Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 8, 17 February 1876 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
NA HAAWINA KULA SABATI.
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
HELU 10—SABATI, MAR. 5, 1876.
Ka Ieho va berita me Davida.
II Samuela 7:18—29.
18 Alaila komo aku la o Davida ke alii iloko, a noho iho la imua o Iehova, a olelo aku la, Owai la hoi wau, e ka Haku e Iehova? Heaha hoi ko'u ohana i malama mai ai oe ia'u a hiki i neia wa?
19 He mea uuku hoi keia imua o kou maka e Iehova ka Haku ; aka, ua olelo mai hoi oe no ka ohana a kau kauwa a liuliu aku mahope. Ua like anei keia me ko ke kanaka e Iehova ka Haku?
20 Heaha ka mea hou aku e hiki ai ia Davida ke olelo aku ia oe? no ka mea, ua ike pono mai oe i kau kauwa nei, e Iehova ka Haku.
21 No ka pono o kau olelo, a e like me ko loko o kou naau kau i hana mai ai i keia mau mea nui a pau, i mea e ike ai kau kauwa.
22 Nolaila e Iehova e ka Akua, he nui oe ; no ka mea, aohe mea like me oe aohe hoi Akua e ae, o oe wale no; e like me ka mea a pau a makou i lohe ai ma ko makou pepeiao.
23 Owai la ka lahuikanaka ma ka honua nei e like me kou poe kanaka me ka Iseraela, ka poe a ke Akua i kii aku ai e hoola i poe kanaka nona, i mea e kaulana'i kona inoa, a e hana aku no lakou i na mea nui a weliweli no kou aina, imua o kou poe kanaka, o ka poe au i hoola ae nou mai na lahuikanaka o Aigupita, a me ko lakou mau akua mai.
24 No ka mea, ua hoolilo oe nou i kou kanaka i ka Iseraela, i poe kanaka nou mahope mau loa aku; a o oe, e Iehova, ua lilo mai oe i Akua no lakou.
25 Ano hoi, e Iehova ke Akua, e hookupaa mau loa oe i ka olelo au i olelo mai ai no kau kauwa a me kana ohana, a e hana mai e like me kau olelo.
26 A e hoonani mau loa ia kou inoa, i ka i ana, O Iehova Sabaota, oia ke Akua maluna o ka Iseraela : a e hookupaaia hoi ka ohana a kau kauwa a Davida imua ou.
27 No ka mea, ua hoike mai oe, e Iehovva Sabaota, ke Akua no ka Iseraela, iloko o ka pepeiao o kau kauwa, i ka i ana mai, E hana au i hale nou : nolaila, ua manao iho kau kauwa iloko o kona naau e pule aku i keia pule ia oe.
28 Ano hoi, e Ieho va ka Haku, o oe no ua Akua la, a he oiaio hoi kau mau olelo ; a ua olelo mua mai oe i keia lokomaikai i kau kauwa nei:
29 Nolaila hoi, e lealea mai oe, a e hoopomaikai mai i ka ohana a kau kauwa, i mau loa ia imua ou: no ka mea, ua olelo no oe, e Iehova ka Haku ; a ma kau hoopomaikai ana e pomaikai ai ka ohana a kau kauwa mahope mau loa aku.
———:o:———
Pauku hoopaanaau. p 22. Mele 8. 8—7 Leo—Bantley. "He Akua Hemolele," &c. (Pauku akahi me ka lua.)
Pule i hooko kokeia na olelo wanana maikai a ke Akua no ke aupuni o Iesu ka mamo a Davida.
P 18. Alaila, I maopopo keia, e nana i na pauku mamua, p 1—3. Ua loaa kahi maha ia Davida mahope o ka hoomaauia ana e Saula, a me na kaua i hoopaaia'i ke aupuni iaia. Ua hanaia hoi i hale kedera maikai nona. Ua hanaia hoi i halelewa no ka pahuberita, kahi e hoomana ai ia Iehova. Aole nae oia i oluolu i kona hale kedera maikai, oiai e noho ana ke Akua iloko o ka halelewa.
Nolaila, ua kupu kekahi manao iloko ona e kukulu i hale paa a maikai loa no Iehova, a hai aku oia ia manao ia Natana ke kaula. A pehea la Natana i pane aku ai? E hana oe me kou manao, no ka mea me oe pu no o Iehova. Mahea ka hewa o Natana o laua a elua me Davida? Ua ninau e anei i ko ke Akua manao? Poina ea ! Pela pinepine paha kanaka, hoopaa e i ko lakou manao e hana, e hele, e koho, e mea, me ka ninau ole aku i ko ke Akua manao. A mahope iho, p 4—13, heaha ka ke Akua i hai mai ai ia Natana, a kauoha iaia e hai aku ia Davida?
1 Ko ke Akua ae ole e kukulu Davida i hale nona, no na kumu elua. (1) Aole ke Akua i noho iloko o ka hale paa mai Kinohi mai, maloko o ka hale lole a halelewa wale no. Aole hoi oia i kauoha e kukuluia i hale paa nona. Aole hoi ke Akua i koho ia Davida e hana i hale paa nona, aka, i alii no ka poe Iseraela, i luna koa e kaua aku i na enemi, a e luku aku ia lakou a lanakila, a hookupaa i ke aupuni nona. (2) A oia ka lua o na kumu i pono ole ai o Davida ke kukulu i hale paa no Iehova, he kanaka kaua oia, ua hookahe i ke koko he nui wale. I Oihan'lii 22:8.
2 Ko ke Akua hoike ana i ka mea nana e kukulu i hale paa nona, oia hoi kekahi keiki ponoi a Davida (Solomona ia.) Me ia ke Akua, a e hana oia i hale no kona inoa, a e hookupaa oia i kona aupuni a mau loa aku. Ua like ia me ka hookupaa ana i ka ohana o Davida a me kona aupuni, a mau loa aku. p 14—16.
3 Ka hele ana o Natana a hai aku i keia mau olelo a pau ia Davida, p 17. A o keia mau olelo, oia ka berita a ke Akua i hana ai me Davida, oia hoi ko ke Akua hoohiki ana e hoopuka mai i kekahi keiki
mailoko mai o ka opu o Davida, nana e kukulu i hale paa nona, a ma ona la e hookupaa ia ai kona aupuni a mau loa aku.
P 18—21 I ko Davida lohe ana i keia mau olelo a Natana, pehea oia? Komo ihea? iloko o ka halelewa kahi o ka pahu berita. Noho imua o Iehova, imua paha o ka pahu berita. Noho e aha? E noonoo i ke ano nui o ia mau olelo, a e ninau, a hoohaahaa iaia iho, a pule hoomaikai aku ia Iehova.
P 22—24 Heaha o Iehova? He Akua e ae anei e like me ia? Pehea, nui anei na akua e ae? Ae, he miliona, a miliona ma na aina hoomanakii. He poe akua mana ole, lapuwale no nae. Ehia akua oiaio? Heaha ko Davida ninau ana no ka lahuikanaka o ka Iseraela? Heaha ia lahui mamua? Heaha mahope? Heaha hoi ia i keia wa? He lahuikanaka aha ko Hawaii nei mamua? Heaha ia i keia wa? Ma keaha ia i hookiekie ia ae a lilo i mea nui, naauao, hoomana ia Iehova? Ma ke aha e hoomauia ai keia ano maikai? Ma ke aha ia e hoopuehuehu ia ai, a lilo i aupuni ole, e like me na Iudaio i keia wa? P 25—29 Heaha na mea nui iloko o keia mau pauku pule?
E hooko ke Akua i kana mau olelo maikai no kana keiki, no kona ohana, a no kona aupuni.
Ua akaka anei ia Davida ke ano nui o keia mau olelo i haiia mai no kona ohana a no kona aupuni? Ua akaka kekahi hapa ka hapa e pili ana i kela keiki oia hoi o Solomona. Aka ka hapa e pili ana i kana mamo ia Iesu, aole paha i maopopo ia.
Ma owai la ke Akua i hooko ai i kana berita me Davida, Luka 1; 32, 33. Oihana 2; 29, 30.
Na Makua. Berita, heaha ke ano? Heaha kekahi mau berita? Berita mare, berita ekalesia, berita hoa. Ua like ia me ka olelo hoohiki, olelo aelike, kuikahi.
Me wai ke Akua i hana ai i kekahi mau berita? me Adamu, me Noa, me na holoholona, me Aberahama, me Isaaka me Iakoba, me Mose a me ka poe Iseraela. Wehewehe mai.
Na Keiki. Ua hana anei ke Akua i berita me na keiki? Ae. Ua hoohiki oia e kala mai i ko makou hewa, ke mihi, a e hookomo ia makou iloko o kona aupuni maikai ke manaoio makou ia Iesu me ka hahai mau iaia.
Ke Kula a pau. He pule malama hou keia e pule ana nowai? a e haawi ana i ke dala nowai? a no ke aha? Mahea ka pili ana o keia Haawina i ka pule mahina hou? Heaha na olelo hoolana i ko kakou manao? Heaha hoi ka kakou hana no ke aupuni mau loa o Iesu?
Mele, Him. 487, 7. Elua pauku, Leo,—Opiopio. Pule no na aina e.
Haawina no Mar. 12, II Sam. 15, 1—14.
Ka Lokomaikai o ke Akua.
[Koena mai kela pule mai.]
He paipai kukui, pukohukohu, kuaula, wailiilii, waa kialoa, kaukaukahi, waa kaulua, ko na kuahiwi wao laau ; he ia ko na kai, he kahala, mokuleia, he ulua, he ahi, a me kekahi mau ia e ae. No ka hookaumaha o na haku aina a me na konohiki, ua kapa lakou i na ko a ia, he aina, i hiki ia lakou ke auhau a ke ohi i ka na makaainana. O ka maihiili a na 'lii a me na konohiki i na makaainana, oia ka auhau i oi aku ka weliweli a me ke kaumaha mamua o na auhau a pau, mai ke kanaka a i ke keiki e hapai ana iloko o ka opu o ka makuahine ka pili ana o ia, aohe mea kino uhane e ola ana e pakele.
Na la koele .—O na la hana ia o na 'lii a me na konohiki e auhau aku ai i na makaainana e noho ana maluna o ka aina, aole e hiki i ke kanaka ke hoole, he ku hele loa, he pau i ka haoia, he puhiia na hale i ke ahi, ke hana ole, he mahiai, he oki laau, he kahi olona, ha kukulu hale, he ako hale, he kalai waa, he lawaia, he hooluu kuaula, he ka upena, na hana no a pau e pili ana i ke kane, he kauo waa; na hana a ke konohiki mai kekahi aoao a i kekahi aoao, hele ke kane, ka wahine, na keiki, haalele ka aina, ka hale, na holoholona, a me na mea a pau, lawe ke kane i ka ai, ke kapa, ka moena, a me ka ipu kiki o ka wahine e maikai ka pukai o kona poo, aia no ka hoi a pau ka hana, poino na mea o ka hale no ke kanaka ole. I na la koele a na kane e hana ana, he hana no ka na wahine ma kahi o na konohiki, he kuku kapa, he kuku pa-u, kapala, hilo aho, ulana moena, a me na hana hooluhi he nui kupono ole i ka wahine, he kalaea na konohiki, he makona, he uahoa, he alunu a me ka pakaha wale i ka na makaainana, nolaila ka pilikia a me ka ilihune o ka noho ana.
II Ka hoomanao ana o ke Akua i keia Lahui. —Ua kaulana o Kamehameha I, no ka na-i ana i keia mau moku a apu i aupuni hookahi, a ua lilo na aupuni a pau ia ia, ua pau ke kaua, a ua kuikahi kona noho ana.
Hoouna mai la ke Akua i na Mi sionari i Hawaii nei, i ka malama paha o Oct. 1819, holo mai la o H. Binamu me kona mau hoa. Mamua aku o ko lakou pae ana mai i ka malama o Mr. 1820, ua alakai e aku ka mana o Iehova i ko kakou imi hale ma kela aoao o ka honua, i ole e pilikia ke alanui o kona aloha e holo lanakila ai. A hookahuli iho la ko ke Akua mana i na kapu hahiko, a hooponalo i ke ola o Kekuokalani, ke alii nana i makee i na kapu kahiko, i hala i hope na mea keakea i ka hana kupanaha, hiolo iho la na akua kii, hoopauia ke kapu o na akua wahahee a me na kapu o na 'lii, kuikahi iho la ka noho ana o na 'lii a me na kanaka malalo o Liholiho, i ka ainoa ana, ia wa no i pae mai ai na Elele o ke Akua Kiekie Loa, me ka olelo no ka maluhia.
Heaha ka hana a na Mi sionari e hooko ai i ko ke Akua lokomaikai i keia lahui?
A ae pono mai o Liholiho ia lakou e noho ma Hawaii nei, hoiliili lakou i na hua palapala he 12 o ka olelo Hawaii, a ao aku i na kanaka e hoohui ia mau hua i hiki ke heluhelu a ke kakau lima no hoi, o ka hoolako ana mai i ka mea pai palapala e loaa ai ka naauao; o ke ao ana i na kanaka a me na kamalii ma ke kula, e heluhelu, a e kakau lima, a e noonoo ma na mea e pono ai. O ke ao ana i na kanaka ma na mea e pili ana i ke kino, ka hoopopono ana i ka hale, ke ano o ka malama pono ana i ke kino, a me ka imi ana i na mea e kuonoono ai ka noho ana. O ka hai aku i ka olelo a ke Akua i na la Sabati, a me na la e ae iloko o na halawai. O ke kuhikuhi ana i ke kea o Iesu, me ka hoakaka aku i ke ano o Kona make ana i kalahala no na kanaka a pau, a ua noiia na kanaka a pau e hele koke i ona la, i loaa ia lakou ke ola. Oia ka han nui a lakou i hana ai i keia mau makahiki he 50 a keu.
Heaha na hua o ia mau hana e maopopo ai ia kakou ke aloha o ke Akua i keia lahui?
I Ua ike na kanaka a pau mai Hawaii a Niihau i ka heluhelu palapala a me ke kakau lima. Eia ka Binamu, aole i hala na malama elima mai ko makou pae ana mai, ua hoike ke kula ma Honolulu, ua maopopo i na 'lii, ua hiki no ia makou ke ao aku i na kanaka e heluhelu, a e kakau lima. Ua kukulu ia na hale kula maikai, na kula nui, na kula hanai, na hale pule, kahi e hoomana ai ia Iehova, nolaila mai ka naauao o na kanaka e noho nei, na kumu ao, na kahunapule, na Misionari i hele i na moku o keia moana, kamana, amara, kukulu hale, hahau pohaku, loio, lunakanawai lunamakaainana, a me na ike mahiai ano hou o keia wa; hooili ana i na kaumaha o na kanaka maluna o na holoholona, aole maluna o kona hokua ponoi iho e hele ka a-i a koloau me he bipi kauo la.
II Ua kukuluia ko Iesu ekalesia ma Hawaii nei. Ua lilo kekahi poe i poe haipule, ua hookomo ia lakou iloko o ka ekalesia o ka Haku, i ka makahiki 1837—38. Ua kokua ke Akua i Kona mau ekalesia, ua ninini mai i Kona Uhane Hemolele mai o a o, a ua manaoio kekahi poe, a ua hele i ko lakou aina mau e nana i ka mea a lakou i paulele ai, a e noho pu ma ka lani; nolaila mai ka maluhia o ka noho ana o na kanaka, ka malama ana i na kanawai o ke aupuni, ka hoolohe ana i ka na'lii o ka aina, me ke ake i Moi lanakila mau o ka pono.
III Ka loaa ana o ka Mea Pai-palapala, ua paiia na palapala he nui wale e naauao ai, ka Pi-a-pa, ka Ui, Hoike Akua, Hulikanaka, Moolelo Ekalesia, ka Haiao, Ninau Hoike, Hoike Honua o ka Palapala Hemolele, ka Himeni, ka Helu, Palapala-honua, Akeakamai, na buke hoonaauao he nui wale, ke Kauoha Hou, he lehulehu wale ke pai ana, ke Kauoha Kahiko, ka Baibala holookoa, he mau miliona o na aoao i pai ia mai kinohi mai. Mai ka makahiki 1834 a hiki i keia wa, he umikumamakahi pepa hoolaha ike i pai ia. Eia ka Papa Inoa o na nupepa i pai ia: ka Lama Hawaii, ke Kumu Hawaii; eha makahiki i pai ia ke Kumu Kamalii, ka Nonanona, ka Elele Hawai, ka Nu hou, no ka manawa, ka Hae Hawaii, ka Hoku Loa, ka Hoku Pakipika, ke Kuokoa, ke Alaula, ke Auokoa, ka Manawa, (no ka manawa) ka Lau Oliva, no ka ohana, ka Lahui Hawaii; ua puni ka aina i ka malamalama o ka nupepa mai Hawaii nei aku a i na moku o ka moana, aohe mea i hanaia ma kau wahi i ole e hiki ke ike ko na kihi eha o ka aina, aohe mea i hawanawana ia ma kahi malu i lohe ole ia ma na welau o ko oukou poai iho, ka ua mea o ka holo hikiwawe o ka laha o ka hoike ana o na nupepa me he kikiao makani la. O ka nupepa ka ohe nana e hiki ai ke kanaka ke ike i ko ka honua a pau.
I V Ka noho kuokoa ana. He aupuni liilii keia e like me ka naonao, he ola no nae nona iho, a he mau aalolo, a me na aakoko, no ka naaupo ua nawaliwali, nolaila, aole e hiki ke noho kuokoa, i ka piha ana i ka naauao, ua kahea mai ka Moi Kauikeaouli Nui ka lokomaikai ia Rev. Wm. Rikeke, (he misionari Hoole-pope Amerika) i kumuao i ka Moi me ka ohana alii, ua haawi ia aku la ka ike e waiwai ai ke aupuni, o ka noho kuokoa, nolaila, ua holo o Rikeke a me Haalilio i Beritania i ka 1842 e hoihoi mai i ko Hawaii nei noho kuokoa ana, oia ka oukou e hoomanao nei i ka la 28 o Novemaba, o na makahiki i naue aku nei. I ka loaa ana mai o ka ae o Beritania me Farani e kuokoa o Hawaii eni, kokolo aku la ke aa o ko ke Akua lokomaikai kupaianaha iloko o ka uhane o ka Moi puuwai aloha kanaka nui wale, haalele iho la i kona pomaikai ponoi, a haawi aku la na kela kanaka keia kanaka i kuleana ma ka aina, he kuleana mau loa, no ka manawa pau ole, oia ka kakou e noho ali nei i keia wa, i kahi o na kupuna o kakou i noho kauwa makawela ai. Nani ko ke Akua lokomaikai i ka lahui hoohaahaa ia. E na kanaka ui, a me ka poe opio. Auhea kekahi lahuikanaka i aloha nuiia e Iehova Sabaota e like me kakou? E mahalo aku ia ia me ko oukou uhane a pau, oia ke Akua oiaio, oia ko kakou puuhonua e ola ai no ka pono o kana Iesu Kristo. Owai ke Akua ke ole o Iehova? E mililani aku iaia, no ka mea, ua mau loa kona lokomaikai.
Aohe Oiaio
Ua lohe ponoia ua hiki aku kekahi mau lono oiaio ole, imua o na poo aupuni a me ko lakou mau hope ma ka oihana e kue ana ia Pilipo, no kekahi mau hua olelo i oleloia nana i hoopuka aku ma ke akea imua o ka halawai makaainana o ka apana o Kona Akau ma Holualoa. Penei, ua mau huaolelo la, "Ina wau (Pilipo) e lilo ana i lunamakaainana, e hele no au e wawahi i ka noho alii o Kalakaua." A ma ko'u ano he luna hoomalu no ia halawai a he waenakonu o na lala o ia aha, a he mea i lohe pono no i na huaolelo i waiho ia mai imua o'u, ke hoole nei au, aole i lohe aole no hoi i ike iki ia Pilipo, a o kekahi mea e ae paha e hoopuka ana ia mau huaolelo awahia, he ole loa no ; e lilo no au a me ka halawai okoa i hoike ma ka aoao o Pilipo imua o na Ahahookolokolo o keia ao, a hiki loa aku imua o ka noho hookolokolo o Kristo.
J. WAIAMAU.
Ka hana a na puuwai eleele ma ka Apana o Kona Akau, Hawaii.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
E oluolu oe o ka Lunahooponopono a me kou hookele, e hookowa mai i kekahi o kou mau hapa kolamu, i wahi no'u e komo aku ai, i ike mai ai ka poe noeau a me ka lehulehu e kiei mai la na poo o ka puka aku o na mea hou.
Mamua ae o ka la koho balota o keia apana, he elua pule o ka hele ana, aole i moe ia ka po a me ke ao, e hele hapapa ana ua mau puuwai eleele la ma na ipuka hale o na kanaka me na olelo hoopunipuni imua o na kanaka o keia apana. Eia ka lakou mau ninau i na kanaka e noho ana maluna o ka aina o ka Mea Kiekie Keelikolani, i na kanaka hoi e noho ana i na aina i lilo ia lakou i ka hoolimalimaia :—"Owai kau balota"? pane mai ke kanaka, o Pilipo. Eia ka ka puuwai eleele, ku oe a hele mai ka aina aku, aole makou e poho ke lilo ka aina i ka haole.
Ua ku anei keia hana i ka hooulu lahui? e like me ka olelo kaulana a ko kakou Moi Kalakaua. Ua ku anei keia hana i ka makemake o ko kakou mau kanawai? Ua olelo ia mai hoi ma ko kakou mau kanawai, "E koho kela mea keia mea e like me kona makemake." Aole pela ka hana a keia poe puuwai eleele.
Eia ka lua: O na kanaka e lawe ole ana i ko lakou mau balota, ua hoolahaia mai la ma na pipa alanui na pepa loloa, "e hoopaa kela mea keia mea i ko lakou mau holoholona iho."
Kupanaha maoli keia hana, aole makou i ike i ka hookapuia o keia kula, mai ka wa mai o Kuakini ke 'lii Kiaaina, nana i hookaawale i keia wahi no kona pomaikai, a me na makaainana o keia apana. Mai a Kamehameha ekolu mai a ia Kalani Lunalilo iho nei, a hiki mai nei hoi i ke au o ka hooulu lahui, eia ka he au o ka hoopilikia keia. Ua nui ka makau o kekahi poe makaainana o ka Moi Kalakaua, me ka uwe ana i ke aloha i ko lakou mau waiwai. He hana anei keia i ku i ka hooulu lahui? Na oukou no ia e noonoo mai.
Eia ke kolu: O na makai o keia apana, ina e koho ana kekahi makai ia Pilipo, pau kona noho makai ana. O ka hewa anei keia e pau ai o ka noho makai ana? A na oukou ia e hai mai i ka haina.
Aole hoi o keia poe puuwai eleele wale no, he mau puuwai eleele liilii iho no kekahi, o ia hoi na konohiki aina o ka Mea Kiekie Keelikolani, a me na wahi makai e kuoe hele ana i ka wela o ka la o ua aina nei. He hewa aku kahi makai o D. Makainai, he uku mahina kona, kau ko ia la poo i ka uluna, o Welehu ka malama, kau kela i ke keha, o ka oukou hoi o ka pa'u, ohi mai i ka puahiohio, he neo wale la no ia. Ua like lakou a pau ma keia hana, ka puuwai eleele.
Ma ka makaikai ana o ka mea e kakau nei i keia mea ano e, ua ike au aole i ku keia hana i ka hooulu lahui, ua ku keia hana i ka hooemi i ka lahui, no ka mea, o ko na makaainana wahi hanu hope loa keia, a ke umi a puaa ia nei ke ola o na kanaka o keia apana e keia poe puuwai eleele.
Kekahi mea hilu loa aku no hoi paha. O kekahi 'Lii no hoi paha o ka Ahaolelo ua loaa no iaia ka mana nui e hiki ai ke kamailio i ka pono ma kona aoao. E like me ko kakou kanawai, ekolu mana nui iloko o keia aupuni, ka Moi, na 'Lii, a me na Makaainana. Aole i ana, ke kii mai nei no a umiki i ka waha o na makaainana, oia kekahi mea hilahila ole i kona hanohano 'Lii, a ka Lani Moi i hookohu mai ai, oia kekahi e hapapa hele nei ma na ipuka hale me he manu pelehu 'la ka hookikahakaha ma ke alanui. Oia ka hana a ka puuwai eleele. IKEMAKA.
Kona Akau, Hawaii.
Koho Balota Paani wale ia.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Ma ka la koho balota o Ewa a me Waianae, o ia ka Poakolu Feb. 2, ua haule ka mana o ka Papa nana o Waianae malalo o ka ulumahiehie ana o kekahi lala o ka Papa e hoohaunaele, oiai, ua kau iho la na tausani legeona maluna ona, a ua ano paani wale ia ka noho ana o ka Papa ia la.
Nolaila, e ninau iho kakou, ua pono anei keia lala o ka Papa ina he uhane ino kona, a ina he ano eepa ia, oiai, o ia kekahi eepa oiaio i ike ia, ke hoole nei au, aole loa.
Ma ia la no, ua ae ia kekahi mau inoa e ua Papa kapae nei i ka mana o ke kanawai i ka ae ana i kekahi mau inoa i ike lea ia he mau hana karaima ko lakou, aka, ua loaa nae ia lakou ke kupono i ke koho, a ua ae iho la ka Papa e koho. Heaha ke ano o keia Papa? heaha hoi; he hupo paha.
Ma ia la, ua lohe ia ka J. Welewele olelo ana e holo ana no ia a hiki i ka haule ana : aka, aole ia i paa ma kana olelo, nolaila, ma ka la i koho ai, ua haawi aku la oia i kona mau balota no S. W. Mahelona, a aole hoi i paa e like me kana i haiolelo ai, a wahi mai ana, he kuokoa oia, aka, ma ua la nei i ike ia iho ai ka oiaio ole o kana olelo, a he keu o ka hoopunipuni, a me ka olelo epa. Mai mahalo loa makou i na no ia e holo ana, aka, aole nae pela ; ua pee wale oia malalo o S. W. Mahelona. Alaila, he oiaio anei oia, aole paha.
Ke manao iho nei au, e aho e koho hou ia, oiai, ua ano ku i ke ano hana apuka, ke ole au e kuhihewa. MAKAAINANA.
Nuuanu Avenue, Feb. 8, 1876.
Mau hana ano nuhou ma ka aina o na mai Lepera.
Ka mare hoomoekolohe.—Oia ka mare i hana ia mamuli o ka manao kanaka, he mare hoi i loaa ole mai ka apono mai ka Luna Hooko mare mai. He mare hoi i hapaiia e ka manao hookiekie, a a-e aku la maluna o ke kanawai o ka aina, a me ka olelo a ke Akua e makau ole ai ; he mea nuhou no keia iwaena o makou. Malalo o keia hana ka ipuka o ka hana a ke diabolo.
Hahau ia i ka laau.—Ma ka Poakahi, Ianuari 24, 1876, hahau ia ke kua o kekahi wahin e o Rahaba ka inoa, ma ka ike aku i na moali o ka laau, he mea menemene no. Malia paha ua kuhi ka mea nana ka laau hahau o kahi bipi waiu la ana.
Malia paha e ninau mai ana ka lehulehu i ka mea nona ka hana ana i keia mau hana maluna. Ina he ninau ko laila, alaila he haina koonei, na ka mea nona ke kaulana i hoolilo iaia iho ka Hemolele ke panihakahaka o ka Hemolele ma ka honua nei, ka ohana o Pio-ka-oe-ahi ma.
Hoopaiia ka kumu kula. Ianuari 21, 1876 Imua o ka luna nui o na mai lepera, ua hookolokoloia a hoopiiia ka poe pepa piliwaiwai, o ke kumukula o Kalawao kekahi iloko o ka oihana ana e lawelawe la. Ekolu dala elua hora hana ka uku hoopai. o ka lua keia o kona lawelawe ana i keia mea o ka pepa piliwaiwai, o ka lua no hoi keia o kona uku ana. Aole au i lawe mai i keia no ka hoino aku, aka, ua lawe mai au i mea e ike ai ka poe mana maluna o ka oihana, a ina no apono lakou i keia hana a ke kumukula, alaila, oia no, aka, ina hoi apono ole, alaila, nui no e noho nei he poe kupono e lawe ia oihana me ka maikai.
S. K. PAALUHI.
Kalawao, Molokai, Jan. 28, 1876.
He leo i na makamaka opio.
Ia oukou keia welina nahenahe, e kikeke aku nei ma ka ipuka o ko oukou mau lunamanao a o ka mea lohe e wehe ae oia i ka ipuka, a e hookipa aku i ke kamahele ma ka ikoi o ko oukou mau puuwai, a e haihai olelo pu oia me oukou no na mea pili i na anoi a me ke kulana o ke Alo 'lii o ka malamalama, (oia ke kula kahunapule) kahi a na hoku hele ewalu e poai nei i na hoku paa ekolu no lakou mai ka malamalama o keia poe hoku hele, e hiki ai ke hoolele aku mawaena o na ekalesia mai Hawaii a Niihau, a ina aohe mea keakea e anapu loa aku no i na misiona o Maikonisia a me Fatuiva, ke ae mai na lani. Oiai he kauna hookahi wale no na malama i koe, a hoolana aku na waa e holo e lawaia kanaka, (ke poloai mai hoi o Maakuakeke ma) a hekau iho na waa ma ke koa lawaia, a nanea iho kulou a ka lawaia i ka malie, kuu aku na waa i ka lepo o ke keiki pu-a malolo o Kipahulu, a kuu aku no hoi i ke aho loa o ka upena poholua a na keiki huki heenehu o ka ua Kanilehua, a hulili mai hoi ka lama a na keiki lamalama puili o ke one o Luhia me ka wai ula iliahi o Makaweli, a o ka hoe no hoi ma ke kunihi ka kahi maukauka hoe hewa o Kohala he uhini ka ia e ola ai ka makapehu o ka uka.
Aka ua aneane e haalele na manu i ka punana, nolaila no oukou keia leo poloai e na opio i koe e noho mai nei maloko o na ekalesia i kuikahi ole me ka Pope, mai Hawaii a Niihau, e ku ae kela a me keia a e puana iho i keia mau huaolelo pokole.
"Eia wau e hoouna ia'u" oiai ke kokoke mai nei na wa halawai o na Ahahui Euanelio mali Hawaii a Kauai; nolaila he mea pono ke hookamaia i mau keiki na na aha mokupuni a hoouna koke mai i keia makahiki, oiai ua neo loa ke kula i keia makahiki kula, aole he poe komo hou mai e pani i na hakahaka o na poe eha i puka aku nei iloko o Iune, a ke waiho wale nei kekahi mau rumi o ka hale kula no ka haumana ole.
Nolaila keia leo ia oukou e na hoa'loha opio, oiai he kuleana ko kela a me keia ekalesia i ke kula Kahunapule, (hoole pope) a heaha ka waiwai o ka hale a me ka paaina maikai ke nele i ka haumana ole, oiai, aole he mea a he poe i komo mai i keia makahiki alaila owai na mea e hoopiha mai ana i keia mau hakahaka eono a me kela poe mua eha, umi? A ina pela e nele mau aku ai a hiki i kela makahiki aku, puka ke koena iho, alaila, pehea ke kula? E noonoo kakou.
Eia kekahi, ua weheia ke kula no na mea a pau i makemake e hele mai, ke hookamaia i keiki maloko o kekahi o na aha mokupuni, aole he mea keakea, e lako pono na haumana i na pono kino, ma ka lawelawe ana i na hana kino mai kakahiaka a hiki i ka paina awakea, a ma ka hora elua e hoomaka ai ke kula, ua hiki i na makua ke noho me na keiki ponoi. A ina he nele i na buke, e haawi ia mai no na buke o ke kula no ka wa e noho haumana ana.
Mamua aku nei ua hoike ia ma ka LAHUI HAWAII na buke a me na hana o ke kula kahunapule, he hikimua ia no keia leo, aka, hookahi no anoi i ka poe opio i hanau hou ia ma ka naau, e naue mai e ike i na hiona na kulana o ke Alo 'lii o ka malamalama, wahi a ka mea kakau, no ka mea, he kula kahunapule eia i ke kulanakauhale alii o Honolulu nei a he malamalama wale no o ka pono Kristiano oiaio na mea a pau e ao ia nei, e hiki ai ke hoomalamalama aku ma na wahi a pau e like me ka hiki.
Eia keia he mau hale nui a maikai na hale o ke kula, ua mahele pono ia i na rumi, a he pa nui a akea kupono me ka lako i ka wai piula a he oluolu ka maka i ka uliuli o ka mauu manienie, a he wahi oluolu maikai o ka noho ana, a ke hoomanao nei ka mea kakau, i na puana mahalo a kekahi o na hoa hanohano o ke kau Ahaolelo o ka A. D. 1874. O ka oluolu o ka noho ana ma keia wahi a me ka la kupono he mau mea ia e pono ai ka imi naauao ana, nolaila, ke holo nei ka manawa me ka hookaulua ole e kau pu aku kakou me ia a naue mai i ke kula nei e na hoa'loha opio, na pulapula e mau ai ke ea o ka aina i ka pono.
Ua pau ka'u, a o ka oukou mai koe, ke lana nei ko'u manao aole hoi nele mai keia leo ke kokua mai ka Haku. Owau no ko oukou pokii. T. P. NAUEIKALAI.
MAKE.—Ma Kapohue, Hana, Maui, Feb. 7, 1876, make o Poolipi. O keia keiki oia no kekahi o ka'u haumana kula, papa akahi, ua hele mau no ia i ke kula o Haou a ma ka la 13 o Jan. 1876, mailaila mai kona loaa ana i ka mai a hiki i ka la i hoike ia 'e la maluna, oia kona manawa i haalele mai ai ia'u kana kumu, a me kona mau hoa kula imi naauao. A ela ka'u mea kaumaha loa e hoike aku, o kona makuahine ponoi o Pauline a me kona makuakane o Kemohe, he mau mai nawaliwali loa keia i hiki pono ole ke ike aku i ka la make o ka laua kamalei, waiho mai ke keiki i ka make, waiho aku na makua; ke ikaika nei keia ano mai ma keia wahi, he nui aku no na mea i koe, aka, ua lawa au maanei.
A. PUHALAHUA.
Kumukula o Haou.
NA AHAHUI EUANELIO.
AHAHUI EUANELIO HAWAII.
Ua hoopanee ia ka Ahahui Euanelio o Hawaii a ka Poalua mua o Iune, hora 10 A. M., o ka M. H. 1876.
HAWAII AKAU.
E halawai hou ka Ahahui Euanelio o Hawaii Akau ma Hamakua Hikina, i ka Poakolu mua o Maraki, M. H. 1876.
HAWAI HIKINA.
Ma Puula, Puna, Hawaii, e halawai hou ae ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina, i ka Poakolu Akolu o Maraki, M. H. 1876.
HAWAII KOMOHANA.
Ma Hookena, Kona Hema, Hawaii—Luakini o Pukaana, i ka malama o Maraki, hora 10 A. M. o ka M. H. 1876. E halawai hou ae ka Ahahui Euanelio Hawaii Komohana.
AHA LUNAKAHIKO O MAUI.
Ma Lahainaluna, Maui, kahi e halawai hou ai keia Aha i ka Poalua Mua o Mei, M. H. 1876.
AHAHUI EUANELIO OAHU.
Ma ka malama o Feberuari, M. H. 1876, i ka luakini Hoole Pope ma Waikane, Koolaupoko, Oahu, ka halawai ana o keia Aha.
AHAHUI O NA EKALESIA O KAUAI.
E hoopanee keia Hui a halawai hou ma Koloa, Kauai, i ka malama o Aperila, M. H. 1876.
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Moolelo Ekalesia..... 50
Haiao ili lahilahi..... 10
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 15
Hoike Akua..... 25
Wehewehehala..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 50
Ninau Hoike ili lahilahi..... 20
Kumumua Kula Sabati..... 20
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 15
Ui Kula Sabati Helu 3..... 25
Ui Kula Sabati Helu 4..... 15
Ui Kula Sabati Helu 5..... 25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani..... 50
Ili eleele..... 35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula..... 65
Ili eleele..... 50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani..... 50
Ili eleele kaekae wai gula..... 30
Ili eleele..... 20
Ka hae Hoonani (Buke Mele)..... 25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa..... 50
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 25
Li ra Hawaii 1848..... 25
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 25
Leo Hoomana..... 20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Aia ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii ma ka huina o Alanui Betela me Alanui Kalepa, e kokoke ana i ka Hale Leta. J. F. POKUE.
Kakaule ta o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.