Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 20, 11 May 1876 — Kumumanao. HE KILOHANA KA PONO NO KA LAHUI. [ARTICLE]

Kumumanao.

HE KILOHANA KA PONO NO KA LAHUI.

t* J. K. O iiii Kiu>!un:i i li.iiwi inai.m ia i.» <> na \v:i!iinv 1 k.i \va k:iink>>. lio iu;ui moa i:i c u:mi ai ua i )\:ma kiiii<iiinoliu.i v na liin.i iko o i:i wu, :i ki> lioomau i.\ m:u iH>i n«> a liiki m;u i kf« i w.i ;» k:ikoti o lirtk ili:v tni, l»o iuh ;i U-lniK'lui ii:i iiu«h o liau.i ai uie k i 11«>im a liio i niea o n:mi ai k:i aaiiu k;ip;u e liko nu-na li;i|> ilapala ]iko oU' malnnn a ni lo'o a na haolo i keia wa. j<vla nc> na waikolu» liko 010 innhina o na kao.i Hawaii 1 koia maniw.i. A nohula, ua p<>n<> i'aiia ia kakou ko lio tla ao i nina i i ki-ia mauaw.i; a ko ako mai nn )> iiia o'o ho.i iuii na-;!ia«i-o losut k.«ko aku i na 1111p'.uia 100 a k>> <.>uk«»u makamaka, a oia ka ninau. IVhoa o kK> ai ki l\i»o ma lla- ■ waii noi i Ki!.»!.ana n.i» ki [ ihii'. v I. 1 |i«>r liaipiih- it> iu» k« 11 I <nr! kanaka. 11. K iilo na kanaka <> ko » lahm i |-x< !i<>'>k 1 a ui:;'a;:ia i na ika:: i\\ai <» ka aiiia. 111. I" 111 i! iMia u Irt k:i:i:,«.ii .> ka J.«'li.> io iu.K'ii, <>ia ua kan.iwai lio umi. I. I |>* o h.iii-uh io no k< i.i la' <;i k.mak.i. A«>l«; ii<> ki;n maii.i.i na r., .<> 'o i keia i.iiaii i k.l i>> o i.aipuU' m!o, ;ivi. i» kuu nianao. o kn aku aua auio houk&ka ;u' imua «> kak< a i kvia iuaua\\|a 1 ko an.i o ka |w h upuU i >i akika ailu » pvn< la. ii V > k h» iiana 10 k* la iv<> ka l.nhni, 0 kf KA':L.aa.i■ iaii'» >> ■:•. - m.i k>Mia ,oka <■ >..< i ku. :u a l. ki i k i I, •' l > i k; 1 f .aiia la iwai ii.i «» k<>na p'»o -i».>.».'.:4iiMti. a iio hoi ia o nani ai ko ar.j>..i>i »• Ki;vio, ik i. ;u-U lio paha i j au i»»a i>a 1.0 ,i. inai; 0 k<-i.a kih'.j,:i i k i ijm;u> aka, o k.-ku iī:ia o k»> kaln;j.u!o am» jiono ma k >i<:» jiv«a<>, oia ka moa o naeii ai īa »-k <!< m » ; i i* »• nana i!io k:ik«>u i u» u*! ti k>p» llaw »ii i kon nianawa, a o k>i.«!>;; ih>> kako.i i na Uj>» k< -,, k«o»» lok>\ a «'.« ho k.ip'» i h»>i-> Joa i«.t\k (i, ptik,»].,ik.» ;.t ili,« kvk *!ii kaj>s, hakakao l»oi k kahi, l.kli.liln !.>a hoi kikahi, * i:o okt loa no l'.,«s kokahi kapa. aka »» ka uani o ka aniui kaii>a o oU ,a i.i noi, <»ia ka iiHiii o ko ki!ohans. * ' ka nani im ka iiiaikai ko ki!<»lin na, o.a ka nioa q£i)> *i k, ;a k ,p » k* lahihlii, a li.tk*k to. i m< a m kak.»« o knj<a aku ai, l o aahu ik.".|i.\ m .iKai, iu& o l< n.i a«.- k<> kak<»u mau U'iia vk«> ma »•» |>i ko <» na m.'Miiia. o iko lauam « k ikoa oaahu mai «na l*k<»u i k«» lak«»u kalnk.» im»u, <kia ii«<) k.l ll.ill, la"u i |» i :;i in* k, k v\hiv»t o ll*!,;tkv it. k«- kua'iiwi «»i k« 11kel.i ,» \| ,n, Iliki<i-t, .t hiki j«ou«. »u i k> |»oi\,. k*»»«a»»ua, » ii *. a su> !< »»i,t k«»«»a iiuaa v\ hi.aUla, I»«t« \ aka k* nuikAi li«a « K »> kx kt«h» A |iia ktiti «*lii n.> !(«m iu«»iiK», ,tka, u a k.<*«a.«- 4«- »»>.* kal»> v|, 5» rm> «»«•, »»ai.i k«-la ii»!*!i ka ha**, »>,» k* m« a «hi j»t*;>u »h«» !.t ka l»aa m-Oun* o kt («» kt i;..tiini, * itk«<U l«ii |»Lttn« »o *l, 'M«o ki!.-hti.a ka lnw i»«» kaiuam.v" 1 l.,'.'Kt.il ,-«ku l«k«>M i »<t »« » k* W» '•>>, * » »4 o«* ,ik .i i «a kuahiw »»-ko!« «« l| i » ,\ », »> * k <V u ma:uii«ji «< ko knhu* i kui. «> (.■» »,» L, n ikv S'<4 k.tk«Xt I Ina ki;,' »l 1«. ...» ! M.|t»t *j»' »<v ! l f i.k Kk..-t 4 « > . t »♦,* k* 14 «r l'lilKl .n,. 1K !.» »„> MtH 115 ||k« Im'.i' ,t r,t*;. V« Jii.<»>*.<.| »«» ,» |U..41«!.X'.i ; u, i>'.«V* •»». « > , ,t »|i,» i»;'- . ,» 1 :u« k, kn' i m.<,»« v».*!».«» . .. . vk», lk«-

j kau ana Um> ō ka h«u, bu-Ī9 wdk» ia Eho U I bo ia iiioino a'HIo i mea maikau | lua e liuli ko)w4bo k»koH inap« o a» ; i ua kaua iā f q» paa © keU a int' keia auo, nana aku ahu kinohiooiii, a ke hoike inai la na mea i kaaa ia uialoko o ua pa l:i i ka nani o ia pa. : O ko kuahiwi o Ziona, he koa-ka ia, aka, ' o ka han mai o Helemona kona mea i uaiui ai. Pel:i ko ka ekak-aia, aole loaa iaia |ka naiti, O Kristo, oia ke Kiiohaaa oka I ekaleina-i pela ka poe pono io maoli ma [ Hawaii nei, he kilokana lakoa no ka Laj kui, ua Kke ka ]>oe pouo ioe ke kui ko-lu, S na lakou e hoopii i ka lahui, e alakai i ka j nolio aim o na kanaka, a loaa ia lakoo k«i ia naiii. ! IMiea ua l:ihuikanaka o Nunhiwa e no- | bo mai nei, ua ioaa anei ke aoo |>ono uo | lakou e iiku tne Hawaii nei ? Ua nani I anei ia lahuikanaka ? Aole oka nui ona j kanaka hewa ma ilawaii oei, ob ka naeae i naui ai ka lahui, aka oka nui o ka |>oe ! pono, oia wale 110 ka mea i uaui ai keia j iahni a ka pankiki i noho ai. | O ka h«aa ana. ok» wahine ano pono j iloko o ka lahni ame ke kauaka haipule i io, ke inanao nei au, he kilohana ia uo ka ] lahui. _ j 11. E lilo na kanaka o keia lakui i poe ' hooko a malama ina kanawai oka aina. | Knhuhu ! Oke kanawai ae nei ka hoi [ kekahi kilohana o ka aina, wahi a ka niea | i pane. Ae. wahi aka mea kakau. Inaia I | i kaa hopo ae, ua ike.ia na kanaka o na aina [ : e mai, a mo nn kanaka o keia lahni e hana ' ] ana i.na la Sabati, 110 ka mai, ua hooholo ■ no ka jmm> i ka u i na kauawai uo ia la, ua { ' kapu ua In 'l;v, aole pahīi au e hoike aku • i ke kanawai e pili aua ia la, no ka mea? he ! ; |it>f ike oukou a p.iu ia niea ; o ka lahui ! kaimka i mul.ima <»le \ ko lakou inau kaua- j ,wai iiio, aole i » he niea e m.nhuluia ai ia ! i aupuni, no ka nn-a, o ke kuuiu kanawai, a j i iiK- 11:1 kunawai o ka ain.i, he kuluia kujx>-1 ; 110 ia no ke aupuiii a me tia lahui e ae a i j j>au iloko o ia uupiihi, a ua kukulii ia nia- i luna iiia kahua paa, paueo ole, o ka hale i ! kMkulu |toi)o i;i iu;v]una iho o kona kahua | p:n, lie hoiko ana inai ia i ka iiani o u.t ! ; iiah' 11, Ik- naaupo ka mea i knknlu i.i ha- i K>, a mahope kii hou aku e lio ihiolo i ko- 1 na k.ihua paa, peia n<» keia lahui kanaka. i he ni ikiln w;a na kanawai i kau ia ke i.lo «. inalama ia kvia mau kanawai e kau nei inahina o kak<m ; no ka moa ko 'ke m i ; k.ikon i ua kaa liolo lealea i na luSahnii, 1 aoio nialaina ia ka niahihia, aoie hooko ia ki kauawn;, ina elī 1<» ana ua kane ua wa-1 hinv, a ine >ia ano kauaka a pau iloko o kii;> aupuni, i p«K' hoi'ko i na kanauHio kiia l.ilmi, •:|laila. he kilohaua ia uo keia ialmi, a o ka pee hoi nana e hoi>ko i na kanawai o ka aina aole inalama pono ia. ua like iiio ka puhi naua mai i ka inaunu ekaeka, pela iiio la na |.oe iiiahuua kanawai ih ī. aoie nae au e okloana no ks p<ni iiooko [u.iio i ua k ui.iwai o ka aina, aka. no ka p>.•<.' i :i:a'..uua <>le. a eia ka olelo īnalaina ia iho i !ilo k-.kon a ]v\u i kilohana jim k i la'mi, a me na kanau ai o k i aitt i. 111 K iiia);i::ia ia na kai.awai o ka no in i!i:ioii 0;a i.a kan.iwai he uini. Ak .iu iu> kak.-u a iiiki p=»no ii:o la 1 ka !a. ',v o ki i:i knk'.i'» in:iuai> aua. he kii.»ha ua kv\a uo ka 1. .I'.ui kaieika lu i. ;u>io jio I'a>ia i |~oi ioa ka h.hui i k,i m .laina ana i k. :.i niaii K.iiiau:;i, aka. ua li«aa iki u:ioh..i k i j■.u' nma »• niaiaina liapa lu i, :» mamnli in>i .. ko i,ik"U i.i.ikai p.'ii'U'i ai::«, ke kau "Ki k. .a i.uii..!. !o k niiana nialuiM o kak->u a lr.ixi m>i i kv ia la. *' t\i ui.hi k i ea o ka ~iu.i ika pono.** A ]>iii i>» hoi me keia i.ii.u !ou). " K nian ke kiioluna ana o ka l\-:i" :io ,«a lahai." 110 inakihowa paha ia'u kr w«i OM. iu aki» i kv au>» o kei.i ii.au ka: >> k. ia ni ..; k»n »>-. ai, iih iiko ia ;..e ka j- !i .ivii n.aiu;aua iloko o ka h»lv *;ii ti.ini o ka M i o ko :.upuni, na kona iiani e !»• 1 i>>; k » ;n >ino o ia ha!v i ima m-iikai a ma' a: <:a i:o hoi. Oka han.i j>om» *mi a k i l.i! ;:i > iko ai ho p, no. he kuinu aiH'ī ia o o ai no k.i lahui * A> U\ ho j»oi>o e lia.'ia ;.ku i na kmun e hoowaiwai ai ao p>oii.,ik:ii »i, a e nsni ai no hoi ka Uhui. Iloa'ia U ko kumu o k-* i;ian.v» nui i* aua oke Knika'ii lan «i'ike ? Ki* ; no ka mi' nao i* o loaa m:i*n » he jv>'nai\ai. Aolo anei ki ia mau kanawai? luae m,*Un.a j.o:io ia ana koia mau kanawMi, nlaila, puka uiai no l:o uaiwai n»i, o ana 1 ki ia l.ahui i!ut»a ! iinu*! I kahi ok* j»>iiv> u:a« ke k'iiiA iu.ii m i «o na j»akv i na la ke iho »ku i Kaopnau* la iuauk i o l,tila, liaii'» no lakon «o Uko« U a\' hoi. U i h*\* ? InA e nana aku i ka im»oh-lo o ka l.ahiu lit>l«hi i kola w», o k>» l ikou o!e i ua k-inawai«» k« jv-i:o io t**oh ī liahwī U mai m» k* maum o Sn»al AnHv* ia Uhn» ! likv ain i aie iiiwhi, \w aln ko UkoM ? ii« hkv Inkon m*- n* kaka n* ka whv» o lusen<>«' ma« s kiko «H«v H*» <uak» «* m k«»«\«ai au|mni o ka lvi»ael* i kv4s *a, »<a m>» Ihh «* i I>cm man* »» k-ii»it« »t k* h» ' «Ma x hiki ī ka *» o i«a: . *• jv«ii *»i* »»a k»l.»i<*t>a il»atM. ia e hj» li.ua o ii* a i» keia r «mii «ha K Ww ,iii* ka h*u <> i lv kihi maua«*s a |vm *»*»* o w» «i iUUIii .> ke*t 3K»k- k*vkai i «V. i iil.i to i' pai< "lVk« o M*»**'"' ¥s: ! k* .>!. (,V 1\ ,* n > Voi. m» t- k«rt »* k* k* o k* | «>i i.w.nHeia, >«u* »*»c, tU Ia . kvh 1« i«»a ka akan, e pt -unp >.34« »* tns |■«»! 4ss»j»Sr:« hL a»x-« tv !t k« »* i»w» «»*■>» k.*}« ? ka K»** **

aliiU, k** k*m man !■«»' ikiwaei ei M» 1 aapoui. aiakma pwoia « m kaf&&%« 1 hoopii )iiw>im tma i» i km uū|o-.'< 10. e liko m* 0 m* \& hema ok» h|»- ! belu, »o)e mt* ihila. i Kolail», « bt»utk»ika i loaa kēia kilohana iiani i ka laUui, i aio bou ket» lahui m» km hope ak«. a obi loa o II»waii a kau ika paa aneaue. £ oia ka Moi ike Akua ! E ola o Hawaii ike Akaa!! Kuia Kahunapule, Apr. 26, 1876.