Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 24, 10 June 1875 — Page 3
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Iune, 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]
3 Mahina hou ..... 11 49.7 AM
10 Hapaha mua ..... 9 24.0 AM
18 Mahina piha ..... 1 24.0 PM
26 Hapaha hope ..... 4 6. AM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la...5 24.5 AM. ..... Napoo la...6 33.5 PM
8 Puka la...5 20.6 AM ..... Napoo la...6 36.6 PM
15 Puka la...5 22. AM ..... Napoo la...6 38. PM
22 Puka la...5 23.5 AM ..... Napoo la...6 39.5 PM
29 Puka la...5 25.1 AM ..... Napoo la...6 41.1 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
La titu 21° 18' 23" Akau. Lonitu 157° 48' 45" Kom.
Ma ke Kauoha.
O ka Poalima, ka la 11 o Iune, oia ka la Hoomanao o Kamehameha I., e malama ia he la kulaia, a e pani ia na keena oihana aupuni a pau.
W. L. MOEHONUA,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iune 2, 1875.
Ua loaa mai nei ke kumumanao o William Kekoa, a e hoolaha ia'na i keia pule ae.
He aha mele ko ka Aha Kula Sa bati o Oahu e kukulu ana i ka po Poalima, Iune 11, ma ka luakini o Kaumakapili.
E kukulu ana ka poe himeni o Kawaiahao i aha mele ma ko lakou Luakini i ka po Poaono, Iune 12, e nana iho i ka olelo hoolaha ma kekahi kolamu o keia pepa.
Ua hoike iho nei ke kula kaikamahine o Pohukaina i ka Poalua iho nei, a ua ike ia ka holomua o na kaikamahine ma kekahi mau lala o ka ike.
E hookuku akamai ana na ahahui kinipopo "Athelete" a me "Whangdoodle," ma ka hora 1½ o ka la apopo ma Kulaokahua.
I ka holo ana aku a ke Kilauea i ka Poakahi iho nei, ua kolo aku la oia ia Warwick, kahi moku o Molokai a waho o Kalaeokalaau haalele iho, a i ole ua kolo loa ia no paha a hiki i Molokai.
NO MAIKONI SIA.—E holo ana ke kialua Hoku Ao no Maikonisia i keia Poaono ae paha, Iune 19, nolaila, ke kono ia aku nei na makamaka e hoomakaukau mai i na leta a me na ukana, oiai ka manawa kupono.
I keia Poakolu iho nei i hoike ai na kula o Kahehuna a me ke kula hanai o Kawaiahao, a mawaena o na hana o ka la, ua ike ia ka holomua ana o na haumana ma na mea naauao.
Oiai i ke kuna Odd Fellow e hekau ana ma Waimea, Kauai, a iaia i makaukau ai e holo mai, ua loohia iho la oia i ka poino ma ka puka ana o kona iwikaele, a poho iho la oia me ka piha i ka ukana.
Ke hai ia'ku nei ka lohe ia oukou e na makamaka a pau e hoouna mai ana i na ninau me na nane no ka Lahui Hawaii, aole e hookomoia ke ole e hai pu ia mai na haina ia makou, nolaila o ka lohe ko oukou a malama.
Ma ka po o ka Poakahi iho nei i koho balota ai na keiki kinai ahi i Luna nui no lakou ma ka Hale Kaawai Helu 2; a ua haiia mai makou o J. S. Lemon ka Luna Nui, G. Lucas Kokua Akahi a me J. Nott Kokua Elua.
Ua loaa mai ka lono no ka loohia ia'na o Dr. A. C. Buffum (Kauka Iwa) e kekahi mai pupule kuhewa loa, a ua hoihoi ia oia maloko o kekahi halemai pupule. I keia mau la iho e kudala ia'na kona mau waiwai e waiho ana ma Hawaii nei.
Ua lohe mai makou no ka hele ana o kekahi poe ona o Kaluanui o kela aoao, a hiki iloko o ka halepule o Hauula i kekahi Sabati iho nei, a iloko olaila kahi i honaku ai me ka luai ana ma o a maanei o ka papahele. Aia no hoi ua hana maikai la, noonoo ole ae i ka mea nona ka hale a me ka la.
E malama ia'na he anaina hui o na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili i ke awakea la Sabati, Iune 13, hora umi me ka hapa, ma ka Luakini o Kawaiahao. E hapai ia'na na hana kuloko o kakou imua o ia anaina, a he lala dala mahope iho no na hana kuloko. Ma ka po iho o ia la he anaina hui no na ekalesia elua ma Kaumakapili; malaila e lohe ia'i ka haiao makahiki no na oihana kuwaho o kakou, na Rev. J. Waiamau ka haiolelo e hoike mai.
Hoike o na Kula Hanai.
HOIKE O KE KULA HANAI KAIKAMAHINE O WAIALUA.—I ka Poalima, la 18 o Iune e hoike ai ke Kula Hanai o Waialua. E hele nui mai na makua mea keiki me na makamaka o ke kula e ike i ka naauao o ua haumana.
KULA KAIKAMAHINE O MAUI HIKINA.—E hoike ia'na keia kula ma ka Halekula i Makawao i ka la 24 o Iune, 1875. Ke noi aku nei na kumu i na makamaka a pau e hele mai e ike i na hana o ia la.
HOIKE O KE KULA KAHUNAPULE.—E hoike ana ke Kula Kahunapule ma Kawaiahao ke hiki aku i ka la 14 o Iune. Ma ke Keena halawai o ka Luakini e hoike ai. Ke kono ia'ku nei na Kahu ekalesia me na makamaka o na haumana e hele mai. Akahi no a hoike keia kula.
Ua hookohuia iho nei o J. Maii opio i luna malama i na aina aupuni ma na wahi a pau e kokoke ana ia Puowaina, mai ka la 1 mai o Iune nei.
Weliweli ka ona o kahi poe manae mai o ka Halemai Moiwahine. Hapa ka leo o na popoki hele po, ke noke mai lakou i ka haukae. Ua hoopiha wale paha a piha na pahu nui, ke hele la a ane pau ka ike i kauamea o ke kupouli iloko o ka ona.
Ua hai ia mai makou no ka hoike ana mai nei o kekahi kula haole ma kela huli o na Pali, a ua lawa na hoike kupono e hooia mai ana no ka eleu a me ka makaukau loa o na haumana ma na mea ao palapala o ka ike malalo o ke alakai maiau ana a ka lakou kumu. "Imua e Hawaii opio! no oukou ke kulana, e kikoo ae na lima me ka manaolana, a e loaa'na no."
I ka po Sabati iho nei, ua hopu ia kekahi poe piliwaiwai ma o aku o Kawaiahao, a ua pau nui i ka paa, ua haiia mai makou ua hookau ia ka hoopai a ke kanawai maluna o lakou, he $10 pakahi. A eia iho na inoa o ka poe i hopuia ma ua po la: Peter Kahoohuli, John Kuaana, Billy Kaawai, David Kaululehua, Frank Archer, Thomas Kama, Manawainui (w), John Wilson, James Stevens, Mose Kipi, James Kamoeone a me Kaluna.
Ina e hele ae kahi mea ma ke keena kumeka buke ma keia mau po, e kuhihewa ana oia aia iloko o ka hale wili hao o Ulakoheo. O ka nakeke wale iho la no ia o ua hamare, u-wi hoi na wili, huipu ae me ka Umi umii, aole o kana mai ka paiakuli. Kukuku ka mahu i neia mau keiki Hawaii ma ka lakou oihana, ke ulumahiehie nei me na buke hoomalamalama a ka Hoku Ao e lawe aku ai ma kela mau mokupuni pouli.
E hoike ana na Kula Sabati o ka Aha Kula Sabati o Oahu i ka Poaono ae nei, Iune 12, ma ka luakini o Kaumakapili. He huakai hele kekahi ma ia la, e hoomaka ana ma Kaumakapili a iho aku ma ke Alanui Maunakea, pii ma ke Alanui Alii a hiki i ke Alanui Puowaina, hele mauka a hiki i ke Alanui Beritania, alaila iho pololei i Kaumakapili; ke ole makou i kuhihewa, oia ke alanui o ka huakai. E haiolelo ana ka Moi imua o ke anaina ma Kaumakapili ke hiki i ka hora 12 o ua la nei.
"E uwe ana oe i keaha?" wahi a kekahi o ko makou mau hoa ulele kepau ia Holoholo-pinaau. "Ka! he uwe mai hoi kau a lohe mai i ke ao; no ko'u lilo loa i ka hoonanea no ka hoopapau o nahi keiki la i ka hoonoho kepau—nolaila ko'u uwe. E kiei aku paha oe la, ua hele a kukuku ka mahu o loko o na olowaa kepau, a ke kiki iho la na muliwai hou ma na kumu pepeiao. Aloha wale no ka hoi! oia nae hoi he pomaikai ia no ka haku hana, o-ia, moea ka oukou imua, aohe mea nana e ahewa."
Ina e iho ana kekahi ma na kakahiaka nui Sabati ma na alanui e noho pipipi loa ia nei e na pake, e ike aku no oia i ka oiliili mai o na kane a me na wahine Hawaii mailoko oia mau keena, me ko lakou mau kii aka, i hele a lena a ano omaimai na helehelena. Aole ka o kana mai o ua mea he opiuma maloko oia mau poopoo gehena, o ke puhi wale no ka ia a ao, haawi aku ka hapaha ku ae ana hoi, o ka maona no ia hala kekahi mau la maka poniuniu.
Na ninau me na pane.
Ma ka pepa o ka la 20 o Mei, ua haawi mai o "Kauahaao" o Kau, Hawaii, he mau ninau no ke koho ia ana o ko lakou Kahu i Lunakanawai; a ua kauoha ikaika mai oia ia makou e pane aku. E pane no makou ma na mea i hiki ke pane aku: "Ua nele anei o Kau nei i ke kanaka kupono i ka oihana Lunakanawai?" O keia ka ninau mua. Na ko Kau poe ia e noonoo. Eia ka makou ike no ka lahui i keia wa, he kakaikahi na kanaka i kupono no na oihana kivila, hoonaauao me na oihana Ekalesia. He ake nui ko makou e ike i ka hanauna hou e hoomakaukau ana no ia mau oihana, ma ka hoonaauao ana a me ka hoopono.
2 "Aole anei pono i ke Kiaaina ke haawi ae ia hana (Lunakanawai) ia hai?" He mahalo ko makou no ke Kiaaina e imi ana i ke kanaka hoopono no ka oihana; ina e loaa ia kanaka mawaho o ka oihana Kahunapule, pono no.
3 "Aole anei i wae ia ke Kahu Ekale sia i mea kiai i na uhane, a e ake anei oia e lawe i hana haahaa loa?" Ae, o ka hana no ia a ke Kahu, he kiai; aohe pono oia ke ake nui i na hana e ae. A ua ike no makou i ke Kahu i olelo ia, aole oia i ake nui no ka oihana e ae. He ahonui oia, a he hana pono. Ke manao nei no hoi makou i na i malama pono ia ke ola makahiki o ko kakou poe Kahu, aole paha lakou e lawe mai i kekahi hana e ae i mea e loaa ai ka ai i na keiki me na wahine. Aole hiki i ke kanaka pono ke noho wale me ka ike aku i ka hemahema o kona ohana, me ka lawelawe ole i ka hana e pono ai.
4 "Ua kupono anei i ka Ekale sia a i kona Kahu paha ke ae aku ma keia ano hana aupuni?" Aole pono i ka Ekalesia ke ae aku, a penei nae ka Ekalesia e hoole aku ai, e hoolako pono i ke Kahu a makaukau oia me kona ohana, alaila, aole oia e lawe mai i na hana e ae i mea e lawa pono ai kahi ola a ka Ekalesia i hoohemahema ai. Ina e hoohemahema ka Ekalesia i ko lakou Kahu, aohe o lakou kuleana e hoohalahala ai ke imi oia i ola ma kekahi hana e ae.
" 5. Aole anei e pono i na Ahahui Euanelio e kapae ae i na Kahu o keia ano mai ka oihana'e?" He pono i na Ahahui e noonoo akahele mamua o ko lakou hooholo ana e kapae i ke Kahu maikai e hana pono ana, no ia kumu. Ma ka makou noonoo ana, ina i pilikia ke Kahu no ka hoolawa ole ia o kona ola e ka Ekalesia, a lawe oia i kekahi hana e ae i loaa ka ai e hanai aku ai i kona ohana, aole ia he hewa nona. Eia no iloko o na Ekalesia o kakou kahi e pau ai ia mau hemahema.
OLELO HOOLAHA!
E IKE AUANEI NA MEA APAU, KE NANA mai lakou, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ka Hope a Lunahooponopono Waiwai o AARONA OPIO, ke haolaha'ku nei au ma ke akea; ua kapu loa ka hele wale ana o na ano holoholona a pau maluna o ka Aina o Kaakepa, e waiho'la ma Kapaa, Kailua, Koolaupoko, Oahu. A me na ano kanaka a pua, aole lakou e kii wale i na mea ulu, a me na holoholona, ke ole e ike kuu hope luna, oia o MANUELA. Ina o ka pe a pau e kue i keia, e hopuia lakou a e hoopiia e like me ke Kanawai.
P. NAONE.
Lunahooponopono Waiwai o Aarona Opio.
Honolulu, Iune 8, 1875. 1t*
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)
MEA KUAI PAPA A LAKO KUKULU HALE o na ano a pau.
AIA MA KE
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
Pani Puka,
Puka Aniani,
Olepelepe,
Laka,
Ami Liilii,
Ami Loloa, & c.
PENA o na ano a pau,
Aila Pena,
Vaniki, &c.
NA BALAKI me PUNA
NA PEPA HALE me na LIPINE HALE.
O na mea a pau maluna ae, e kaui makepono loa
14] ia aku no ke DALA KUIKE. [1y
He Aha Mele Alii Hawaii!
E haawiia ana e ka Papa Himeni Kaulana o Kawaiahao, malalo o ke alakai ana a ka Mea Kiekie ke Alii Lilia K. Dominis, i kokuaia e ka Mea Kiekie ke Alii W. P. Leleiohoku, maloko o ka Luakini o Kawaiahao, ke hiki aku i ka po Poaono, Iune 12. A o na pomaikai e loaa mai ana, e hookaawale ia no na hemahema o ka Ekalesia. I kela po e ike mua loa ia'i ke Keiki Alii e mele palua mai ana me kona Kaikuahine Alii maluna o ka papaku kiekie, a e lohe ia no hoi kekahi mau puukani e ae i ike ole ia mamua, a e honehone mai ana. Aohe hoi he olelo ana no ka Papa Himeni iho, "ua akaka hoi ia." "Maikai! maikai!!" E hele nui mai e hoopiha i ka Hale. Hapaha, hapalua, dala, komo. E hamama ana na ipuka i ka hora 7½ a e hoomaka na hana i ka hora 8 ponoi.
MOEPALI, Komite.
KUAI A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
I KULIKE ai me ka olelo kauoha a ka Hon. C. C. Harris ke kokua Lunakanawai mua o ka Aha Kiekie, i hoopukaia ma ka la 27 o Mei, A. D. 1875, e haawi mai ana i ka mana ia'u J. K. Unauna, ka Lunahooponopono o ka waiwai o W. H. Kaauwai i make ma Honolulu, e kuai ma ke kudala i kekahi mau aina o ka mea make, nolaila, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, e kuai kudala aku no au ma ke akea, ma
Ka la 26 o Iune, 1875, ma ka hora 12
Ma ka Hale Kuai
o Mossman ma ke kulanakauhale o Wailuku i Maui, i na pono, ke kuleana a me na pomaikai o ka ma i make iloko o ka Ili aina nona ka inoa Papohaku, e waiho ia ma Wailuku, Maui, nona na apana eha malalo iho:
1 APANA. 2 kaulahaoa a me 4 anana kuea
2 " 1 eka a me 1 kaulahao kuea
3 " 1½ eka.
4 " 14 eka, 8 kaulahao a me 100 anana kuea.
A pela no hoi iloko o na aina e waiho la ma Halaula, Wailuku, Maui, i haiia maluna, oia he 15 apana.
APANA 1 he 31 Roda kuea.
" 2 he 30 " ".
" 3 he 24 " ".
" 4 he 1 eka a me 15 Roda kuea.
" 5 he 1 Ruda a me 31 ".
" 6 he 5 ".
" 7 he 1 Ruda
" 8 he 3 eka 1 Ruda 38 Roda.
" 9 he 3 Ruda 36 roda.
" 11 he 2 ruda 6 roda
" 12 he 1 ruda 35 roda
" 13 he 29 roda
" 14 he 3 ruda 32 roda
" 15 he 3 eka 1 ruda 9 roda.
A ME kekahi aina e waiho la ma Paiki, Maui. O ka apana 1 he 5 26—100 ka eka nui, a o ka apana 2, he 15 1—25 eka.
A ME ka pono, ke kuleana a me na pomaikai o ka mea i make iloko o na apana aina i hoakakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui helu 2629, oia na apana aina i hooliloia i ka mea i make, e George K. Kaauwai, kona kaikaina, e na hooilina o Naleipuleho ma kekahi palapala, a ua hookomo ia ma ka buke 41 o ke aupuni a ma na aoao 453 a me 454, o ka apana mua, he 1 18—100 eka, aia ma Halaula i Wailuku i olelo mua ia, o ka apana alua, he 3 36—100 eka, aia i Puako, Wailuku, a o ke kolu, he 23—100 eka, ke waiho la ma ia wahi hookahi no, a o ka ha, 1/10 eka.
A ME na pono a pau, ke kuleana a me na pomaikai o ka mea i make i loaa mai a A. Pepe a me Kaumi mai, kana wahine, iloko o ka aina i kuhikuhiia ma ka Palapala a na Komisina Hoona Kuleana Aina, helu 515 nona ka 35—100 o ka eka, maloko o ke kulanakauhale o Wailuku.
O na aina a pau kekahi e waiho la ma Maalaea, Kula, Maui, i hoakaka ia ma ka palapala hooko kuleana a na Komisina hooko kuleana aina, helu 2383, he 6 3—100 eka ka nui, ia Z. Kaauwai, a me kekahi aina pu e waiho la ma Waiakoa, Kula, Maui, i hoakaka ia ma ka palapala hooko kuleana a na Komisina hooko kuleana aina, helu 2383, he 1½ eka ka nui.
A E kuai hou aku no au ma ke kudala, ma ka Hale Hookolokolo ma ke kulanakauhale o Lahaina ma ka
Poaono la 3 o Iulai hora 12 awakea,
i na pono a me na pomaikai o ka mea i make, i na apana alua e waiho la iloko o ke Ahupuaa o PAEOHI, a me PUUNOA ma Lahaina, Maui; o ka apana mua, 1 eka me37 roda kuea; o ka apana 2, ka Ili o Walie, nona ka ili he 2 eka 2 ruda 13 roda; ka apana akolu, he 1 ruda a me 20 roda; ka apana aha, he 2 ruda a me 34 roda.
A ME KEKAHI mau loi me ka aina kula maloko o ke Ahupuaa o Paeohi ma Lahaina, nona ka ili, he 2 eka 1 ruda a me 4 roda.
A ME ka pono, ke kuleana a me na pomaikai o ka mea make iloko o na Ili o Kamani a me Kaluaaha ma ke Ahupuaa o Olowalu e kokoke la i Lahaina; o ka mua he 2 eka 3 ruda a me 36 roda; a o ka lua, he 3 eka 1 ruda 22 roda.
No na Kii a me na mea i koe o ka aina, e ikeia no ma ke Keena o ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie mai keia wa aku a hiki i ka la 12 o Iune, a mahope aku o ia wa, e ikeia no ma ka Hale Kuai o Mossman ma Wailuku; a ma ke Keena o ke Kiaaina ma Lahaina, Maui.
Aia wale no ka lilo o kela mau aina a apono mai ka Aha Kiekie ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, ke hiki aku i ka la 8 o Iulai A. D. 1875 ma ka hora 10 kakahiaka, oia kahi hoi a ka poe a pau i kuleana e hoike mai ai ia lakou iho.
J. K. UNAUNA.
Luna Hooponopono Waiwai o W. H. Kaauwai i make.
Honolulu, Iune 4, 1875. 3ts 707
Olelo Hoolaha.
EIA MA KA HALEKUAI O E. O. HALL KEKAHI Pila Maikai. Ewalu Papawalu. He pila kupono loa keia no ka hale pule, a hale kula paha. He pono o hele ae ka poe makemake pila ilaila e nana ai. He oluolu hoi ke kumukuai.
20—1 ts.
OWAU O KA MEA NONA KA INOA MALAlo iho, ke papa loa aku nei au i na kanaka a pau, aole e ki i na manu maluna o kuu mau aina e waiho 'la ma Manoa.
21 4ts FRANK METCALF, (Meka Opio.)
G. WEST!
HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana hou ia no hoi na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia na kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii. 7-1y