Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 24, 8 June 1876 — Page 2

Page PDF (1.27 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, JUNE 8 1876.

Hoike Kula o Maunaolu.

E hoike ana ke Kula Hanai Kaikamahine o Maunaolu, Makawao, Maui Hikina, ke hiki aku i ka la 29 o Iune nei, maloko o ko lakou keena imi naauao. Ke poloai ia aku nei na makamaka e naue ae.

Hoike Kula.

E hoike ana ke kula kaikamahine o Waialua ma ka la 6 o Iulai, oia ka Poaha mua o ia mahina.
E hele nui mai na makua a me na makamaka.  MA KE KAUOHA.

Kula Hanai o Kawaiahao.

E hoike ana ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao ma ka Poakolu, la 14 o Iune ae nei. He nui na mea hoikeike o na hana mikioi a na haumana e kauia mai ana ia la imua o na maka o ka poe makaikai. He mau mea kuai kekahi a mau haawina makana wale kahi. E hele nui mai.

Kula o Haleakala.

E hoike ana ke Kula Hanai Keikikane o Haleakala ma ka la 8 o Iune e hiki mai ana, a e hoomakaia ana ka wehe o na hana ma ka hora 9½ A. M.
Ke konoia aku nei na mea a pau e naue ae e ike maka i ka "Nani o Aipo," e lohe olelo auanei. E naue i pau kuhihewa. E naue me ka olioli pu. Ma ke kauoha.

Olelo Hoolaha.

No ka hooliloia ana o ka Papa Manawa o ka mokuahi Kilauea, e hoopaneeia ana ka Hoike o ke Kula Kaikamahine o Hawaii i ka la 27 o Iune nei. MA KE KAUOHA.

Ka Ahahui Euanelio o ka Paeaina Hawaii.

          Ma ka Poalua i naue iho la, ua halawai ae keia Ahahui e like me ka mea i hoolahaia, maloko o ko lakou keena mau ma Kawaiahao. O keia ka Ahahui e hooholoia ai na kumuhana a me na mea pili e ae i ke kihapai o ka Haku mawaena o ka lahui Hawaii: aia maloko olaila e hookumuia'i na kumuhana a na lala e ike ai he kupono a he pono no ka lehulehu, aole ma ka noho 'na kino wale no, aka, ma ka noho 'na uhane kekahi. Ua hui a ua lulu lima pu iho nei makou me na lala i hiki mai mai na apana o ko kakou mau Paemoku nei. Ua akoakoa ae lakou e like me ka mea mau, no ka hoomaopopo ana i ke ano a me ke kulana o ka hana mawaena o na kihapai lawelawe ma ka olelo a ka Haku no ka pono o ko ke ao nei, a ke lana nei ko makou manao, e halawai aku no ka lakou mau hana me ka holomua, a me ka pomaikai no ke ola a me ka pono o na kino a me na uhane o kanaka ma na wahi a pau.
          —Mahope iho o ka pau ana o na hana no ka wehe ana, ua kohoia o Rev. A. O. Polepe (Forbes) i Lunahoomalu, a o Rev. H. H. Paleka i Kakauolelo ma ka olelo Beritania, Rev. A. Pali i Kakauolelo ma ka olelo Hawaii. Eia na komite i kohoia:
          Komi te Hoonoho Hana—W. P. Alekanedero, D. PUhi, J. W. Kanoa.
          No na Halawai—H. H. Paleka, M. Kuaea, L. Kamika.
          No na Hoike Makahiki—J. Bikanele, W. P. Kahale, S. Waiwaiole.
          No na Helu o na Ekalesia—S. Papaula, J. H. Pahio, E. Kekoa.
          No ke pai ana i ka Moolelo—M. Kuaea, J. F. Pogue.
          Mahope iho o ia, ua hoike mai ke Komite Hoonoho Hana i keia papa hana:
          1. He hapalua hora haipule i kela la i keia la, mamua o na hana o ka la.
          2. Ke Kula Kahunapule.
          3. Hoike o na Ekalesia me na Ahahui Euanelio.
          4. Ka Nupepa KA LAHUI HAWAII.
          5. Na Hoike a ke Kakauolelo a me ka Puuku o ka Papa Hawaii.
          6. Koho ana i na Hoa hou o ka Papa Hawaii.
          7. Na Kula Hanai.
          8. Na Hoike Helu o na Ekalesia.
          Ua hoikeia na kihapai a me ka heluna o na Ekalesia; a ma keia la, Poaha, e hoike ana ke Kakauolelo a me ka Puuku i ka laua mau moolelo hoike no ka makahiki i hala ae nei, a mahope iho, e koho hou ia ana na luna hou no ia mau noho no keia makahiki aku.

Hookahakaha Kula Sabati ma ka Poaono.
la 10 o Iune e hiki mai ana.

          O ke Kula Sabati, oia kekahi o na makana kiekie i haawi ia mai i na makua mea keiki; aole ma ka inoa wale no, aka ma ka hoomaopopo ana iho, ma ka hooia ia ana o lko me ka hauoli ke ike aku i na kama opio, ka opuu hoi o ka puuwai o ka makua aloha keiki, aia kana mamo ke hele nei, ke hui pu nei, a ke hauoli nei ma na hana a ma na ao ana o ka huaolelo oiaio o ka pono a me ka maluhia, ke alanui palahalaha o ke ola maemae e loaa 'ku ai iaia ke kahua kiekie a hanohano o ka noho'na Kristiano, me ka iini no na hana pono a aloha. Pela ko makou puuwai e hoopiha mau ia nei i kela a me keia la ke hoomanao ae, aole ko kakou mau puu hauliuli nani a me na kualono palahalaha i hoonele ia me neia mau haawina—ae, o ka aina oiwi a ke aloha i kuluma ai—aole i nele i keia haawina kamahao, no ka mea, aia ma na Sabati, e ike mau ia ana na maka hoihoi a hoohauoli puuwai no hoi o na kamalii ma na luakini, e hoike ana i ka lakou mau haawina kula Sabati i hoopaanaau ia me na leo hoolana manao makua ke lohe aku, a e sila ai i ke aloha no lakou na opio, na koo hoi o Hawaii no keia mua aku.
          Pela makou e hauoli nei, a ke lana nei ko makou manao, ua kuleana no makou ke puana ae, ua lokahi pu ka manao o na makua mea keiki a pau i hele ma na kula Sabati, ma ka hui pu ana me ka hauoli, ma ke kokua ana i ka hooholo mua ana i na hana pili i ke kula Sabati, oiai, o ke ala ia a na mamo o ko lakou mau puhaka, ka pua nani hoi a ka Haku i haawi mai ai ma na kihapai home o na ohana i aloha aku ia ia.
          Ae! E hui lokahi ana na Kula Sabati o Kawaiahao me na hae nani, ma ka hora 9 o keia kakahiaka Poaono ae e hiki mai ana, maloko o ka pa o ka luakini nona ka inoa kuluma i na pepeiao Hawaii mai kahiko mai, no ka malama hauoli hookahakaha ana i na ano a me na kulana o ka lakou hana maikai. E hoomaka ana ke kai lalani ana ma ka hora 10; e haalele ana ia Kawaiahao, a e maalo aku ana ma ke alanui Alii a pii ma ke alanui Likeke, iho hou ma ke alanui Beritania, a hoohalawai me ke Kula Sabati o Kaukeano, iho hou aku a hoohalawai me ke Kula Sabati o Kaumakapili, iho ma ke alanui Nuuanu a hoohalawai me ke Kula Sabati o Polelewa, a pii pololei i Kawaiahao; a e hui akoakoa hou ana maloko o na paia o ko lakou malu hale hoano ma ka hora 11, a hoomaka na hana o ka la. E hoonohoia ana na Kula Sabati o Kaukeano me Polelewa mamua pono o ka awai ma ka aoao ma uka, a o ko Kaumakapili ma ka aoao ma kai, a o ko Kawaiahao mahope aku. Ma na aoao na makua a me na makaikai, a maluna no hoi kekahi poe. Eia na makamaka e haiolelo ana ma ia la: Mr. A. Pratt, Mr. J. E. Bush, (Leakahele) Rev. A. O. Forbes, (Polepe) Rev. J. W. Kanoa, a me ke Kiaaina J. M. Kapena, W. R. Castle, a me kekahi mau mea e ae paha. Ma ka hora 12½ hoomaka ka paina ahaaina malalo o na malu olu lau kiawe, a pau ia, o ka noa ana ia o na hana ku i ka hanohano a mahalo a na kamalii no ka malama ana me ka hoomanao hauoli i ka lakou hana maikai.
          Ke poloai ia aku nei na makua a me na makamaka o na haumana, e kokua lokahi pu mai ma keia ahana, e kokua mai i ka ai, ka ia, a me na mea e ae e like me ka hiki, a e lawe ae a haawi ma ka lima o G. W. Lahilahi, ka mea i hoonoho ia ma ia wahi no ka malama ana ia mau mea. E lawe ae a haawi iaia ma ka pa o Kawaiahao, ma ke kakahiaka nui o ka Poaono, i lohi ole ai ka hoomakaukau ana. He mea pono i na makua e hoomanao mai i mau wahi lau limu, papai, opihi, a me kekahi mau mea e ae o ia ano, a me ona mau wahi umeke ai no ka lakou mau keiki.
          Ke pahola aku nei makou i ka leo poloai i na makua a me na makamaka e ae, e lokahi ma ke kokua ana, oiai, o ka haawina ia o na makua, o ka hooikaika ana e hooholomua i na kapuai o na keiki ma ke ala o ka pono, a e loaa no na makana oi ae ma ka la mahope, no na hoomanao ana i ke anaina ahaaina hauoli hui a na KUla Sabati o keia kulanakauhale.

Mau Pake hou.

          Ma na lono lauahea i loaa mai iloko o na la i hala iho nei, ua lohe mahui wale mai makou, he lehulehu wale o na pake ma Kapalakiko e ake nui ana e holo mai i Hawaii nei, mamuli o ke kauo ana a ko lakou mau manao mahope o na meheu o ka nui o na hana e hoala ia ana ma keia aina mamuli o ke kuikahi; a ma ka moku leta hope loa mai nei nae, ua loaa mai la ka lono maopopo, he mau haneri ke holo mai ana maluna o kekahi moku, mamuli o na hooponopono ana a L. Asiu, ka agena a ke aupuni i hoouna aku nei e holo aku i Kina no ia mea.
          Ma keia mea, ua hiki ia makou ke ku aku ma ka aoao e noi ana i ke aupuni e hooakahele ma na hookele ana o keia ano. No ka mea, ke noi ia mai nei e ka bila haawina i $50,000 no ka hoopae limahana, a me he la, ke pupuahulu e nei ke aupuni e hoomaka i ka hoala ana ia mea a lakou i makemake ai. Aole makou e kue ana i kekahi lahui, ma ke komo ana mai iloko o keia aina, aka, ke manao nei makou, he mea pono i ke aupuni, oiai e hooikaika ana e haawi aku i ke kokua i na oihana mahi, he mea pono e haawi pu ia kekahi kokua ma ka aoao o ka lahui. Ma ka lawe ana mai i na paahana lehulehu no ka hoolawa ana i na pilikia o ko kakou mau kumu hoowaiwai aupuni, he mea pono e nana ia ko lakou kupono a kupono ole no ke ola o ka lahui.
          Ina e loaa ana he waiwai nui mamuli o lakou ma ke ano dala, a o na ano like e ae paha; aka, ala mai ke kumu hoopoino ola mamuli o lakou, ua ahona iki ka hoolilo ana o ke aupuni i neia mau $50,000 koikoi launa ole no ke ola ponoi iho o kona lahui; mamua o ka lawe ana mai i kekahi poe e hoopoino ana ia ola. Pela makou e manao nei e pono ke aupuni e wae, a e hoomaopopo i ke ano o na lahui e manao ia ana e hoopae mai ma ke ano limahana. Ua kamailio laulaha makou ma keia ninau, a ke manao nei e kamailio laulaha hou aku ana ma keia hope koke iho, no ka mea, ma ko makou manao, o kekahi keia o na ninau pili pono i  ke ola o ka lahui, a oia ka mea pno a kela a me keia puuwai aloha aina a lahui e nana mua ai, mamua ae o na mea e ae. He mea liilii ka waiwai o na oihana a pau o ka aina a me ka moana, ke ole e malama pono ia me ka maluhia ke ola o ka lehulehu, na makaainana hoi o ka aina.

Ka Oihana Koa.

          He mea na makou i makemake ole ke kamailio ana me ke ano apono ole i kekahi mau oihana a ke aupuni, a luna aupuni paha e hapai ana, aka, aia no kekahi manawa, no ka malama ana i ko makou kulana wahaolelo no ka lehulehu, e kala ia mai ana no ke kamailio ana ma ia ano, ma kekahi mau oihana. Ma ko makou manao hookanaka iho, me ka nana pono ana i ka pololei a me ke ano pomaikai, ua komo iho ka manao iloko o makou, he wahi kuleana mailuilu iki no ko makou, ma ko makou ano iho, e kamailio ma ka apono ole ana i kekahi mau hana a ke aupuni, ma na kumu a makou e ike ana he nele i ka pomaikai, a he kumu hoilihune hoi i ko kakou wahi aupuni uuku.
          A pela makou e apono ole nei i ka malamaia ana o ka oihana koa, e like me ka mea a makou e hoomaopopo nei; no ka mea, ma ko makou manao oiaio a kanalua ole, o keia oihana kekahi o na puka liu nana e omo mau nei i kela a me keia makahiki i na wahi puu dala kakaikahi a ko kakou aupuni e kulanalana nei malalo o kana aumaka koikoi e hapai hoomanawanui nei. He oihana kumu lilo nui keia i ke aupuni, a he poho na lilo a pau ma ia mea, oiai, he oihana i ike ole ia ka pomaikai mai kinohi mai a hiki i keia manawa, a me he la, ua hooneleia o Hawaii me ka la e ike ai kona ili i keia mea he kaua mai ka noho ana o ka maluhia a Kamehameha nui a hoopunana maluna o kona mau papaliina, a hiki i ka hala ana o na la he lehulehu wale e panee ia mai ana.
          He mea nui, a kupono no paha keia ke mamalamaia, ma ke ano o ka noonoo ana o kekahi poe; ka poe hoi i hui pu aku ma na oihana hanohano o ke koa, me na aahu paina i hoonaniia me na gula a me na pilali, a i hooi ia aku hoi me na papale mahiole me na hulu o na manu nani; ae, pela io no, no ka mea, he kuleana a he kumu ko lakou e manao ai pela, a e minamina ole ai hoi i na tausani dala e hoolilo ia an no ia mau mea, no ka mea, he lala lakou no ka hui koa hoohanohano; aka, o ke kanaka i hoolilo i kona noonoo ma ka hanohano o kana mau hana mawaho ae o na hoonani a me na hoohiwahiwa; e hakilo ana hoi a kaupaona ana me ka makee i na lio o kona aina a me kona lahui makua; ke kanaka hoi i ae ole e holookoa na lihilihi gula a me na pilali me kona noonoo; he mea ku i ka apono ole, a hiki ole loa ke olelo ae he pomaikai kahi ma kona ike iho.
          Iloko o ka makahiki 1874, he $47,470 o na dala i noi ia mai no na lilo o keia oihana waiwai ole; a i keia kau hoi o ka Ahaolelo, ke noi ia mai nei i $58,840. Heaha la ka waiwai a me ka pomaikai i loaa mai i ka puu dala mua i haawiia 'ku? A heaha la na pomaikai e loaa mai ana i noi ia mai nei keia puu dala nui launa ole mai? O na koa o keia aupuni, he oiaio paha he mau kanaka ui, opiopio, a kulana kupono no ia oihana, aka, ke manao nei makou, ua oi aku ke kupono o ko lakou kulana me ka o-o, ke kipikua, a e paeli iho i ka lepo o ka aina makua. Ilaila e hoike ai i kona mau kulana koa, helemua, a ilaila e loaa mai ai kona hanohnao i oi ae mamua o na aahu pilali lehulehu wale.
          Aole makou e poina i na olelo oiaio a ko makou hoa kuluma kalaimanao P. C. Advertiser, i kona olelo ana ma kona manao pili i keia oihana ma ka la 27 o kela mahina aku nei, penei kana mau olelo hope loa, "ua hiki mai ka manawa a ka poe nona keia mau lilo e kamailio ia nei, e ike ai a hoomaopopo, uanele ke aupuni no ko lakou kokua, ina no e maalea ana lakou ma ka hoohulihuli ana i na koho ana a ka Ahaolelo. Aole no makou e hoole ana i na kiai o ka Moi ponoi, a me na koa nana e ki na pu aloha o Puowaina; aka, mawaho aku o keia, ina no e neoneo ana, o kekahi aupuni o ko kakou ano, aole loa e hiki ke ae aku ; a ke lana nei ko makou manao, aole no e noonoo pupuahulu ia keia kumu lilo ma na hoao ia ana e onou aku i ka bila haawina no ka hooholo ana o ka Ahaolelo." Me keia mau huaolelo oiaio a ko makou makamaka, ke hooki nei makou, me ke kuilima pu ana no ka hoemi lilo, a no ka pomaikai hoi o ke aupuni a me ka lahui.

Na Anoai o ka Ahaolelo.

          Mai kela pule mai, ua panee aku ka Ahaolelo imua he mau iniha wale no, a ku hou iho la ilaila, kuu ka heleuma, a pu a na pea, lele pauki ka moku a noke na luina i ke kaao. Aohe paha kau i ikeia ka lohi o na hana elike me keia, a ke ano uluhua wale aku nei no kahi poe no ia mea, aka, ma ko makou manao, aole no hewa ke lohi na hana, ina ma ia lohi ana e holopono ana ma na ninau nui e waiho nei imua o ka Ahaolelo, a aole no hoi imua o lakou wale, aka, e nune ia nei i kela a me keia la mawaena o na kanaka. Ua olelo makou mamua o ka noho ana mai o keia kau Ahaolelo, he kau hana nui keia, aole ma ka lehulehu o na kumu haha i oi ae mamua o ko na kau i hala aka, ma ke ano o na ninau, he mau ninau nui i hapai ole ia ko lakou mau ano like iloko o na kau i hala, he mau ninau hoi e ala mai ai na kumu noonoo hohonu a akahele o kela a me keia kanaka aloha one oiwi a me ka lahui; he mau ninau e ike ia ai ke kulana o kela a me keia o na hoa o ka Ahaolelo, a he mau kumu hana hoi e hoala mai ai i na kalaimanao pili naauao a me na hoopaapaa ma ka pono a me ka pono ole.
          O kekahi o na ninau ano koikoi i hapaiia no ka noonoo ana a ka hale, iloko o keia mau la iho nei, oia no ka olelo hooholo a ke Alii Rhodes, e hoole ana i ka hiki ana i ka hale ka hilinai aku i na kuhina ma ka lakou mau hana pili i ke kuikahi. Ua hoopaapaa nui ka hale ma keia mea, a ua nui na manao o na aoao elua, a mahope iho o ka hala ana o kekahi mau la okoa, ua haule iho la ka olelo hooholo ma ka ninau ana.
          Iloko no hoi o keia mau la iho nei, ua heluhelu ia mai e ke Alii Kaai o Kona, he mau kanawai e hooikaika a e hoomaopopo loa ana i ke ano o ka poe i kapu ia aole e loaa ka waiona, oia hoi, mai ka poe i hookupaia a hiki i ka poe i hanau ia ma Hawaii nei. Ua kamailio nui makou ma keia mea iloko o na la i au wale aku la, me ka hooikaika, aole no ka ike he kumu hoopoino wale, aka, no ka ike ua kapakahi iki ka pono kaulike a ke kumukanawai i haawi mai; a ke mahalo nei makou i ka hoomaopopo ana iho e hoala ia ana, oiai, o ka hooko ia ana ia o ko makou mau iini i hoike laulaha mua ia ai.
          Ua heluhelu ia no hoi e ke Alii Kiaaina o Maui ma, he kanawai e hooponopono ana i ka hoolawa ia ana o na kanaka me na laau lapaau. O keia ma ko makou manao, he mea i makemake mua loa ia, a ke manao nei makou, ma kona hooholo ia ana, he hoopomaikai ana ia i ka lahui.
          O ka olelo hooholo a ke komite hookolokolo ma ka hoopii e kue ana i ka noho o ka Lunamakaainana o Waialua, ua hapai hou ia ka noonoo, ua nui no hoi na manao i hoike ia ma ia mea. Ua hoike mai ke komite me ka hoakaka pololei ana i ke ano o na hana a me ke kulana o ka Papa nana koho a me ke ano o ke koho ia ana o ua hoa nei, a ua manao lakou ua kupono ole. Ua hoike mai la na hoa me ka panai ia mai e ka Loio Kuhina no ke kupono ole mamuli o na kumu i hoike ia, aka, ua ku mai la no nae ka Hon. Mr. Birch o Wailuku a me kekahi poe e ae a kamailio mai la no ma ka aoao kue i ka hoike a ua komite nei, ua hoole iho la no, a noho no ka mea hanohano Naukana ma kona noho.
          Me he la o ka pu kuniahi nui a koikoi o keia kau mai kona hoomaka ana mai, oia no ka olelo hooholo a ke alii Kapena, e olelo ana, e apono aku ka hale Ahaolelo i na hana a pau no ka hooholo ana i ke Kuikahi Panailike i lohe ia mai nei ka lono no ka holo ana. He mau la ka hapai ia ana o keia ninau, a he mau la kona noonoo piha ia ana, me ke kalaimanao hahana ma na aoao a ielua.
          Ma ke ano pakui i keia olelo hooholo, ua lawe mai ka Hon. Kapena Loke i keia mau huaolelo: "e hoomaikai iho keia aina a me ka lahui no ka hooikaika nui ana o na Kuhina a loaa mai nei ke Kuikahi Panailike, na pake he tausani nana e lawe aku ke ola mai na kanaka aku o ka aina, a me ka hookulanalana ana i ke kuokoa o keia paemoku," aka ua haule pu nae keia hoololi.
          O ka la i hoolilo nuiia no ke kamailio ana ma keia mea oia no ka Poalua iho nei, ua hele a aneane e hiki i ka hora 7 ahiahi akahi no a pau. Ua nui ka poe i kamailio no keia ninau, ua hahana a ano wela na olelo a na Mea Hanohano Smith, Helekunihi, Castle, Kuhina Green, a me kahi poe e ae, ma ka aoao e kokua ana; a ua hauwawa a nakulukulu hoi na paia o ua keena nei ma na huaolelo a na Hon. Rhodes, Nawahi, Pilipo, a me kekahi mau mea e ae. Ua uhi ae a hohola aku la maluna o na hoa o ka o na hora okoa, ua ninauia ka hoopanee loa hale ke okalakala a ano pioo; a i ka hala ana a ua haule; ninauia ke noi e waiho a loaa mai ka lono maike aupuni o Amerika, a haule no; a i ka wa i ninauia ai ke noi e hooholo i ka olelo hooholo, ua ku ae la na Hon. Halstead, Nawahi, Pilipo, Kauhane, Kahuila, Kanealii, Kalaukoa, Aiwohi, Walakahauki, Preston, a me Gay a haalele i ko lakou mau noho, me ka hoike ana mai i na hiohiona weli ; a i ko lakou hala ana, ua koho ia ka ninau, a hooholoia iho la ma ke koho ana o na Kuhina Green, Moehonua, Walker, Castle. Na Hons. Castle, Martin, Kahuna, Kanoa, Kaai, Kapena, Parker, Smith, Cleghorn, Isenberg, Moanauli, Kuihelani, Nahaku, Birch, Helekunihi, Kamauoha, Kauai, Naili, Lilikalani, Halemanu, Kaina, Naukana, Wana, Barenaba, Kaine. Ua heo aku la na liona nana e kue mai.
          O kekahi o na kumu i kueia ai keia olelo hooholo, oia no ka manao ia e kekahi mau hoa o ka hale he apono ana aku e uku i na lio o ka huakai a na Komisina a me ka Moi i Amerika, aka, ua huli hou kekahi mau hoa a ua koho no.
          Ua hooholoia he oleo hooholo na ke'lii Kaai e kauoha ana i ke Kauka Aupuni, e hele aku a hoomaopopo i ke ano a me ke kulana o ka Hon. Kamakau.
          Ua hooholoia he olelo hooholo na Hon. Kanealii e halawai ka hale ma ka hora 10 o kela a me keia kakahiaka, hoomaha i ka hora 12, halawai hou i ka hora 1 a hoopanee e like me ka hooholo a ka hale i ka wa kupono.
          I keia kau he 20 a oi na olelo hooholo ano nui i waihoia mai a hoopaapaaia, a elua pule me ekolu la i lilo ma ka hoopaapaa ana ma kekahi mau ninau.
          I nehinei, ua heluheluia ka olelo hoike a ke kauka e pili ana i ka mai o ka Hon. Mr. Kamakau, e hai ana, ua ane hiki ole ke manaoia aku e loaa ana iaia ka oluolu no ka noho ana iloko o ka Ahaolelo, a ua apono ia.
          O na kanawai e hoopau ana i ka aie miliona, e pili ana i ka Lunakanawai Ahakaapuni, a me ka aea haukae, ua hooholo ia ma ka heluhelu ekolu ana, a o ke kanawai hoohoihoi hana ma na kula, ua waiho ia i ke komite hoonaauao.
          E like me ka makou i olelo ae nei, he kau keia e ikeia ai ko Hawaii kulana nona iho, a pela no makou e hoopaanaau nei a hiki i ko makou manawa, oia hoi, ke pau keia Ahaolelo, e kamailio aku ana makou ma na mea a makou i manao ai e waiho aku imua o ka lehulehu me ka hopo ole a me ka oiaio.

NA LUNAMAKAAINANA O 1876!
Ko lakou mau moolelo pakahi
i hoopokole ia.
HON. S. K. MAHOE.
HILO, HAWAII

          Ua hanau ia ma Koae, Puna, Hawaii, ma ka la 21 o Maraki, 1845, na Mr. Paulo Mahoe a me Mrs. Rahela K. Mahoe. Ewalu makahiki ma ia hope mai, a ma ka 1853, ua komo ma ke kula apana o ia wahi no elua makahiki ma ia kula, a ma ka 1855, ma ka malama o Iune, ua komo ma ke kulahanai a Rev. D. B. Lyman ma Hilo, (Hilo Boarding School.) Elua makahiki me ka hapa ma ia kula, ua hoouna hou ia no ke kulanui o Lahainaluna, a ua hiki malaila ma ka la 6 o Iulai 1858, ua noho ma ia kula no na makahiki 4, oiai, e noho Peresidena ana o Rev. J. F. Pogue no ua kula la, a o Rev. C. B. Andrews (Anaru) ke kumuao ma ka olelo Beritania i na makahiki mua elua o kona noho haumana ana ma ia kula, a i na makahiki hope elua, ua pau kona noho ana, a ua hoi aku oia no ka ua ukiukiu o Makawao ; a ua pani ia kona hakahaka e ka Rev. H. H. Paleka. A o ke kolu o na kumu o ke kulanui o Lahainaluna ia wa, oia no ka Hon. L. Aholo, Lunamakaainana o ka apana o Lahaina, Maui, i keia kau. Ua puka mai ia mai ia kula mai me ka hoaponoia, a me ke alohaia e na kumu ma ka malama o Iune, 1862. Ma ia makahiki no, ua hoi aku ia no Molokai, a ua lawelawe i ka oihana kumuao a hiki i ka 1863. A ma ia makahiki no, ua holo aku ia no Hilo, a ma ka 1866, ua holo mai no Honolulu nei, a hoi hou aku i Molokai, a ua lawelawe hou no i ka oihana kumuao ma Waialua i Molokai, a me ka 1868, ua hoi hou mai i Honolulu nei, a ua noho malama halekuai no na malama ekolu me ka hapa ma ka halekuai o Mr. Charles Brening e ku nei ma ka huina o ke alanui Nuuanu a me ke alanui Kalepa. Ma ka malama o Iune, 1869, ua hoi aku i kokua kumu no ke kula hoopololei ma Keoneula, Kapalama Oahu. Eono makahiki ma ia kula. Ma ka 1875, i ka malama o Mei, ua pau ka noho ana ma ia kula, a mahope mai, ua noho malama halekuai ma ka hale kuai o Messrs. Grunwald & Schutte. Ma ka la 5 o Dekemaba, iloko o ia makahiki no, ua holo hou aku no Molokai, Maui a me Hawaii, a ua noho ma Puna, a elua pule i koe mamua o ka la koho balota, ua hoi mai a noho ma Hilo, me ka manao e holo balota malaila, a ma ka la 2 o Feberuari, 1876, ua koho pono ia i lua no na Lunamakaainana no ka apana o Hilo, Hawaii, ka aina hoi i hoopulu mau ia e na kilihune o Kauakanilehua. A o ka nui o na la ma keia ola ana, he 31 makahiki a me 2 malama, a iloko o keia mau makahiki, he ola maikai i kekahi manawa, a he nawaliwali i kekahi manawa.

HON. J. KAHUILA.
KAU, HAWAII.

          O Kahuena k. kai noho aku ia Kawaipua w., hanau mai o Kahuilaokalani k. me eha mau mua, he mau k. wale no, ma Maulili, Kipahulu, Maui. Ua hoonaauaoia oia ma na kula apana, a ua komo i Lahainaluna i ka M. H. 1863, a ua puka pono, me ke aloha nuiia e na kumu o ke Kulanui. I ka M. H. 1868, komo i ke Kula Kaula o Wailuku, Maui, aneane elua makahiki. I ka malama o Iune, 1871, lilo he haiolelo no ka Ekalesia o Waiohinu, Kau, Hawaii, a i ka malama o Sept., 1872, poniia i Kahu no ia Ekalesia, a i ka malama o Feb., 1876, kohoia i Lunamakaainana no Kau, Hawaii. Ua mareia oia me Miss Miriama H. Paku, a hanauia elua mau keiki, he mau wahine wale no, ua maluhia pu laua iloko o ka berita mau.

          Ua loaa mai ia makou he leta mai ka makamaka P. Kealakai, o ka aekai o Halehaku, e hai mai ana no kekahi moa keiki eha wawae, me ke ano e o kona kino a me ka hulu.

Na leta a na Makamaka e waiho
nei ma ko makou pakaukau.

         —P. Waihowale, o Wailuku, Maui ; E. R. Wahinehuhu, eia ka olua, ua ano hala paha ka manawa kupono.
          —D. Kaohimau Poola, ua ike ia no kau mea e kamailio nei e ka lehulehu, aohe e nalo ia mea, oiai, ua oolea ke koho ana.
          —D. Holona, Ninole, Kau, he mea kupono ole ia i ke ao ana i na mamo, a ua kupono ole no hoi kou manao ana e hoike akea.
          —P. W. Kuaiwahia, Honomaele, Hana, ina oe e hooiaio mai i kau, e pai no makou, a e kamailio ikaika ma ke kokua ana i kou manao.
          —Ahaolelo, ua ano hala paha ka manawa, a ua lawa no hoi na kamailio ana no ia mea.
          —S. P. R. Malihinihele, Hilo, eia aku ma ke ano itamu, me ka mahalo.
          —R. P. Paiaalaikahala, ke hiki, e oili aku ana; me ka mahalo.
          —S. W. P. R.. o Waianae, ke loaa kahi manawa, e puka aku no.
          —Jno. R. Kalohai, ua piha mau, a ua hookaulua, aka, e ka makamaka e, aole o makou manao ua pololei kau olelo, ua luhi oe ma ke kakau ana; oiai, aole ia he kumu e lilo ai ke kanaka i mea ino. Oia mau lako, no ka Ahaolelo no ia, a he kumu kupono no na hana mawaena ona a me na haku makaainana. Nolaila, aole no i hewa ka Hon. J. Kauai, a he kanaka kupono a kupaa hoi ma kana mau hana a makou e ike nei. I ko makou noonoo ana, ua koho wale ae, he pilikoko paha oe no ka Papa Nana o Waimea; mai nalinali oe i ua Hoa hanohano la, mai nuku me ka hoomaopopo ole.
          —E P. P. E kakau mai i moolelo oia mau hana.
          —He mau leta e ae koe a pane aku i keia pule ae.

Hoike o ka Kula Hanai o Hilo.

Papa hoike o na hana i hoikeia e na haumana o ke Kula Hanai o Hilo, ma ka Poaha me Poalima o ka malama i hala aku la, a oia keia malalo iho.
Na hana o ka Poaha, Mei, 11.
PAPA.  BUKE.  KUMU.
3  Helunaau  Jno. Kelia.
2  Hoike Akua  J. Makaimoku.
Singing—May Day Song.
Flutes—Train Polka.
2  Reading, & Trans.,  J. W. Nakuina.
3  " " "  " "
Singing—My mother's kiss.
Flutes—Smith's Hornpipe.
1  Hoailonahelu  Jno. Kelia.
3  Hoike Honua B.,  J. Makaimoku.
2  Anatomia  Jno. Kelia.
Singing—Deep Rolling River.
Flutes—Hand Organ Polka.
2  Colburn's Arith.,  J. W. Nakuina.
1  Thomson's  " "  " "
Olelo Beritania
Singing—Union and Liberty.
Flutes—Liverpool Hornpipe.
Na hana o ka Poalima, Mei 12.
3  Ka Honua nei  Jno. Kelia.
2  Wehewehehala  J. Makaimoku.
Singing—Ring the Bell.
Flutes—Spanish Dance.
3  Moolelo Hawaii,  J. Makaimoku
Singing—Mount Vernon Bells
Flutes—Rainbow Schot.
2  Anahonua,   J. Kelia.
1  Robinson's El. Algebra,  Nakuina.
Singing—Hail our county.
Flutes—Annen Polka
1  Arimatika,  J. Kelia.
1  Moolelo Ekalesia  J. Makaimoku.
Olelo Beritania.
Singing—Farmer's Son am I.
Flutes—Gov. Kings March.
RHETORICAL EXERCISES.
Singing—Song in Sunshine.
Flutes—Camptown Hornpipe.
Declamation—Where is God?  By Mose K. Nakuina.
Declamation—The Young Orator.  By James L. Ahia.
Declamation—Our Flag.  By Joseph Haupu.
Dialogue—To marry a wife: Captain Absolute,. . . . . Chas. H. Kaikuahine.
Sir Anthony. . . . . Jos. Kuhaupio Maluo
Fag. . . . . Sam'l B. Kaneihalau.
Boy. . . . . Shem Kiniakua.
Singing—Merry Hearts.
Flutes—Basket Cotillon.
Declamation—How goes the money?  By Daniel Kalua and G. J. Keamohuli.
Declamation—Closing Address;  By Wm Chas. Achi.
Declamation—Lady Ape;  By S. Kaheana
Dialogue—Irishman's Lesson;  Miss Rose. . . . . Jos. Kalana.
Thady O'Plarney. . . . . W. G. Kalua.
Doctor Wisepate. . . . . W. G. Trask.
Robert. . . . . W. C. Aki.
Singing—The Echo.
Flutes—Thunder Hornpipe.

          He hauwawa walaau ku i ka hilahila a hoohaunaele kai ala ae maloko o kela hale e ku nei ma ke alanui Ema, makai iho o ka pa o Kalaau, ma ka po Sabati iho nei. He kane a he wahine, eu nonoke ana i ka himeni paanaau i kekahi o na mele kaulana o ka wa kahiko, me na leo nui piha inaina laua i kuupau mai ai i na kani o ko laua mau kileo, a ina paha o Kaiko hoopololei kahi malaila, ina ua kani na aka houhehene hoinainau iloko o ke keena hookipa veleveta o na paia o ka hale kakela halewai. Inehinei ka panina ana o na leo pualu.