Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 23, 1 June 1876 — KA HAIOLELO A KE ALII KIAAINA JNO. M. KAPENA. [ARTICLE]

KA HAIOLELO A KE ALII KIAAINA JNO. M. KAPENA.

O XA HOXO A Plll t .VXI, SA K A AOAO KLK I ka hookuu waikft.be ana i ka waioua mawaena o ka L »liui Hawaii, nta ka la h:\na 1~ o ka Aiiaoielo, l'oalua. Mei'lB, 181"t>. E KA r.i\A Hoitv.vi.i-:— O ka līīLa e waiho nei imua o ka Hale, o lioop ui aii.i i ka Pauku 1 o ka Mv>kuiin 41 o ko Kauawai Hooj«i Karaima. mo he la, o kok,»l»i koi;> o na Knnawai i kaukoKk, a i lioao mii pinepiiie ia i kahi inau kau i hala a* 1 noi; a kt> hou mai i.oi ia i keia kau alua o ko ka Moi Kalakaua uohoalii ana. No na kuiī!u a»ii nui poiuaikai hea la, avile v hiki ia u k«> hootu.xo;>o|to i ua jK<maikai <> hv>ra mai ann nn o koii.l m.iii ke hooj»aui:v kein kanawai ; a ko hookoia ka hooikaika nn» o ho >pau ia keia kanawai. K. ka lj;i!::i Iloomalu. aia malalo o ke Knnmkanaw:'.! o ka m. ii. ISŌJ o ka Moi Kaui aloha :;:u n. a noua hoi ka h«H>uiauao ji tn 010 i.« . me he la. luai koua hu īuai. i kaiua ai keia Kauawai. Ua uoonoo ka lokoin.iikai o Kauikeaouli. i kokuaia e ke k-uka lokahi pu an.vx> kona mau alii ina ka Abi,lc.>; a ua lu>oho!o l ikou, no ka mauao i kn j>oui;vik:u a ino ka maluhia oka ialiui a»o i.a iu»kaaiuai;a hoi o ko aupuni. e kau i ua Kmww » nei i kauk*4o a i ake nui ia ai e hv»v»nalo loa ia aku mai n« aku oko kakou inoolelo kaiuw*». 1 k* nauama. «» ka l.una )U>oiiialu.4ua hiohuma i h«K»ulu »a luai ai. o ke kumu i»ui i kau ia ai 0 u» Kanawai >u'i ; ua hilinai nui no ia maluna v. ke kulann jkuio vi4e a haunae'.e o n» la mamua aki;. i hv»ouli«ta eke komo an» inai o ka iuu nui i* o ka rama a o tt« wai ona hoi inawaena o na knuaka Ilaw*ii: l** ikr a »a Ukoa. «ohe be ka». aoho he U>a_v a aoiio he maiuhīa e lo&a inni ana ma ka ae a:i* e inu ake« ia ka Ri» «i*«tvcii.\ o ua kmiaka llawraii. Ilf n.Rn:)vi a he kuka hikimna k he ka« Ini he>».>lele »iia<k*tkeia i ko»»»o]to»n*t. ka: »«*i iU>so o ke a»ta|»<ti.. M » kenUula hv>« V. kv> lakoi» mau h.<oj*vuo}»,>n.> k«n«xrai Mt« 1o ka lana m.t|uU s ana ua |»>»nvt oka k* huleliu. Ma; it maitsa«* ma», a h<ki inni i ko Ar. o ka e in-.a o >ta Mv«, ua mau ka pa. e> .*v,.t o ke.a kai awa» n»a im aoaoo ko kak.v.i M.vseio K*;;kan*wa:. Oiai, pnka i.ei-i koia Kau ke ake h.>u *»» ik* lu»v>}»*-.;īa «> s«a Kanawai »>**. s n»e he me« ;a. ho }>ula k*um.-tk* . »»,» t* i»o ka p,«e e ko. ku* a».a *.*h.>j»e v ka lfcl* . ua aH mai »» n:».*u . heth> i;a ,»,» » IM „ k*!-.*vi*i »„. »naka|tiki■ l»e vWAka!«i4k • ke* a« hv* asi» t-e-. - k > jtt»e » .■ i\ ■ īi«v> ln.wkanmah* » h>aa »«.*: it k;ti..>H 1 a iMohua a »»* hu»»e a»»rj kak.»u ».. i. s h.v>< -.**;»* o keia kana«.»» }■ l * iJo » fc v«,» k , 1.,, k«ta*> k va a«;a i;.t U •. .. ;„ W , »

E o'u tuaa hoa hanohano; o na Lanam&kaoioaok i Loouea ia niai e ko oakoa ms« lt£|iQ; a o makon hoi na, 'lii, —ke koo* pii ak» neijau imua o kakoa, heaha ia iia poiiuo i ioaa m&i ? a heaha hoi na kaumaha i loaa ia kakoa ? £ ka Luna ELoomala, —Ua kena ia mai kakou i keU mau pnia o ka bana kanawai, e haaa ī tis| rala a me na kanawai no ka pono, aoiei no na mea kakaikahi, aka, no ka lehnlelm holooknm. i A o ke kahoa nni k&hi i hooanmaia ai o na kanawai; oia no ka hana, ka kai&i, a mis ke kuka akaheie aua i na kknawai «. pau o pili ana i ka po» no, ka poniaik&i, ka mahihia, a me ka mua o kalahnlehu ] Okeiake kaEaaleaponi no kakooJ a • alakai ai hoi no ko kakoa mau hooppnopono kanawai ana. kao keia kinawai i kaa wahi o ke Kumukanawai, ei like me tta hoakaka ana a ka poe mamnii o ka Bila, heaha hoi ka hewa i loaa mai manmli o ke kauia ana o ua Kanawai nei f Aohepoe i kanmaha apilihna; a aoho poeli hoopoinoia e ka hooinauia ana o ua Kanaivai uei. > * O kekahii kahua maikai keia a kakou e hooknene ai i ko kakoa man kanawai; oia hoi ka hana ana i na kannwai, me ka maiau akaheioi pu ana kekahi i na hopena « uliniahoio tn.ii ana mahope -, ina paha no ka ino, a ina psba no ka maikai ! Eka Luna Hooinaiu; maka lainehinei, na hoopuka ia mai e ka poe ma ka aoao kr> kua i ka RKta, ma na ano o ko lakou mau kuuui ikaika ; —1 Ua hoohaikiia ka pono o na kaimka īlawaii. 2 lle mea hooh-iahia a | ku ole i ka hanohano oina kanaka Hawaii, i kn pap iia ana o na kanaka Hawoii aole e inu i ka ra»na, a ao ia aku hoi ka poo negero, a me ka poe pepeiao puka o na ailana Komoh&na, i hoolilo i ko l&kou mau pe> peiao i maa hakn kau ipu baka. Ma keia mau mea i ka nanaina, he mau kumu na* waiiwali keia i hap&iia ma ka aoKO kokua i k \ līiln. Ho nianaoio 110 auei kai loko o kakou a pau, ina e hoopau ia ana ka hoohnikiia o ka rama i na kanaka Hawaii, e hna niai aaa ka pouo, e ua hoohaikiia ka pono o na kanaka llawnii ? Mai iaio mai o ka mole o ko'u punwai, ke lohe nei au i ka a ka lea hoole mai; a ke kupinai tuai nei no hoi na wawalo ana o keia maa paia hnuohauo. e j>eahi mai ana ke kuehu hoole ! Hc akioma, a ho niea mn« ojx>j)o ha i ka iko, aia iloko o ke knhn r:\nia a o ka iuu Mia hoi o na wai ons, —hr hewa ; a i knlii maiiawa he m»u <]k>iiu> ke uhai i«mi ana. lna lioi, he mea i ma<>]»*>|»o ia kakuii, l»r liewa k* hwa niai aua ma ke knp'i,> ana aku o ka sur.va me ka hewa ; he manaolan * ho aiwi kai loko o kakou,- O ka h.>ivkui nna o ka he\va nie ka hewa. he ia »> j>,hio ai: —A ma kaiii oielo ana hoi. "O na hew » eiua aoie i:i he mea e ]w!«>!ei ai." O ke kumu alun o ka aoao kokua i ka he »n«n hoohiahaa a ku oie i ka hxnoo ua kanaka Hawaii, ko lakoup-ipua mia, a aeia ka }>oe uejrero a me ka p.»r }>c}«riao p.ika o na Aihna Kwiiiohina. Ua hiki ino!arbe i k;i nika, a me ki }>»}iria.> p;ika, kr he'.e ku. a kahea aku i ko hua luau ki;«h-\ rama ma ka p"V|« kuai aka, ina e koMK» })>.i aku ana laua īue ke kaunka Hawaīi. av4e e Kna moi i ke kanaka H«waii. m kip»xii i-» mai la oia iwAhiv, a }>ip\ aku oia mn k » h iie lio e |>i!i ana» h iiialiiN ke kanaka Hawau e imt m«lu. n e mu «iUue i k« i-ama ino. Ma k«a haua ana ka e k « Luua i(v>onial«i. ua oielo m. u* h v>haah«a iihi loa la ke kanakn Hawan, a ua hoohnkua kona hanohano. K like uie ka ke o Kona i Uoopuka ai i ka la iuehimn. hetynika inn mma ohu "o tt»aua pu i kauni*." He kanaka ran»a au ; a i na w« a p|u a'u e iuu ai ī ka mma, aol« o'u Manai«k> k« haua hanohiino ka i«i« mnia ana. OUi hale kuai mma. aole iit ke hale hanokai**. e iike me na piia o k«i» kale ; « i ol* hoi lia J e Hke ka laahia me ka hemv>ir4e o na )v»ka o i ka luakini! Aka, o ka kale kuai rauia. Kr I kai* kaaka» ino loa i pnia mau ko*ut j mau |%aia we na ea hauwa WooAalula ; o ka AH^lwii: i «i «I» a* b>«« nnki i i hale ik» iwn aiW « kanaka ilawaiu i I ma« i ka o na wiaii holohuUwA mo, e! k«whu ktp»k« ai« ka ana o ke ktfct i oia Inuiaka t»*ik«i' i | !U wm hanoh&no m k* iau «j U kanaU lUwaii i ka **w* * K» kat al« nei a«u Aol* ' AiOe ' Aole k« * K *a«* | k>»a i Uk«ki kanaka %>|no|im< ka , *» k* kii|»iit paka <* kaki «m« mak«a Wu«* : kaiH» M«ibt; i i k«Mi MMMiwa » Wn imn a> i ka inu nw», a nk« k\wa «ia« nao auwaMia «tal*>|* « mi «*««*«««, «l«ijv «a jwm k»»a Ua*»a at»a «te ka jmt kuia«M i kt«*4u. «Mk W«K*kav m aa U«aa a*a « ka |m> ka«eka«HV a Aa* fa kaa«« Uwilm t<!4*ik»i MM o k* kiekl» »>wU}W fcvM}*<MKV K MM t oUM | w»a»«eo« * k* k«k»Mi ««m «»«*>» j-|A . j W» sa. «a t»«*hnl*k«a kaiw i** «a l«L« tlf v '

3»«* • pae elalo ikt ū b» tei|iiiti ni mli r| lookae a me k» howdbnnkiii e ke afiai- i ia hanohano mwlau kapo&o ! { Oa hoopakaia mai, adbe «iau poiao aoi i iīkea w» aā aaoa noi, m līkeme Faxaai, ka W» ina waina, Beriteak; adee Imlei koaa poiapala koaa kiaha 6*a; fca Ameeikona kiaha efa, a *ehiskg paka. He «- (jf i j ia, aohe poiho nni i ikea MSfetila j «o I» inea, he nui ioa oa kanaka a kekahi, o kela inaa aapnni i koopwkiia $«£ net> he man auponi kahiko iakon; a na &aa ko lakou poe mai kahiko mai i k», inn aoa i ka miiaa, ka la#qik& 6fo, ka efer, a ae kahi mau mea e m» Ka keea man ano teaa mau i ka wa loāhi, lie maa k«aetoria, haoaana ako a ia hanaaoa akn, i kono> bia ia mau lahai a mao aoponi kahiko, e lawe akahele, a e ai pakiko hoi i ka ine ana 4 ka waina a me na wai ikaika e ae; a no kumu i iiio ai ia lakon ia mea me he 4 inu la, e lawe in ana.i ka wa kapono, aole |oi e lawe ahuai ir s i laea e hoaowaua ai i $a nooaoo kanaka maikai, e komo poho akn i ke anaponi neneln o ka poe malalo loa 'kn o ko kakon knlana. Aia ke.aopnni o Amerika i keia wa, na nni ka ona malaiia; 6 no j ka aiokuaina o Maine kekahi Bila Kana- | «rai Rama kaniana a hiki i keia manawa. j l-keia manawa, na n!o oui mai ka hooik&i- ; ka aua o ke daia. ke kanawai a me ke kokna ana o na Ahahni e kinai i ke ino a oa ! eleeie nei a ke daimonio e lawe mai ai. i Aka, e ka Lona Hoomoiu, be mea loloi- j ahili ia kakoo ka aihamo ana mai i aa mea i e pili ana i na anponi mamao ioa akn ; a e ! aui ae kakou ia kakoo pae mokn koke iho nei no o keia moana nni. E nana ako ia Tahiti. me he ia oia p.iha kahi o oa pae nioku makamua loa i hooponanaia e ka ohane maikai o ke Kari*tiano. Maiaila, ua Wookuu akea ioa ia aku ka inu ana o ka rama; a )H<hea lu» Ukou kniana i keia l*. aia no lakon ke ai ia iluna o na pi lao hau; ke hilinai ia no ko lakou oia ana mamuii o na hoohua «ui »na mai a na hua o na la»n, a me ka nui o na ia o ko iakon mau kapakai. U,Piji a me Nn aia ihea ke kuiana WMkai o ko iaila mian Sfaori ? Aoiē i iihi iki naai kon e Hawaii, ho aupuni Knmn» j kanawai kou, he uiaa haie nani nui, he ka- ! ana kniepa niahuahna anameko na Aina e,! a he haahc\>i kou kulana kuokoa. mawaena < o na Aupnni Lahui o ka houua! ] M<> he inea la, o ko kakou mau kolana i hoiomua. a me na auo maikai a p;tu r loaa | ai ia kakon keiA iu>lio keha ana, ua hilinai I | nui no ia ma ke kii]tono a me ka! I maikai o ka hoo}H>no}>ono. ka hoomaiu, a i 1 me ka liookoia aua o ko kakou mau kana- | i wai. I keia wa he oiaio tio. aole }»aha i ho.! | oko poialei ia ko kakou inau kanawai. t ! aka ua ho to ii uo r lu>oko e like nie ka : ! hiki, me ua makaukau kn|Hiuo i loaa iioko j 0 ua lima e ka }K>e uo lakou ka hooko ana, ; : A ina hoī r h>K»panU aua keia kanawai; a ' i ae akeai* ka iuu aua o ka rattta i kanaka ■ Ilawan; alaila, ke hii aktt nei a« imua o oukou a }>> J lon. r kouoia niai an« kako t •• h.H>ka-iw.»'e ma ka Bila Haawina i puu . ilala nui u« k \ Oihana Makaī a no ke kui.ii aua no iio; i ka hetva a tue koua mahuahnn *n,v a iiiamuli o ka ae .huU ia ana o ka ' iuu ia o ka r.u«ia mawaena o na kanaka Haiva>i. He iu«i kan-tlua oli" ka ika nana aku, ina e hookun ia lakou, e uiu nui miu *«m hoi e eiui aku aaa k* Uha ake« aua o kuia hewa mawaena o ka l.ak«i li»> waii. N\< ka mea, ina kakou e nana aei' keia inanawa; n»e ka pa]taia »*,> e na hoakaka ana a ke kanawai, ao)r e «ow. aole e hana, a e puUiū» hoi. eia «o uae ke inu ta wi. a he kanmah* wau i ka ike ana, a i ka hotOah«M ana Ik«ī «m« twi «upe|>a, «o k« «U ' mahuahua « ke p«kt waio»>a «ua *a a|»aua k«aaiua o k\>> Uokttp«Rt, oi.t Ihh ma »a' *P**a o Uawiakua, a « Kula ««• Ma«t. ka k<wyik«M a«a« Uta K.a»«w*t. * k« («««»IU»««U i ke HMkM ««i au,»tdo •«a i wahi e a«i ai ka po« e puhi nm» a«a «m Uia «k«; % k* MN «« iml» «U mui aaa «MM» fcst jwe |Mthi w**vh» a p«ut ka «jiMt. **», M wekeia »♦ Wfi wa waki « Uk«« e. k<ki a« ke ka«k«ht; " O Mi nw« « ao H«moI«I« «mU »t> U; aohe W r>iwit ji>«- , ht, M a me «a«M« Mt«Uk« w%te j*i* ♦k*» U «•♦. r*4m e kiki m i m Nm lw** * : & kauawai* a w«e> ka wawww* I» mmim • a»e k* «««*««> a wwtwm«t« « ke' kw«Jk% «Mk%k«iMtlpf ltaw«fe «**,«)(* Weeaak»>W«« »»a««Wa ka»wwa; - 1 Umi at mi lstk«a ♦ «i t k» l*fM ' a»a t « k«aaaiM«. Aia nnilnai « kaakwi ke k«««M«Wa <» ka haawe • K «wi an. **a ka h**»* ta «mt * ktMt hmm Ke «*» tm kak««« t ke i«t«w»ah« «kai «a» U% k«ii i akv iaa Vak«M »w«m i bM* ««a. ke v kt«t> ak« U k*iv* i kaki «mm jiinn «i W*« t h*ofx*n««* īW* at t ke kannonW H* ka «Maa a«a « «t k«M« i wAwm ««at »< e ka }%* e k,»k«* v%a > ka Hia, aa

wn!§ m tf» Inikoa a k&oe i fa|ai* nai aa. Ho«aaift,i boofaaii a'a wdR Uoa i kSe, ala&a pm ln'i &Ubailg«»JMas«a» l»laootiio ael i pwi 4aJa aai aoln kaaa« a«il»i a l»Maw g«Me wa, oiaaolea heowwihnwhw» hoa tma iV» i*ooWwW» i ko bltn nai Mob Aipui {He naoi, ahs hewoīek ka awaao o ka hoooaaoao aaa i ka SeJmkfe9, « me ke ate *sa « hooaleW i ko kaleu» am hakoi, e M 1n» aaiemiAMi; afe», t» kapanaaka hoi ka n»M»ao» o ka pee kokaa, oka ol»iaa tu&&& akaokamoM, kakakio a* poa ikaika • kakoo ai ikaiaMHi lnjai« n\u o ka. koooaaaao a ine ka koohaLu. No ka oioa, ia» •a« ia mm ka JBila iaioa o ka Hale, meie laea la, aia ma ko kakoa | maa pMpao ipaka poaoi i koonahele maa j loa aka ai kakoa i ka kakoa mao keīki e inn rama ; oiai, i *kdnki mmw» >oa ; iuu hoike ole paha ka ; afa» t i' ka wa i ona ia a kaa aku ai aao o ka pale. | aa kopoao, aa Knomaka ka Biljaei; aaa o k& maknakaiae a o ka Makoakinoipa-1 ha, a ina hoike aku la imn o ka laaa maa ' keiki; i uhaiia |»ha i kaki masaw« ka > hoopaka aaa- o na aiakaa i kaki mi de)o ' pelapeU; amekeiaano e pakali >i»H; meij keia mau aeoaoo ino, a hiki wale i ka ma- ! nawa e iho iho ai aaaio ka koa kakaiai- ■ oa e hooaakeie.i ka mahioaaipala|Mila o aa I pnuwai o ka k&kea mau haaaaaa hoa. īoa : "e hihi aka aaa kaano'a hihi aai," oaa mea pono oie iloko • &a paawai o ka H-- < aaa hon, heiba ka waiwai o ka hooaaapao ■ aaa, a heaha hoi ka pomaikai o ka paKpai < alii ana e hoolaapai ? Aao, e m hoa haaokaao, ma ka iaoao : ko kakoa lakai, ma ka poao o ko kakoa ] Kn»akaayni ame na kaaawai oka | ma ka pomaikai o ka aaAaao &risttaM i hoolahaia mao kakoa oei, a aaia hooma> nao meoemene aoa i kela maa hoaoleloikaolaoa malalo oko kakoa kalauna—ke po>' loai aka nei aa ia oukoH, e haawi nui i ko ookoa nooooo akahteb ma km mea; ae| kaalima i ko ookoa koho »»» ma ka aH ko oakoa maa noeooo a lanaikiehala, ei koi 1 ha'a loa mai aoa, okm aott*> ia—o ka, aoao ! i» oka poao ame ka pololei: H A<4o«e."