Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 31, 29 July 1875 — Page 3

Page PDF (1.08 MB)

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Iulai, 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

2 Mahina hou ..... 6 55.7 PM
9 Hapaha mua ..... 2 5.9 PM
18 Mahina piha ..... 2 54.6 AM
25 Hapaha hope ..... 10 7.8 AM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la...5 25.5 AM. ..... Napoo la...6 47.6 PM
8 Puka la...5 27.7 AM ..... Napoo la...6 41.7 PM
15 Puka la...5 30.6 AM ..... Napoo la...6 40.6 PM
22 Puka la...5 34. AM ..... Napoo la...6 38. PM
29 Puka la...5 36. AM ..... Napoo la...6 36. PM
31 Puka la...5 37. AM ..... Napoo la...6 35. PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
La titu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          I keia la e haalele mai ai ke Kilauea, no Nawiliwili, Kauai.

          A keia Poakahi ae, e holo kaapuni ana ke Kilauea ia Hawaii.

          E na makamaka ua hoopanee ia kekahi mau mea a keia pule ae, no ka piha e o ka pepa.

          E hoomanao i ka Halawai Nui ma Kaumakapili i ka po Poaono ae nei. E hele nui mai na mea a pau.

          Ma ka po Poalua nei i ku mai ai ka mokuahi lawe leta Macgregor mai Kapalakiko mai, no na la holo he 8½.

          I kela pule aku nei, ua hoomaikai ia ae ka Hale Ilina o ka Moi W. C. Lunalilo a me mua mai o ka puka pa o Kawaiahao. Nani! Kapukapu ka Luna o Lihau.

          Ma ke kakahiaka Poalima nei i ku mai ai ka mokuahi lawe leta Mikado, mai Sidane a me na Panalaau mai; a ma ke awakea Poaono ae i holo aku ai oia no Kapalakiko.

          Nani a akamai ka paikau a na keiki aukai o ka moku kaua Adimarala Pen sacola i ke awakea Poalima o kela pule aku nei. Ma Ainahou ko lakou wahi i paikau ai ia la.

          Ua lohe mai makou ua hookohuia o Elisha H. Allen jr. Esq., o ke kulanakauhale o Nu Ioka, a keiki hoi a ko kakou Lunakanawai Kiekie, i Kanikela Kenela Hawaii no Amerika Huipuia.

          Mai nana i na olelo hoakaka a kekahi lala o ka Papa Ola imua o ka Peresidena oia Papa ma ka kakou pepa o keia la, o ike auanei oukou i ka oiaio, a poho wale hoi na lono ano e i loaa mua mai.

          I kela pule aku nei, ua ike ia aku ka hana hou ia ana i hale pohaku waiho ukana hou no Geo. C. McLean ma-uka iho o kona hale pohaku unihapa hou, a ua wawahi ia kahi pupupu laau kahiko, ma alanui Nuuanu.

          I kela hebedoma aku nei ua ike ia na puu ipu-haole e ahu ana ua hoahu ia ma ka uwapo o Hale Dute kahiko, a i kekahi mau la mai ua nele loa. Ua loaa paha ko lakou mau eheu e like me ko ka manako? A i ole ke pipi mai nei no ka mahu.

          Ua kulai ia iho nei o Ne ti Mere, a ke kapili hou ia nei kona aahu keleawe, i hiki ai i kona mau eheu pea ke lawe emoole aku iaia maluha o ka ilikai o Mamala me ka maalahi. Neo aku la ke awa o ka "Malu Ulu," ua nalo ka Nene Aukai.

          Ma ka huakai a ke kuna Moi i kela pule aku nei, oiai, eia mawaena o ke kowa o Molokai ma, ua haule iho la kekahi o kona mau luina iloko o ke kai. Ua kuu emoole ia ka waapa, a i ka loaa ana aku, ua hapalua mile a oi ke kaawale mahope.

          Ma ka po o ka la apopo, (Poalima, Iulai 30) e malama ia ana he anaina ahaaina lealea Europa ma ka Hotele Hawaii, e na lala o ka Hui Hoole Waiona QUEEN EMMA HELU 2, a o na loaa a pau o ia po, e hoihoi ia ana i kokua no kona mau pilikia a me na lilo. O keia kekahi o na oihana kilakila o keia au e hele nei, aole ma ka hooikaika wale no e kipaku aku ina wai make mai ka aina aku, aka, ma ka hoopakele ana i kekahi poe. Ke lana nei ko makou manao e kokua like aku ana ka lehulehu ma ka hahai ana i ka hana maikai.

          Ma ka auina la Poalua nei i ku mai ai ka moku kaua Beritania Challenger, mai Iokahama, Iapana mai. A o ka hana nui a keia moku, o ke ana-moana a me ka imi ana i na mea ola, a me na mea ulu kupanaha i ike ole ia mamua o ka moana.

          He paani kinipopo ko keia Poaono ae, Iulai 31, ma Kulaokahua, i ka hora 1½ o ka auina la, mawaena o na 'lii o ke kahua, na keiki o ka Hui Athalete, a me na eleu o ka Hui Pacific. O ka eha keia o na hookuku ana a na keiki o ka Athalete me kekahi mau Hui e ae, he ekolu noho alii ana, a nawai la auanei ka eha.

          HEAHA MAI NEI KEIA O LAHAINA?—Ma kekahi leta i ike ia e makou mai Lahaina mai, ua hai ia mai ke oki ia nei na laau malumalu Kamani a pau o ia kaona, no keia kumu, "he laau kipaku" ka ia, oia hoi ka laau Kamani. "Oia ke kumu o ka make," wahi a kahi poe, a no ia mea, e kua ia ana ia ano laau a pau loa. He poe maka hanohano kahi i kokua pu mamuli o keia kuhihewa.

          KE KULA O WAIALUA.—Ma ka Poakolu la 21 o keia malama i hoomaka ai ke kula hanai o ke Ehukai o lalo mahope o ka hoomaha ana no kekahi mau pule. Ua hoi mai na haumana me ka maikai o ke ola, me ka makaukau e holomua hou ma ke alanui o ka ike. Ina he poe haumana komo hou e awiwi mai. Ano ka manawa, ma na la mua o ka makahiki kula. He mau haumana hou no kekahi a makou i ike ai, ua holo nui i Waialua ma ke kaa i ka Poalima iho nei.

          KA HAPALIMA! HE DALA HOU!—Ma ke ku ana mai o ka mokumahu Ma cgregor mai Kapalakiko mai, ua loaa mai he ano dala Amerika hou. He like loa kona ano me ko ka Hapaha, a o kahi i ano e ai, oia no ka nihoniho o ko ka Hapaha poepoe, a ke hamani pu ko keia. He iwakalua-keneta ka huina o kona kumukuai, a elima iwakalua keneta, hookahi haneri keneta, o ka Dala okoa ia, a nolaila, e kapaia kona inoa he Hapalima i kohu ai ke kaunu ana me ka ipo Hapaha. Nani kela inoa!

          Ke wehe aku nei ko makou papale piva hou hinuhinu imua ou e ke koa wiwo ole "GAMERO KAUANAULU," me ke kunou hoomaikai aku; oiai, ma ke ano o kau mau huaolelo, ua maopopo koke no kou ano hopo ole, a he mea moakaka, ina aole no kela rula 15 kapuai, ina la he 15 kapuai o kela mau komo hewa hoohaunaele i ka maluhia o ke alo alii e lele ai a haule paku mawaho o ka pa alii. Ua pono no oe, no kahi Holoholopinaau ka hewa, no ke kiei malu ana aku i ka hemo ana o ka puka iloko o kela sekona (loihi) pokole. Nou ka mahalo piha.

          MAHUKA MAI KALAWAO MAI.—Ma ka po o ka Poakahi iho nei, ua pae mai ma Kakaako kekahi waapa me na mahuka ekolu mai Kalawao mai. O Kimo Kamai, Anoho a me Naakaakai ko lakou mau inoa. Ua hopu ia o Kimo e na Makai mahope koke iho o kona lele ana i uka; aka, o kona mau kokoolua, ua holo a ua nalowale loa. Ua olelo mai o Kimo nona iho a no kona mau hoa penei:
          "Haalele ia Kalaupapa maluna o ka waapa i ke ahiahi Sabati hora 10 P. M., me ka pea, a ma ka hora 6 A. M., o kakahiaka Poakahi pae ma Hanauma, a haalele ia laila i ke ahiahi nei, oia hoi ke ahiahi Poakahi nei, a mailaila mai pae ma Kakaako ia po no ma ka hora 1.30 A. M., a mailaila aku loaa ia ka Makai paa ai i ka hopu ia, a o Anoho a me Naakaakai ua nalo loa laua a hiki i keia wa. Aohe kumu nui o ko makou holo ana mai, ua kuka no makou no kahi mau la no ka holo mai, a ma ke ahiahi i olelo ia ae la maluna ua holo mai makou. Aohe pilikia no ka noho ana, aka, ua ake loa makou e holo mai a e pee ma na kuahiwi o Oahu nei.  KIMO KAMAI.
Kekahi o na Mai i mahuka mai."

Eia mai ka Oiaio.

E KA LAHUI HAWAII;Aloha oe:—
          Owau o Kauka C. T. Akana, a Kauamoaniala i hoolaha ai ma ka Helu 26 o ka la 24 o Iune iho nei, ua heluhelu au, a ua ike pono hoi i na olelo a me na manao o kuu makamaka, e i mai ana, "owau ka pahikuhiku a ka ole loa ma ka oihana lapaau, a owau no hoi, ua lawe kolohe i na dala he kanaha a he kanalima paha a kekahi poe kuonoono ma Kalawao."
          E na hoa'loha a me na makamaka o'u, ke hai aku nei au imua o oukou, a imua hoi o ka lahui a me Kauamoaniala, aole oiaio o kela mau olelo a pau i hoolaha ia no'u ma ke akea, aole loa no.
          A no ka mea hoi; o ko'u lawelawe ana ma ka Oihana Kauka Lapaau, a me ka ike malalo o ia hana, aole na'u ia e pai aku ana, a aole no hoi na'u e haanui aku i ke akea. Owau ka ike, a owau ka oi o na kauka lapaau ma ke ao nei, aole loa, aka hoi, ua hiki nae ia'u ke hoike aku maanei o ka'u palapala, i na e ae mai oukou a me Kauamoaniala e ku iki iho pela, a e nana aku i na olelo, a me na manao o kekahi poe mai i hoolaha ai maloko o na nupepa ke Au Okoa a me ke Kuokoa, a e ike iho auanei oukou, na'u lakou i hoola aku, a o ka'u mau laau, a me ka'u mau lapaau ana hoi, ka lakou i hoolaha aku ma ke akea, a i kahea pu aku no hoi i na makamaka e hele mai ia'u, a na'u e hoola aku; he mau hoolaha oiaio ia aole hiki ia Kauamoaniala a me kona mau hoa-hui ma ka enemi ke alo ae, a pakele i kana mau olelo i pehi mai nei i ke keiki i aloha i ko oukou aina hanau.
         A mawaena o keia poe i hoolaha aku ia'u, o ka Hon. E. Mikalemi a me Z. P. Poli hoi o keia kulanakauhale, ua hele i na kauka lapaau haole, ua lapaau ia no, a ua lilo aku na dala, aka, aole i pau iki ka pilikia, a ke nonoi aku nei au i ko oukou lokomaikai, e nana i ka lakou mau olelo hoolaha.
          Eia hoi; ua olelo pu ia mai ma kau palapala, ua lawe au i na dala he kanaha a he kanalima hoi a kekahi poe mai kuonoono ma Kalawao. Ke hai aku nei au, aohe oiaio o ia mau olelo, no ka mea hoi; mai ka la i noho ai au ilaila, a hiki i ka pau ana o na mahina eono, ua lapaau au i na mai lepera paakiki a ka Papa Ola i wae ai elima, na mai no hoi i hele a manoanoa i ka nui o ka pilikia, a o na mai lahilahi iki mai, waiho ia aku la, ua hoao wau me ko'u ikaika a pau malalo o ka'u mau laau, a ua ola aku hookahi o ia poe, aka nae, i ka manao o ka Papa Ola, aohe i ola, a ua lawe hou ia aku la kona kino, e kanu hou iloko o ko oukou lua kupapau nui.
          A iloko o keia mau mahina a'u i noho ai ma Kalawao, aole a'u mau mai e ae i lapaau aku, a aohe no hoi he wahi kenikeni hookahi a'u i lawe mai ai mai kekahi poe mai kuonoono mai o Kalawao, he ole loa no. Ina paha ua pau ia'u he kanaha a he kanalima paha hoi dala a ia poe, heaha la ko lakou mea i hoopii ole ai ia'u no ko lakou poho ma ke kanawai? Ke manao nei au he haku-epa wale iho no keia mau olelo a ka hoa'loha, a he imi hoi e hoonele mai i ko'u pono, a me na pomaikai o ka lehulehu. O ka'u olelo keia me ka oiaio.
C . T. AKANA.

Ka elua o na mahuka i hoi mai.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:
          Ua hai mua aku au ia oe, ua mahuka o Kekuna (k) me Maria (w), a o Maria ka i hoi e mai, a mahope mai o Kekuna, ua hoopiiia o Kekuna, a ua hookuu ia no, eia oia ke hele nei, a me he mea hewa ole la. Aole nae au i lohe pono i na kumu i hookuu ia'i malia nae paha aole i hewa ea? Ua hoopaaia ko Maria makuahine, no kona huna ana ia laua, aole hoi i loaa ke kue ia a hoopaa pu ia hoi me ko Kekuna makuahine a me kekahi makuakane hanauna, aole no i loaa ke kue ia'i no. E aho no e hoi o Kau i kona kiokai ia Palahemo, o ka mau no ia, auwe! aloha ino!!
Na'u na KAUAHAAO.

He Huakai-hele Kaapuni Honua!

          Maloko o ka nupepa Ledger o Pilidelepia, ua ike makou i keia malalo iho nei: "Ua hooholo iho nei o Mark Grayson e hele wawae a puni ka honua, e hoomaka ana mai ka Hale Ahaolelo aku o Nu Ioka, a e hiki hou ana ilaila i ka Poaha Novemaba 23, 1876. O ka loa o ke ala aia no ia ma ka huina o 19,220 mile, a i like hoi me 32 mile i hele ia i kela a me keia la. O ka hapanui o ke ala e holo ia ana aia maluna o ka moku, aka, e hele mau ana nae ia ma ka oneki a lawa pono na huina mile o ka la, a ina e haule kekahi mau mile i kona wa maluna o ka moku no kekahi mau kumu, e hoopiha ana oia ke hiki ma ka aina. E haalele ana ia Nu Ioka a holo aku i Livapulu ma ka moana; mai laila aku a hiki i Havre, komo aku la maloko o Manchester, Shefield a me Ladana; mai Havre ae e hele wawae ai a komo iloko o Farani a hiki i Lyons; mailaila aku a komo iloko o Genoa, Florence, Rome, a me Naples, a hele aku i Conesatinopole; e kaalo ana i ke kai kowa o Bosefora, a hehi i na mokuaina ma kela aoao a komo loa'ku iloko o Inia; mailaila ae a i Canton a me Hongkong, i Kina; ma Hongkong e kau ana oia maluna o ka moku a Holo aku i na Mokupuni Pilipine; mailaila aku a hiki i Nu Guinea, Auseteralia, hoea mai la i na mokupuni Hawaii, a alo hou aku la i ke kai loa o ka moana Pakipika a hehi i ke one maloo o Kapalakiko, a na ka huakai maloko aku o na mokuaina a hiki i ka pahu hopu i Nu Ioka e hoopau i ka huakai. O ka huina pau o na mile i manao ia no kona hele ana ma ka aina he 15,712, a o ka huina ma ke kai, he 12,935 mile. He 28 ka nui o ko Greyson mau makahiki, 5 kapuai me 7 iniha ke kiekie, a he 130 paona kona kaumaha. Ua hoomaamaa mau oia i kona kino mai ka la 15 mai o Feberuari, ma Wilmington, Delaware." Nani kilakila ka hana a keia kaaka Amerika, auhea hoi ka aa o kakou iho nei nana e kaapuni na mokupuni Hawaii maloko o na la he 100?

He Ninau Helu.

          He ekolu ano holoholona i kekahi wahi kanaka hanai holoholona, penei: He bipi, a me ka nene, ka ua wahi kanaka nei. O ke kumukuai o ka bipi hookahi $10.00, o ke kumukuai o ka hipa hookahi $1.00, a o ka nene hoookahi he 1/6 o ke dala; a he 100 ko lakou huina a pau o na ano a ekolu. Ehia bipi, hipa, a nene?
          He wahi ninau keia na kamalii iluna ke alo.  Na kekahi HAUMANA.
Wailuku, Iulai 1, 4875.

NINAU PELA.

          Ua ike ia ma kekahi kolamu o kou kino holookoa e pili ana no ka Ninau Helu, a ke Kahukula Nui. Ua waiho mai nei o D. K. Puhi i keia ninau imua o ka poe noonoo, a ke hai aku nei au i ko'u manao no na loaa i hai ia iloko ou, 17/6 la, a 6/17 la.
          Eia ko'u manao, aole he pololei o kekahi loaa o laua nei, no ka mea, he okoa ka ninau, a he okoa ka loaa, ua manao au aole no paha i huli pono keia mau Kumukula o ka Apana o Hana. Mai maikai loa ina i waiho mai nei o D. K. Puhi i keia Ninau Pela, e hai aku i ka hai loaa oiaio ina ua maikai loa.
          Malia paha i ninau mai e hai aku au. Me ka Luna Hooponopono o ka LAHUI HAWAII ke aloha.  JAMES KUMUAO.
Wailuku, Iulai 9, 1875.

Nani ka pololei.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua ike iho nei au i ka mea a J. E. Zataria o Kau nei, Helu 28 o ke Kuokoa aoao mua kolamu hope, a ke hooia aku nei au a koe keia, ua hakaka hou iho nei o Makakoa me Waiwaiole, a ua olelo ia mai, ua eha o Waiwaiole, ua pehu paha ka maka, ekolu a eha la, aole i hoopiiia. Auhea la ka Lunakanawai, o Ilamuku a o hope Ilamuku hoi? Aia no ka Lunakanawai aneane 20 a oi mile mai ka Halehookolokolo aku; he 10 a keu mile kahi o Ilamuku (makai nui), a he mau kaulahao wale no ko ka hope makai; eia nae, o "moe i ke kai o ko Haku." He oiaio paha ka'u i lohe wale ai i kekahi mea, aole he mana hookolokolo o Kau nei, ina pela, nani no.  Owau no o
KAUAHAAO.