERNON BELLS.
Golden Robin, p. 123.

1 Kani ae na bele kula,
Kakani hone e;
Kau a lai na hoku ula,
Owe ae na kahawai.
Hamau e na leo mele,
Leo oli no,
Kani mai a o na bele,
Mai na puu mai o a o;—
Kani a hone,
Kani a ouou,
Olo, olo ma na ale,
Olo ma na wao laau.
2 Aia ma ka wa mamua
He Lii Hawaii e,
O Kamehameha Nui,
Ka makua o na 'lii.
Make oia, u na pele,
Pau na akua kii.
Kani mai a o na bele,
Mai na mauna a kahakai.
Kani lohi,
Kani hone e;—
Oli ae la ko ka lani,
Oli pu Hawaii nei.
3 Holo mai he wahi moku,
He moku ola nei;
Aia no maluna ona
Na elele mai o mai,
Hamau e! he leo mele,
Na hauoli e!
Kani mai a o na bele
Mai na puu a kahakai—
Kani loihi,
Kani Iu bile;— Oli a hooho oli
Ola e Hawaii nei.   HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII IULESIA
NO KA LAHUI KAULANA O NA AU I HALA MA HELENE—ME KANA MAU KAAPUNI ANA I NA AINA MA KA HIKINA.
MOKUNA X—HELU 26.

          NO KEIA mau mea, ua piha ae la ke aloalii a holo loa aku la iwaena o na makaainana ka lono, e pa ana ma o a maanei o ka aina, "ke 'Lii ka Moi aloha, ka Haku Iulesia ua ola hou!" A huliamahi mai la na kanaka e kai huakai ana a hiki ma na ipuka pa o ka hale alii o Itaka, me ka piha o ka lewa luna i ka wawa o na leo mele hauoli, e hoonani ana i na mana no ke ola hou ana o ke alii i kuni ia ke aloha maloko o ka puuwai o na Helene.
          Holo mama aku la kekahi o na kauwa a ka moiwahine a hiki imua ona, a me ka leo haalulu i piha me ka pihoihoi o ka olioli, a kukuli iho la i kona mau kuli i ka honua, a honi iho la i ka lepo, a huli ae la kona mau maka iluna a puana ae la, "E Helene! e Itaka hoi, kuu home oiwi! Ano e hoomaikai piha aku i na Lani. E Penelope, ka Haku Moiwahine aloha o makou, ua ola ko makou moi o Iulesia, a mamuli o kona inaina, ua lukuia na kumu poino o Helene. A ano, eia oia maloko nei o na kaiaulu o ka pa alii, a ua piha na makani o ka lewa me na leo hauoli hoomaikai a kona mau makaainana no kona hoea hou ana mai. E hauoli! E hauoli nui ae hoomaikai ae i na lani."
         
I ka lohe ana o ke alii wahine i keia mea, ua kuia'ku la oia me ka manao kanalua, a ua kapa mai la i kana kauwa he pupule, "No ka mea," wahi ana, "ua piha ko'u mau pepeiao i na lono o kena ano, a ua hikilele mau au nona, a i ko'u wa e hele aku ai e apo hou mai iaia i ko'u poli, aia hoi ua hoike ia mai la he hoopunipuni wale no; nolaila, ua hoopaa au i ko'u manao e kali a hiki i ka ike maka ana iaia." Aka, hoomau mai la no ke kauwa i ka hooia ana, a komo hou mai la kekahi mau kauwa hou, a pakui mai la i ka lono, me ka pane ana mai, "E kala mai e ko makou makuahine alii i aloha nui ia, ke hoike aku nei makou i ka oiaio, a o Iove ka hoike, o kela kanaka makilo ilihune au i kamailio pu ai ma ka po nei, aole oia he mea e aku, aka, o ko makou moi aloha no, kau alii kane o Iulesia puuwai waipahe!" No keia mau olelo ua hoonui ia ae la ka manao kanalua o ke alii wahine, a pane aku la, "E ko'u mau hoa haihai olelo o na la i noho ia iloko o ka inea, he oiaio anei, mahope iho o ko kakou hooikaika pu ana e pale ae i na popilikia a ka poe lokoino, me ka noho hoomanawanui ana me ka manaolana no kona hoea hou mai a hoopakele ae ia kakou mai ua kaulahao ehaeha, e hoao ana oukou e hoolei ia'u iloko o ka ipuka o ka pouli o ka make? He oiaio anei e lawe ana oukou i na olelo pahee o ka hoowalewale a kii mai no ia'u e hoopoino? E o'u mau hoa pili iloko o ka hoomanawanui! Ke hai aku nei au ia oukou, e kaawale mua ana ke poo o Penelope e ku aku nei imua o oukou mai kona wahi ae, mamua o kona ae ana e uhi ia ka inoa o kana moi aloha e ka hilahila, a e uhai hoi i ka hoohiki i kila ia ma kela ao. E malama a e wiwo oukou."
          Ku iho la na kauwa me ka haalulu, akahi wale no i hoike mai ai ko lakou alii i na hiohiona huhu maluna o kona helehelena i hoopiha ia hoi me na olelo hooweliweli a ano kupaa; aka, no ko lakou piha loa i ka hauoli, ua pane hou mai la, "E oluolu imua o ko makou makua alii, ke hoohiki ae nei makou malalo iho o ka malamalama o ka la, aole loa a makou manao ino, aka, he oiaio ka makou imua ou e hai aku nei, a e make makou mamuli ou e ke alii. Oiai makou maloko o na mea kanu, ua lohe ia aku la na leo uwe ehaeha maloko o ka rumi hookipa alii, a i ko makou holo ana aku aia hoi ua paa na ipuka i ke pani ia; ua kali aku no makou, a ano mai nei, ua wehe ia mai la, a peahi mai la ko makou alii opio o Telemakusa e komo aku, a i ko makou komo ana aku, auwe! e waiho mokaki ana na'lii puuwai eleele, a mawena o lakou e ku ana o Iulesia me kona mau ano a pau, a ike aku la makou i na hoike o ka lanakila ma ka maka o kana ihe, e paila ana ka mahu o ke koko o na enemi me kona inaina a holo mai la ke paoa o na kino make a piha ko makou puka-ihu. E ko makou moiwahine aloha, he oiaio, ke waiho la ke kino kupapau o Anatinosa ma ka papahele o ka rumi ana i kaena mau ai no kona noho moi maluna o ka aina nei, a ke ku la o Iulesia ma kona aoao me ka helehelena i punia e ka inaina." Kulou iho la ka moiwahine me kona mau maka i ka honua e noonoo ana i ke au o keia mau lono ano kupanaha.
          Oiai oia e ku ana malaila e nalu ana iloko iho ona, aia hoi, hoea mai la o Telemakusa me kona makuakuakane imua o ka moiwahine, a i ke kau ana mai o ko Penelope mau maka maluna o kana kane moi, ua punia koke ia ae la ia e ka pouli, a haalulu kona kino e kulana ana ma o a maanei, me ka hiki ole ke pane mai. Ku malie aku la o Iolesia imua ona a hala kekahi mau minute, ia manawa oia i pane aku ai, "E Penelope, owau no keia kau kane, a i like me kinohi pela no ano, nou a me ka pua o ko kaua puhaka ko'u aloha, a me kuu lahui me ke one oiwi o kaua ka welina o ko'u aloha." Mamua o ka pau pono ana o keia mau huaolelo mai ka waha aku o Iulesia, aia hoi, ua lele mai la kana wahine maluna ona a hoopuni ae la i kona mau lima ma kona a-i, a hoopulu aku la i kona mau papalina me na waimaka hauoli o ke aloha oiaio o kona puuwai kupaa a .hoomanawanui.
          Mahope iho o ka hui ana o Iule sia me kana moiwahine, ka hoike ana i na aloha a me na hauoli no ka pomaikai nui; ua haawi ia'ku la ke kauoha i na kiai puka, e wehe hamama ia na ipuka o ka pa alii, a e hookuu lanakila ia na makaainana e hele mai a e ike hou i na maka o ko lakou moi aloha, a e lohe hoi i kana mau huaolelo aloha. O ka makamua keia iloko o na makahiki he iwakalua mai ko Iulesia haalele ana mai i na aekai o Itaka, o ka wehe hou ia'na o na ipuka o ka pa alii, a ike hou na kanaka i ka home o ko lakou Haku moi. I ka hamama ana o na ipuka, ua kahe mai la na kanaka i like me ka ikaika o ka wai maloko o kekahi muliwai, a iloko o ka wa pokole, ua kuakea ka aina mai o a o i na kanaka, e kahea ana me na leo pupule o ka hoihoi, "E ola Iulesia! E ola Iulesia!!"
          Iloko o ka uluaoa nui a me ka hauwawa o na leo mele, ua lohe ia'ku la ko Iulesia leo, a i ka hoomaopopo ana aku o na kanaka i ko lakou moi; aole lakou i pihoihoi ae a puoho, aka, iloko o ia manawa pokole loa, ua uhi mai la ke koloka o ka meha, a hohola ee la ka lia maeele o ke aloha maloko o ka puuwai o kela a me keia. Me ka meha nui na kanaka e ku ana, aka, e kaheawai ana na waimaka, aole no ke kaumaha, aka, no ka hauoli nui.
          Ku mai la o Iule sia, a leha ae ia kona mau onohi maka ma o a maanei, a huli ae ia iluna, a puana ae la, "E ka lokomaikai o na lani, e hoonani mau loa ia kou aloha." Huli hou mai la ia imua o kona mau makaainana, a pane mai la, "E o'u mau oiwi, e lawe aku kela a me keia i ke aloha pumehana o ko oukou pokii nei. Ano, mao ka lokomaikai o na lani, ua ae ia mai kakou e hui hou. Ua kahea ia'ku nei oukou e hele mai e huipu kakou, aole no ko'u kamailio loihi ana aku, aka, no ko'u hai ana aku ia oukou, owau no keia o Iulesia, a o ke aloha o Iulesia no oukou, aole i nalo, aka, ua oi pakela aku ka wela, a he waiwai makamae hoi na'u. Iloko o na makahiki he iwakalua o ko'u nalowale ana mai na aekai aku o ko kakou home aloha nei, ua komo au iloko o na ulia poino; ua haule mau iloko o na inea, a ua kuia me na pilikia i kulike me ka make, aka, e na oiwi, mamuli o ko'u aloha no oukou a me ka home a ko kakou mau kupuna i makana mai ai, ua haalele au i na manao kuihe, a lawe ae ia Itaka me kona lahui i lamalama no ko'u manaolana, a mamuli o ka hooikaika a me ka hoomanao mau i ke aloha o ko na lani, ano, ua hiki ia'u ke puana aku, ua hoopomaikai nui ia mai au, ma o ke ko ana o na iini o ko'u aloha. Ano, ke haawi hou aku nei au i ke aloha, aloha, aloha oukou a pau loa, a hiki i ko'u wa e hai aku ai i na loina o ka'u huakai imua o oukou a pau."
          Hoi aku la o Iule sia, a hoi mai la no hoi kona mau makaainana iloko o na hauoli i hiki ole i ka peni ke hoike aku, a ua hoi hou mai ke ea o Itaka a i kona kulana mai mua mai. Mai ia manawa mai, ua noho ka aina malalo o ka maluhia, a ua hoolilo ia ka moolelo o ka huli hoi ana mai o ka moi Helene ma ke ano makilo a me ka luku ana i kona mau enemi i moolelo kaulana mawaena o ka lahui Helene, a ua hoopaanaan ia mai na kupuna a hiki i na hanauna opiopio loa, a i na wa a pau e kamailio ia'i ua moolelo la, e ike ia'ku ana no ke kulu ana o na waimaka o ke kanaka Helene. Oia la, he la kulaia i kela a me keia makahiki.
          Ano, e na makamaka o ka LAHUI HAWAII, me ke aloha no i ke keiki alii manao paa a wiwo ole, ua lawe mai nei ke au o ka manawa ia kakou ma keia moolelo a loaa ka—HOPENA.

Haina o ka Ninau Helu.

          Ua kilohi ae au ma ke kua o ka pale umauma o kahi koa opio KA LAHUI HAWAII, Buke I, Helu 20 o ka la 13 o Mei, M. H. 1875 i ninau ae nei, a ua awihi ae au e hiolani ana ma ka muku o ke kua-iako hope o kahi waa kia loa, ka ninau helu a ka mea nona ka inoa pookela i kapa ia o PUNAHOU. Haina—He elima-haneri kanahiku-kumamaono kuaderiliona, eha-haneri kanaono teriliona, ehihu-haneri kanalima-kumamalua biliona, ekolu-haneri me ekolu-miliona, eha-haneri iwakalua kumamakolu tausani, eha-haneri kanawalu kumamawalu dala, oia ke kumukuai o ka puka hope loa. He akahi-kinetiliona, akahi-haneri kanalima-kumamalua duateriliona, eiwa-haneri iwakalua-kumamakahi teriliona, elima-haneri me eha-biliona, eono-haneri me eono miliona, ewalu-haneri kanaha-kumamaono tausani, eiwa-haneri kanahiku-kumamalima dala, oia ke kumukuai no ka hotele holookoa.
          Oia na haina a ke keiki o ka ua nihi pali o Kuewa. Eia ka ninau: Ehia na makahiki au e helu ai i ka waiwai io o ka hotele holookoa? (ke helu oe i hookahi-haneri dala i ka minute hookahi, i umi hora helu o ka la. Me na wehewehe hana pu mai no i mahuahua kahi haawina. E aho ia, kani ka muki o ka wai ka nui, nalo aku ka houpo lewalewa. Me ka Mahalo,
NALEHUA.
Kuewa, Kahakuloa, M., Mei 27, 1875.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—

          E oluolu kou L. Hooponopono e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino lahilahi i keia mea hou i ike ia ma Kahaluu, Kona Akau, oia hoi keia:—Aia ma ka la 21 o Mei, 1875, ua ike ia kekahi mahu pele, ua hele nui na kanaka e makaikai i keia mea hou mai ka la i ike ia ai keia mea hou a hiki i keia mau la ke mau nei  no ke ano mahu, na S. F. Sivini i ike mua keia mea hou, a ma kona hele ana, hai, ua akoakoa mai na kanaka me ko lakou hooho, he mahu pele keia! O kahi i ike ia ai keia mea hou, aia mauka o ka hale moe o Rev. J. Waiamau, oia hoi ke alanui aupuni; a ina he mahu pele io keia, alaila, heaha la ka hopena. Aka, aia i ke Akua ka ike i na kau a me na wa, a e hoonani ia Kona Inoa; me ke aloha i kou mau keiki.
Owau no me ka Mahalo,
J. M. KAIWIPUNAKEA.
Kainaliu, Kona-Waena, Hawaii.