Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 24, 10 June 1875 — Page 4

Page PDF (1.12 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

NA KULA SA BATI.
NA HAAWINA.
Iulai 4—Lilo ka Olelo i Kanaka—Ioane I:1—14.

1 I kinohi ka Logou, me ke Akua ka Logou, a o ke Akua no ka Logou.
2 Me ke Akua no hoi ia i kinohi.
3 Hanaia iho la na mea a pau e ia; aole kekahi mea i hanaia i hana ole ia e ia.
4 Iloko ona ke ola, a o ua ola la ka malamalama no na kanaka.
5 Puka mai la ka malamalama iloko o ka pouli, aole nae i hookipa ka pouli iaia.
6 Hoounaia mai la e ke Akua kekahi kanaka, o Ioane kona inoa.
7 Hele mai la oia i mea hoike, i hoike ai ia no ua malamalama la, i manaoio ai na kanaka a pau ma ona la.
8 Aole no oia ka malamalama, aka, ua hele mai ia e hoike i ka malamalama.
9 O ka malamalama io, ka mea nana e hoomalamalama na kanaka a pau e hele mai ana i ke ao nei.
10 I ke ao nei oia, a i hanaia keia ao e ia, aole nae ko ke ao nei i ike iaia.
11 Hele mai la ia i kona iho, aole kona poe i malama iaia.
12 Aka, o ka poe i malama iaia me ka manaoio i kona inoa, haawi mai la ia i ka pono no lakou e lilo ai i poe keiki na ke Akua.
13 O ka poe i hanauia e ke Akua, aole na ke koko, aole na ka makemake o ke kino, aole hoi na ka makemake o ke kanaka.
14 Lilo mai la ka Logou i kanaka, a noho iho la me kakou, a ike kakou i kona nani, i ka nani o ka Hiwahiwa o ke Akua, ua piha i ka lokomaikai a me ka oiaio.

——:o:——

O ka mea i manao nui ia, a i ike maopopo ia hoi, iloko o keia mokuna, oia ka hooikaika ia o ko kakou manaoio ia Kristo ma kona ano he Keiki na ke Akua, a he Hoola oiaio no ko ke ao nei. Ua hoike ia keia ma na hoike ekolu. I. Ko Ioane hoike. p. 1—5 a me 10—14, a me 16—18. II. Ko Ioane Bapetite hoike, p. 6—9, a me 15, a me 19—37. III. Ko Kristo hoike ana Iaia iho imua o Anederea a me Petero, p. 38—42, a imua o Pilipo me Natanaela, p. 43—51.

Na olelo a ke Kumu Pake imua o ka Aha Halawai poakolu ma Kawaiahao, Iune 2, 1875.

          Ke lawelawe nei ke kumu Pake Sit Moon, iwaena o kona lahui ma keia kulanakauhale, malalo o ka hooponopono ana o ka Ahahui Karistiano o na poe opiopio o Honolulu nei. Ma keia hope aku e hele ai paha oia no na mokupuni e ae no keia hana hookahi no. He pono i na kahu ekalesia a me na ekalesia e hoomaopopo i ke ano o ka noho ana mai o keia lahui iwaena o kakou. Ua nui lakou e noho nei; ua mare me na wahine Hawaii. A e nui hou mai ana no ma keia hope aku. Aole hiki ke pani ia ka puka ia lakou. He mea nui no keia. E ike ia ana ka hua o ka lakou mau hana iwaena o kakou, ina he hewa a i na paha he pono. Nolaila, o na hana a pau e alakai ana i ka poe pake i ka malamalama, i na hana pono, a me ka noho pono ana me ka maluhia, he mea kokua ia i ka pono a me ka pomaikai o ka lahui kanaka Hawaii. Ma keia ano, he hana i ku i ka noonoo pono a me ka naauao ka lawe ia ana mai o keia kumu Pake e lawelawe i ka hana iwaena o kona lahui ma keia pae aina.
          Ma ka halawai Poakolu i olelo ia ae la maluna, ua komo ae ua kumu nei iloko o ke keena halawai o Kawaiahao, a ua kamaililo oia i ke anaina. Eia iho ke ano nui o kana mau olelo: Aloha oukou, ua olioli au i ke alakai ana mai o ka Haku ia kakou e hui pu maanei i keia po. Aole au i ike i ka oukou olelo; aole no hoi oukou i ike i ka'u olelo; aka, ua ike oukou i ka pule, a ua ike au i ka pule, a ua lohe ke Akua i ka pule ma na olelo a pau. Ina e pule ka pake ma kana olelo ma Kina, a pule hoi ka haole ma kana olelo ma Kaleponi, a pule ke kanaka Hawaii ma kana olelo, e lohe no ke Akua ia lakou a pau. Maopopo no ia Iesu ko lakou noi; ike no Oia i ko lakou manao, a kokua no Oia i ko lakou mau pilikia. Ma Kaleponi kahi a'u i noho ai, nui loa na pake, kanalima paha tausani a kanaono paha tausani ko lakou nui. Aole nui loa na pake ma Hawaii nei. No ke aha la i hele mai ai au maanei? No ka mea, ua olelo ka Haku o Iesu Kristo, "e hele ma na aina a pau loa."
          Mamua he enemi au i ka olelo a ke Akua aole au makemake iki i keia olelo. Aka, i keia wa, ua alakai ka Uhane o ke Akua ia'u, a ua ike au i Kana Olelo, oia ka olelo o ke ola, a ua hilinai paulele loa au malaila. O ko'u alakai no keia a hiki i ka lani, aole alakai e ae. He hookahi wale no ke Akua, a he hookahi wale no Kana Olelo. Ina e hapai oukou mamuli o keia olelo, e alakai no keia ma ka pono. Ua poeleele na kanaka, a o ka malamalama no keia. Hele ke kanaka i ka lawaia i ka po; a hiki oia ma kai loa, nalowale na hoku a pau. Inoino ka makani a me ke kai, a uhi mai ka pouli paa pu loa. Aole oia i ike i kahi e hele ai. Aole oia ike i kona home. Pilikia loa a aneane make. A mahope ike oia he wahi malamalama uuku loa, e like me ka hoku liilii loa. Pehea kona pono? e hele ma kela malamalama, e hele ma kahi e paha? Ina hele ma kahi e, mahope make. Aka, hookele pololei oia i kona waa ma kela malamalama uuku, a mahope nui ae ka malamalama e like me he kukui la, a mahope nui loa ae ka malamalama a puni oia, alaila, ike oia o kona home no ia kahi ana i makemake nui ai. Ua pakele oia i ka make ma ka moana ; ua ola oia. Pela kakou na kanaka, ua puni kakou i ka pouli, aole ike i kahi e hele ai. Eia ka olelo a ke Akua, ka malamalama. Aole kakou i ike nui; aka, e hahai i ka malamalama i ikea, a mamuli nui ae, a mahope aku poha mai ka malamalama lua ole o ka lani. E imi kakou i ke aupuni o ka lani. Aole ia aupuni no ka lahui hookahi ; no na lahui a pau ka olelo a ke Akua. Ina e haalele kakou i ka malamalama i ikea, mahope make kakou iloko o ka pouli. Eia ka pono, e hele ano mamuli o ke alakai ana o ka olelo a ke Akua.
          Oia iho la na manao i hoike ia mai e ke kumu Pake iloko o ia halawai. Ua oluolu loa makou i ka lohe ana mai ua hoolauna ae no na pake o keia kulanakauhale iloko o kana mau anaina halawai; a ke kau leo aku nei makou i na makamaka heluhelu o ko kakou pepa, ina he poe pake e noho nei i pili ia oukou iloko o ke kanawai mare, he kane paha, a he hunona paha, e kono ae oukou ia lakou e hele ae e hoolauna me keia Kumu o ko lakou lahui.

HE WAHI KAAO.
NA HAPAUEA ELUA—KA NUPEPA KILOKILO—A ME KA LONO UWEA OLELO KUPUA.

          MA kekahi apana kuaaina o kekahi o ko kakou paemoku nei, iwaena o kekahi mahinaai i piha me na mea kanu waiwai a momona o ka aina, e ku ana kekahi hale pili, a malalo o ka malu o ua hale nei, e noho ana kekahi mau hapauea Hawaii elua, he mau kane a elua, o ka mua no me kona muli. Ua noho keia mau elemakule me ka maluhia, e hooikaika mau ana ma ka hoomomona ana i ko laua wahi kihapai me na mea ulu e pomaikai ai ko laua noho ana. Aole laua i hoonele loa ia me ka noonoo maikai, he mau haipule, a ua makaukau ma ka heluhelu ana. O ka laua mea puni loa, o ka heluhelu ana i na nupepa a me ka Baibala. Ua lawe laua i na nupepa e hoea aku ana imua o laua, a ua hoonanea ia laua iho. I ka wa e pau ai ka hana, a e nalo aku ai ka malamalama o ka la a hoomaka mai la ka po e uhi mai maluna o na kuahiwi e ku kokoke mai ana mahope o ko laua home kuaaina, a hoopuni mai la i ka aina me ka pouli; e ike mau ia ana kekahi o laua, e hilinai ana kona kua i ka paia o ka hale, e ku ana ko laua ipukukui pipi ma ka aoao, a e heluhelu mai ana imua o kona koolua i na mea hou; a e noho aku ana hoi kahi me ka haka pono o kona mau maka maluna o ka mea heluhelu, e moni mau ana i na olelo a pau i heluhelu ia aku imua ona me ke ano hoihoi a makee ke lohe aku i kekahi mea hou ano nui.
         
I ke ano molehulehu o kekahi la, i ka pau ana o ka laua paina ahiahi, ua ike ia aku laua e hoonanea ana me na mea hou o na nupepa i lawe ia mai e ke kanaka lawe leta i ka la mamua iho, i piha me na lono hoohoihoi mai ke kapitala aku. E heluhelu ana kekahi maloko o ka nupepa no ka hooholo ia ana o ke kuikahi panailike a me ka hoala ia o ka manao e hoomoe ia ka uwea telegarapa mawaena o na aina e a me ko laua one oiwi nei. Kuku mai la ka lihilihi o ka mea hoolohe, hoholo ae la ka ula a puni kona mau helehelena, a me ka leo ano hikilele i piha i ka hauoli nui pane mai la i kona koolua hapauea.
          "Ea! auhea oe," wahi ana, "pela io anei? He oiaio anei e pae mai ana keia mau pomaikai ma Hawaii nei?"
          "Ae no ka hoi paha!" wahi a kona hoa, "ua pale kana i ke kuikahi, ua imi aku nei no ka Moi Kalakaua a ua loaa ia pomaikai, eia ka lua a kakou e kali aku ai o ka pae mai o ka uwea olelo."
          "Ka! nani wale no ka hoi ka lohe ana aku i ka olelo mai oia uwea, hele paha—"
          "Kahaha! ka i no e ike aku ana, i hakalia paha a hoea mai o ka pau no ia o kuhihewa. He pomaikai nui hoi paha ia no kaua, a hookahi wale no pono o ka hooikaika nui e kanu hou i kela loi nui, e waiho maloo mai nei, hele a piha i ka ai, ua holo ae nei ke kuikahi a hoea mai hoi ka uwea olelo, he mau pomaikai hoi paha ia no kaua."
          Aohe olelo ana i koe, ua wela ae la loko o keia mau elemakule i keia lono, a moe iho la laua ia po me ka moeuhane ana no ko laua hooikaika ana, e hooi aku i ke kanu ana i na mea kanu maluna o ko laua wahi kuleana.
Ma ia hope mai, ua ike ia aku la ka paa pu ana o kahi kuleana o laua i na mea kanu o kela a me keia ano, a e malama mau ana laua i na wa a pau, no ka mea, ua paa ko laua manao maluna o na pomaikai o keia lono i lawe ia mai la, a he lono oiaio no hoi.
          He mau la liuliu wale ma ia hope mai, e like me ke ano mau, i ka loaa ana mai o na nupepa, ua miki koke mai la no kekahi i ka wa i pau ai ko laua paina ahiahi, a i ka alawa ana iho o kona mau maka, aia hoi, ike koke iho la ia i kekahi mea ano hou loa, a me ka leo pihoihoi, me ka haalulu o kona kino mai luna a lalo, kahea aku la i kona koolua:
          "Auhea oe e Miko! Ea! e wikiwiki mai oe! eia ka uwea olelo la ua hoea mai nei!"
          Haalele ino iho la kona koolua i na wahi paipu a laua, a holo mai la me ka nui o kona hanu, "auhea, oliana, e heluhelu mai hoi paha!"
          Heluhelu aku la kekahi i na olelo a ka nupopa, e hai ana no ka loaa koke ana mai o ka lono ma ka uwea olelo mai kahi mamao loa mai iwaena o ka moana he 1,500 mile a oi ke kaawale iloko o ka la hookahi.
          "Kahuhu! auwe no ka hoi e, i ka Poalima no ke kakau ia ana o ka manao, a i ke kakahiaka Poaono no ka ua paa maloko o ka nupepa, auwe no ka hoi ka mama e, kahaha!"
          "Ae no ka hoi paha, ka i no hoi o ka uila iho la no ia, he mama no ka hoi paha!"
          "Nani iho la Hawaii la, a loaa mua mai nei ke kuikahi, a pae mai la ka uwea olelo a kau aku la iluna o ka papa ekahi o na aupuni nui. Ma ka akau mai ua lono, a ma ka hema mai, a mai ka waena moana mai hoi kahi lono, kahaha! Akahi a ike pono i keia mea kupanaha!"
          "Pela no hoi paha, e ike ana i ka pau o na lono i ka wa hookahi mai kahi mamao loa mai iloko o na sekona pokole loa."
          Mamua ae o ke kiai ana mai o ka malamalama o na kukuna la i kekahi kakahiaka ae, e naue ana laua nei maluna o na holoholona iloko o ke kulanakauhale. I ka malamalama loa ana ae noho ana laua nei mawaho o kekahi keena oihana, e kiei ana a e halo ana no kekahi mea a laua i ake nui ai e ike.
          "Aloha hoi paha olua!" wahi a kekahi makamaka o ke kulanakauhale, ka, inahea nei ka olua huakai, a heaha keia kakahiaka nui?"
          "Kahaha!" wahi a laua i puana like mai ai, "kani ka moa kuakahi haalele maua ia kauhale, a wehe mai nei ka i ao i ka hoea ana mai i K——. I hele mai nei hoi paha i pau kuhihewa i ka uwea olelo a ka nupepa i hoolaha ae nei."
          Hilinai mai la ka mea ninau i kona poo ihope, a me ka leo nui oia i hookuu aku ai i ka hehena o kana aka. Ku mai la na elemakule me ke kahaha nui a me ke ano hoonaukiuki i ninau mai ai i ke kumu o kona aka ana pela, aka, me he la ua punia ia ko laua makamaka me kekahi hihio ano e, a hoomau aku la no ia i ka aka me ka leo nui. Aka, i kona ike ana mai ua ano kuio loa na elemakule, ua hoomaka mai la ia e hoakaka mai, me ka hai mai, he oiaio, ua kamailio ia ka pae mai o ka uwea olelo ma Hawaii nei, aka, a hiki mai ia kakahiaka, aole i hoea mai.
          Huli ae la laua a kau aku la maluna o na holoholona o laua, hoopololei aku la i na poo ma ke alanui a laua i hele mai ai, a mamua o ko laua hoeu ana aku e hele, ua lohe ia aku ka pane ana ae o kahi i kekahi, "E wiki kaua, onoi paha he ano kilo a makaula ko keia nupepa, a hoolaha ia kaua no keia huakai haukae ana mai nei o ka poeleele." Peu ae la na wawae i ke kepa ma ka aoao o ka lio, a o ka mea hope loa i ike ia no laua, e ku pololei ana na huelo o na lio, ku ae la ka e-a o ka lepo, a nalo aku la ma kela aoao o ka puu.
PI-Pi-HOLO-KAAO.

HANAU.

Ma r. 31.—Ma Waihee, M., hanau o Lale w., na Mauilaa k., me Kealalaina w.
Ap r. 18.—Ma Waihee, M., hanau o Daniela k., na Kalua w., he keiki kamehai.
Mei 6.—Kaupakuea, Hilo, H., hanau he keikikane na Keleko k., me Kawaihae w.

MA RE.

Mei 29.—Ma ka Palama. H. O., ua mare ia o Hare (H. S. Swinton) me Mrs. Kanikapoo Kaohea. Na Rev. H. H. Pareka laua i hoohui.
Mar. 25—Ma Waihee, M., mare ia o Kaena k., me Kamai w. Na Rev. S. P. Kahale laua i hoohui.
Mar. 30.—Ma Waihee, M., mare ia o Kahanu k., me One Waiomao w. Na Rev. S. P. Kahale laua i hoohui.

MAKE.

Ap r. 3.—Ma Waihee, Maui, make o Kelea w.
Ap r. 25.—Ma Makaliua, M., make o Kaluna k.
Iune 1.—Ma Mokauea, Kalihi-Waena, O., make o Owaihae k.
Iune 4.—Ma Waihee, M., Niau w.

NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.

BAIB ALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao ..... $12.00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae wai gula ..... 5.00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula ..... 8.00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula ..... 4.00
Baibala Hemolele ili eleele ..... 2.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi ..... 3.00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula ..... 1.00
Kauoha Hou ili eleele ..... .75
Kauoha Hou Hapa Haole ..... .75
Moolelo Ekale sia ..... .50
Haiao ili lahilahi ..... .10
Hele Malihini ana ..... .25
No ko ke Akua ano ..... .25
Hoike Palapala Hemolele ..... .25
Moolelo o Hene ri Opukahaia ..... .15
Hoike Akua ..... .25
Wehewehehala ..... .25
Ninau Hoike ili manoanoa ..... .50
Ninau Hoike ili lahilahi ..... .20
Kumumua Kula Sabati ..... .20
B uke Lawe Lima ..... .10
He Buke no ka Pope ..... .15
Ui Kula Sabati Helu 3 ..... .25
Ui Kula Sabati Helu 4 ..... .15
Ui Kula Sabati Helu 5 ..... .25
B uke Euanelio o Ioane Hapahaole ..... .10
B uke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano ..... 2.00
B uke Wehewehe Ano Mataio ..... 1.00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani ..... 1.50
Ili eleele kaekae nani ..... .50
Ili eleele ..... .35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani ..... 1.70
Ili eleele kaekae wai gula ..... .65
Ili eleele ..... .50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani ..... .50
Ili eleele kaekae wai gula ..... .30
Ili eleele ..... .20
Ka Hae Hoonani (Buke Mele) ..... .25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani ..... 1.75
Himeni Hawaii ..... 1.00
Kumu Leo Mele ili manoanoa ..... .50
Kumu Leo Mele ..... .10
Li ra Kamalii ..... .25
Li ra Hawaii 1848 ..... .25
Li ra Hawaii 1855 ..... .25
Hae Hoonani ..... .25
Leo Hoomana ..... .20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Aia ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii ma ka huina o Alanui Betela me Alanui Kalepa, e kokoke ana i ka Hale Leta.  J. F. POKUE.
Kakaule ta o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.