Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 51, 14 December 1876 — Page 2
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, DEKEMABA 14, 1876.
Na Ekalesia o Kawaiahao a me
Kaumakapili.
Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
HOOLAHA KULA SABATI
O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. L YONS, S. B. DOLE na Komite.
I ka Lehulehu! Na Tausani makamaka
o ka Lahui Hawaii!
Ua hala ae la mahope, ua lawe aku la ke au o ka manawa maluna o kona mau eheu palahalaha i ka hapanui o na la o ka makamaka M. H. 1876, a ke aneane mai nei kona nalo ana aku mahope o na ao o ke au hou. Ano, o ka hoomaikai wale ana no ka kakou, me na hoomanao hauoli no na pomaikai i loaa mai, a me na launa oluolu ana hoi iloko o ia manawa. Ua ike a ua maopopo lea ia makou, ua apo pu ia kakou maloko o na poai aloha o ka manao lokahi no ka kakou pepa nei, a i kumu e hoike ia aku ai ko makou mau hoomaikai ana ia oukou e na makamaka no ka lokomaikai i hoike ia mai, a me na kumu hoolana manao no keia mua aku; e haawi wale ia aku ana i koolua no ka pepa mua o ka malihini M. H. 1877 e naue malie mai nei, he ALEMANAKA no ia makahiki.
I maopopo ai nae na rula o ka kakou pepa, e hoakaka aku no maku.
O ka mea e lawe ana i ka pepa a uku pau mai i ka auhau i ka makamua, $1.75 wale no, no na mahina he umikumamalua.
O ka mea e lawe ana i ka pepa no eono mahina wale no, alaila he $1.00, me ka hookaa mua mai; a pela no me na mahina hope, ke makemakeia.
O ka Rula paa loa, aole loa e loaa kekahi pepa hookahi, ke ole e hookaa mua ia ka auhau. I kumu e loaa laulaha ai ka kakou pepa a puni ko kakou mau pukoa, nolaila keia auhau mama no
Hookahi Makahiki $1.75
Eono Mahina 1.00
me ka hookaa mua ia nae, a e haawi ia'ku ka Makana Manawalea he ALEMANAKA NANI!
KA AHA KUHINA HOU O KE AUPUNI.
MA KE kakahiaka o ka Poaha i hala aku la, ua hoea aku ka kakou pepa me ka hoike aku i na inoa i lohe lauahea ia e hookohu ia ana e ko kakou Moi ma ke ano, he mau hookele no ke aupuni. Ua hoike piha ia no hoi ko makou mau manao, a me na ano nune ana mawaena o na makaainana. Ma na inoa a makou i hoike aku ai, ua pololei no, aka, ano paewa iki nae makou ma ka hai ana i na kulana. Ua lawe ia mai ia lono io makou nei i ke kakahiaka nui o ia la, a no ke kupono ana me ka iini o ka lehulehu, ua hauoli makou a hoopuka koke aku la, aka, i ka aui ana ae o ka la makai, ua pahola hou ia ae la he lono hou, a o ka lono hoi i hooiaio ia, ua ano paewa iki ka makou i lohe mua ai, oiai, aole he Hawaii ma ke kulana Kuhina Kalaiaina, e like me ka mea i haupu mua ia, aka, penei ka hoonoho ia ana.
Hon. J. Mott Smith Kuhina Kalaiaina.
Hon. H. A. P. Carter " o ko na aina e.
Hon. J. M. Kapena " Waiwai.
Hon. A. S. Hartwell Loio Kuhina.
Ma keia Aha Kuhina hou a ko kakou Moi i wae ae nei no ka hookele ana i ko kakou wahi waa aupuni, ke manao nei makou ua kamoe hou ia ka iwikuamoo o Hawaii, a ua hiki i na makaainana ke hoomaikai ia lakou iho, ma ke ano, ua hooia ia ka pomaikai o ka aina, ma na ano kulana o keia mau inoa. He poe lakou i kamaaina a i kuluma ia Hawaii nei; a elua o laua he mau oiwi, a elua hoi ua lilo he mau kupa no ka aina. O ko lakou mau pono a pau eia mawaena o kakou, a o ko lakou mau manaolana a pau no kakou no ia. He oiaio, aohe paha mea nana e hoole, o keia mau inoa eha, he poe lakou i ike laulahaia a i kamaainaia no ka naauao, ka noiau a me ke kahua kulana kiekie, i kupono a i hooia ia hoi no ka lawelawe pakiko ana me ka hooholomua i na pono a me na pomaikai o ke aupuni a me ka lahui Hawaii.
Aka, oiai makou e hauoli ana no ka loaa ana o keia mau hiona pomaikai no keia au hou, aole no paha makou e ahewa ia ke puana ae, e like me ko ka lehulehu mau kau nui ana a makou i puana aku ai i kela pule, pela no makou e manaopaa nei i keia la, me ka haahaa.
KA AHAHUI KAPIOLANI PARK.
O keia Ahahui, ke pii nei kona kulana ka holomua o na hana mawaena o na lala. O keia ka Ahahui a makou i hoike mua loa 'ku ai, e hoao ana, e hoolilo ae i na hiona alialia o kela kula palaha e waiho la ma o aku o Kaneloa a i Paredaiso nani no ka luana a hooluolu ana o ka lehulehu i na la e hiki mai ana. Ua hoopuka mua no makou i ka manaolana e holomua keia hana i kona hoomaka ia ana e hoala, a ke hauoli nei no ka loaa ana o na hooia kupono, i hiki ai ia makou ke puana'e, e ko io ana. Ma ka lakou halawai hope loa iho nei, ua kohoia neia mau Luna:
Capt. James Makee . . . . . Peresidena
Hon. A. S. Cleghorn . . . . . Hope "
Hen ry McFarlane . . . . . Kakauolelo
John H. Paty . . . . . Puuku
A ua koho hou ia keia poe me ka hui pu ia o W. C. Jones Esq., ma ke ano he Komite haku kumukanawai a me na kanawai. He 81 ka huina o na lala i keia manawa, a o ka auhau mua no ka lilo ana i lala, he $50 pakahi. Nolaila, ua like me $4,050 ka huina pau o na loaa ma ka lima o ka Puuku. Ua hai ia mai makou, ua lana nui ka manao o na lala no ka holomua o keia hana, oiai, ua hoikeia ka makemake o kekahi poe lehulehu e hui a e kokua pu i ka hooholomua ana. He lehulehu na kanaka Hawaii i komo pu aku, a ke manaolana nei makou e komo hou aku ana no kahi poe, ke hoomaopopo pono iho lakou i ke ano maoli o ka hoala ia ana o keia Ahahui. O ka nui o na mahele aina ma kela kula ae kai i hookaawaleia no na lala, aia ma kahi o 200, a aia ma ka helu o kela a me keia apana e loaa ana i kela a me keia lala, e lilo ai no lakou iho, me ka hoomaemae ana a hoonani. He nui wale na mea i manao ia e ala mai ana mamuli o keia hui i ike ia he maikai, aka, ua haiki ko makou manawa i keia pule no ka hoakaka piha loa ana.
KA HOOULU LAHUI.
Ua hauoli makou i ka ike ana i ka hoeu ana ae o na "Lani Eha i ka Moku," a me kekahi poe puuwai aloha lahui e ae ma kekahi mau hana i manaoia he mea e kaohi ai i ka make a e hooulu ae hoi i ke ola iwaena o keia lahui. O keia mau hana e pili ana i ke ola o kona lahui a ke kane a wahine paha e hana ai, e kapaia 'ku he hana hiwahiwa—ke pookela o na hana aloha a ke kanaka i ke kanaka.
Oiai, ua ike mau no na hoaheluehlu o ka LAHUI HAWAII i kona mau manao paipai i na hana i hilinaiia e loaa ai keia pomaikai, a oia kekahi o na kumuhana nui i kukuluia ai keia nupepa, nolaila, ua lana kona manao i na wa a pau, ke ikeia ke kupono, e hui aku me ka poe e lawelawe kino ana i keia hana, e kokua ma kona leo, e laha ana ma na wahi a pau o keia Paemoku, e hai aku i ka lehulehu i na hana maikai o keia e hanaia nei e na 'Lii a me ko lakou mau hoa hana, a e kokua aku no hoi ma na manao i ulu ae iloko o makou no keia pono hookahi. Aka, ke nonoi aku nei makou i na hoa, aole e kapa iho i ka manao e olelo ia nei e hoopuka aku ai, he mau hookelakela, kaena, haanui, a pai i ko makou mau manao iho, aka, he mau wahi manao wale no ko makou i kupu ae no ka pomaikai o ka lahui Hawaii, a i puka aku hoi i ke akea he kokua no na hana maikai e ae a kekahi poe e hana a e imi mau ana no keia kumuhana kekahi,—oia no hoi kou mau ana e ka lahui "Hawaii Ponoi!" A e like me ke ano o ka hooulu ia ana o na hana nui a me na mea ano nui o keia ao, mai kela uuku a me keia uuku i loaa ai ka mea nui pela hoi makou e hilinai nei, o keia wahi uuku me ka kekahi ae, a pela aku, e loaa ana o he hopena pomaikai.
Ua kaunui aku makou, mahope iho o ka ike ana i ka ko kakou Moi mau olelo e pili ana i keia mea, e paipai aku ana i ka Ahaolelo, e imi lakou i kekahi kumu a e noonoo hoi i mea e ulu hou ai kona lahui, i ka poe naauao i akoakoa iho nei i ke kau Ahaolelo hope i hala aku la, e loaa ana mai ko lakou ike kekahi mau manao waiwai e pili ana i keia mea he hooulu lahui. He uuku a he uuku loa kahi mea i pu-a ae iwaena o lakou, a oia wahi uuku i hoopukaia ae me ka iini oiaio e kekahi mau hoa o ka Hale, ua lilo ia he mea hoomakeaka na na hoa hanohano a oukou i hoouna ai ma ia wahi e noonoo no keia pono nui o ka lehulehu. Aia wale no a lohe mahui ia ke ano kuihe o ko ka Moi manao no ka hoohemahema ia o ka mea a kona noonoo alii i hapai aku ai mamuli o ke aloha i kona lahui, a e aneane aku ana e pau ka noho ana o ka Hale, hoopuka ia ae la kekahi olelo e hoonoho ka Moi i Komisina e noonoo i na kumu e ulu hou ai keia lahui. Kupaianaha maoli! Iloko o ka nui o na leo, ka ikaika i ka hoopaapaa i na wahi mea ano ole, ua hooloihi na hoa o ka hale i ka lakou mau hana, a he hoonui lilo ka hua o keia hana kai ike ia, aole hoi he wahi mea a lakou i hooko ai e ike ia iho ai a e manao ia he wahi hunehune e lana ai ka manao o ka lehulehu ua hoomanaoia keia mea i kaunui ia—"Ka Hooulu Lahui! Nui na dala i hookaawale ia no kela me keia mea, aka, aole he wahi puu dala i hookaokoa ia no keia hana, a no keia hana pookela hookahi wale no. Oiai aia ma na kokua kekahi o keia ano e holo mua ai na hana ano nui, nolaila makou i pakika aku la ma keia ala, aole hoi no ka manao wale iho e hoeueu mai i ka neo o na kau Ahaolelo neo a loihi i ike ia ma ka Paeaina Hawaii nei.
Ke ike nei makou, e like me ka makou i hai mua ae la, ke eueu mai nei na manao no na hana e ulu ai ka lahui, oia hoi na hana kokua e kaohi aku ai i ka make a e pale aku ai hoi i ka hune, a o keia hana e hana ia nei, aia malalo o ke alakai o na kaikuahine alii o ka Moi; a oia hoi a me kona pokii alii ke hui pu nei iwaena o na alakai ana a me na haiolelo e paipai a e kuhikuhi ai i ko laua mau makaainana i na mea kupono no ka pono a me ka ulu hou ana o keia lahui. E like me ka hiwahiwa o ka hana, pela no hoi ke kelakela o ke kia hoomanao a oukou e hoomaka nei e kukulu iwaena o ko oukou lahui, e na mamo a Keaweheulu. Hoomau ia! A ke puana nei makou, e like me ka loli ana o ka noho'na alii mai ke alii mua o ka Iseraela, a me kana mau mamo, a i ka mea a ke Kaula Samuela i poni ai, pela makou e hilinai aku nei i ko kakou Moi, ke ui iho oia ia moolelo a loaa ke alakai e kuhikuhi ai ia ia i ke alanui e laukanaka ai kona aina a e laupai ai i na pono a pau e like me ka Isaraela malalo o Davida a me Solomona.
Ke lawe nei makou, a waiho aku imua o ke akea, me ke kuihe ole, i keia mau hua maluna ae, "Hooulu Lahui." A ke noi pu aku nei i ko oukou lokomaikai, e ae mai ia makou, e waiho aku i keia kukulu manao ana na kakou e noonoo a e kamailio ai i keia wa; no keia hana naauao a ko kakou Moi i waiho mai ai imua o kona lahui kanaka i ka makia o kona Aupuni, he "Hooulu Lahui." Ma keia noi a ko kakou Moi imua o kona lahui, e kokua pu ma ka hapai ana i keia hana nui, nolaila, ke waiho aku nei makou i ko makou manao no na mea e pili ana ma keia mea.
Ke maopopo nei iwaena o kakou ka manao nui ana no ke ola o ka lahui; ka pono o ka lahui a me ka hoomahuahua ana i ka lahui, ka mea e kamailio nui ia nei iloko o na nupepa i keia manawa, na kamailio waha, a me na anaina kamailio a pau o ka poe e makemake ana e ike i ka pono a me ke ola o keia lahui. Ke hea nei ko kakou Moi i na kanaka naauao a pau o kona pae aina, e hai mai, ina he kumu e hiki ai ke hooulu i ka lahui. Ma ko makou ano he wahaolelo no ka lehulehu, ke waiho aku nei makou i kekahi o ka makou mau kumu i manao ai. Me he mea la he pomaikai e ili mai ana maluna o keia lahui, a e pakele iki ae ai keia lahui ma kekahi ano e ae, mai kahi ana e lulu nei, a aia no hoi a makau keia lahui i ka pelapela a me ka haumia o ke kino, alaila, makou pu ke kino i ka pelapela a me ka haumia o na mea pili i ka uhane. Aia, a ike ke kanaka a lahui paha i ka malama i ka lakou kino iho, alaila, e ike pu no auanei i ke ano e hiki ai ke malama ia, o na mea pili no kona pono ma ka uhane.
Ua hoomaka kakou i ko kakou wa i ao ia ai i ka ike a me ka naauao, e malama mua i na mea pili i ka uhane a me kona mau pono a pau, aka, ua ao ole ia mai kakou i ke ano o ka noho ana i mea e pono ai ko kakou mau kino, a pela no hoi i ike maopopo ia ai ma na wahi a pau o keia pae aina, a ua oi aku hoi ma na wahi kulanakauhale. Ua kapulu ke ano o ka noho ana o kanaka, pelapela ka hale, pelapela kahi kapa, me ke kapulu nui, a hoomaemae ole i ko lakou wahi noho, wahi moe, a pela aku. A he hiki no hoi ke ike ia, o kekahi o keia poe ua komo iloko o na hoomana ekalesia i hiki mai maanei. Ua ike a ua kamaaina i ka Baibala, a me kona mau manao kuhikuhi a pau; a ina e ninau aku kekahi oia poe e noho ana me ka pelapela, ina pauku pakahi, alaila, ua hikiwawe loa ia lakou ke hoike mai, me he mea la, ua ao ia i ke kula Kahuna, aka, ina oe e ninau pono aku, i ke ano ma na rula oia mea, a "rula paha o ka poe maikai," aole loa e hiki ia lakou ke ahi iki mai i ke ano, nolaila, aole i ao ia keia lahui i ke ola ana o ke kino, a noho me ka maemae o ka noho ohana ana.
E ike pu ia no hoi keia mea iwaena o na wahine hookamakama o keia kulanakauhale, aole paha kekahi o lakou i nele i ka ike ole i kekahi mau pauku ma ka Palapala Hemolele, aka, o ka ike ana i ke ano o ka noho ana, ua nele iwaena o lakou, nolaila, ua loaa pinepine ia lakou ka mai o kela ano keia ano, a oia no hoi ka ike ole i ka malama ano i ko lakou mau kino, a me ke ano o ka noho ohana ana. A no ia ike ole, ua nui ka poe i poino maoli me kekahi mai lapuwale loa, hiki ke hoola ia, ina e malama pono ana ke kanaka i kona kino, alaila, ke ole makou e kuhihewa, he pomaikai no e loaa mai ana. I ka hoomaka ana he wahi mai palaueka wale no, aka, i ka hele no iwaho i ka makani, auau i ka wai "no ka pii iki ana mai o kahi wela," a ai nui aku i na mea kupono ole, a mailaila mai e hoomahuahua ia ai ka mai a hiki i ka nui loa ana, alaila, i ka wa e hele aku ai i ke kauka, alaila, makau aku la ka mea mai loa i ka nui o ke dala, a pela no ia e hoauwana ia ai i o a i anei a hiki iho la i ka wa e poino maoli io aku ai ke kino.
Auhea oukou. E pono i kinohi e malama ai i mea e mahuahua ole ai, i kinohi e kii koke i ke kauka i akaka koke ia oe ke ano o kou mai, ina ua pohihihi ia oe, alaila, uuku no ka mai, uuku no ka uku, a mahuahua ole ka mai. "E hoomaka na mea a pau ma ka wa uuku mai i mahuahua ole aku." O keia poe a pau ua malamalama ka naau i ka wehewehe ana i na mea e pono ai ka uhane, aka, no ke kino ua hemahema loa. A o ke kumu o keia, no ko kakou ao ole ia ana mai i ke ano o ka noho ana. Ua nui ke akamai o na mea i ao ia ma Lahainaluna ma na huahelu, kahunapule, hoopaapaa Palapala Hemolele, a ua unuhi ia he mau palapala oia ano, aka, aole no na rula o ka noho ana, a me ka noho ana o ka poe maikai iloko o ko lakou mau ohana. Ua pono no keia mau mea a pau ke haawi holookoa ia me ka hakina ole, aka, ina e ao hapa ia kakou i ka naauao uuku o kela mea keia mea, a koe kekahi, alaila, heaha ka pono o kekahi no kekahi?
Ua nui ko kakou kaena ana no ka naauao, elike me na leo nunui iloko o na nupepa, a i hooi ia ka ike o ko kakou lahui, me na lahui naauao e ae o ka honua nei; aka, alia kakou e piikoi pela, alia no hoi ko kakou kaena, aia a ike kakou i ka hooponopono ana no ko kakou mau kino iho, alaila, e hiki auanei ia kakou ke manao iho he ulu ana no ka lahui. He mea pono no ia kakou ke hoomaopopo no keia mau kumu, a oia no hoi kekahi mau mea e make nui nei keia lahui; a no keia koena ike ole no hoi ka mea i ike ole ai kakou, i ka malama ana i ka kakou mau keiki liilii, no ka mea, eia io kakou nei ua komo nui mai na mai haole he lehulehu. He pono no paha na laau paaoao, a me ka malama ana o na wahine ma kuaaina i ka lakou mau keiki, aka, ua oi iki aku ko lakou manao ana i ka hoomaemae, mamua aku o kekahi poe o ke kulanakauhale.
O ka manao o ke kanaka, e ola ka mai i ka ai ana i ka puaa alana a ke Kahuna a me na puu iliili ana a me na mea lapuwale e ae oia ano; a ina ua manao na kanaka he pono io ko ia mau mea, alaila, ua pono no ke kii i Palapala Laikini i ke Aupuni, i ike ia oia e ka poe naauao, he kauka oia no lakou, a me ka poe naaupo pu kekahi; a e hooiaio aku hoi i ke ano oiaio maoli o ka lakou hana lapaau ana. Aka, ma ko makou manao paa, ua lawa na hoike ana no ka lapuwale loa a me ka hoonui poino o keia mau hoopunipuni mawaena o keia lahui, a e pono e kapae loa ia.
Ke noi aku nei ko makou kukulu manao, i ka poe puni ola o ka lahui Hawaii a pau, a e manao pu ia, ke kau mai nei ke aka o ka pomaikai o keia lahui, ma ke ano o ka noho ana, i ka hoohui ana iho nei o ko ka Moi lokomaikai me kakou e hapai pu no keia mea nui. A ke hele nei oia iwaena o kakou i na hale halawai, me ke ao aku e hoomaemae, me ka hooluolu aku i na mai me na leo haahaa, a ina i hune loa, kokua aku no ia lakou, a me na keiki makua ole.
Ma ka nana iho, o kekahi mau kumu no hoi keia e pakele iki ai keia lahui, a me na kanaka o keia kulanakauhale, a me na wahi e ae, a na ka mana o keia hana maikai a ko kakou Moi e hoike nona iho i ka pono a me ka pono ole. E kokua pu aku keia manao, e hoapono ana me ka naau hiki ole ke hoakaka aku, i ka mahalo kiekie loa, ma ke ano hoomaikai aku i ka lokomaikai palena ole o ko kakou Moi a me na Pua Alii e hapai pu nei i keia hana nui. Nolaila, ka makou pule:
"E ola ka Moi, na Pua Alii i ke Akua
A me na makaainana ma ona la."
Kekahi mau mahele o ke Akeakamai.
NO KA MATERIA.
Ka Materia, oia na mea kino a pau loa, nona ka palahalaha a me ka hakahaka ole. Ina ua hakahaka kekahi mea kino, alaila, he palahalaha kona, aole nae he Materia o ua wahi hakahaka la.
Aole loa e hiki i ke kanaka ke hana i ka Materia, a i ole ia i kekahi hunahuna Materia. Hookahi wale no mea hiki, oia ke Akua. E like me ka hiki ole i kekahi kanaka ke hana i kekahi hunahuna o ka Materia, pela no e hiki ole ai ke hoopauia.
Eia na mea nui e maopopo ai. 1 Ina 5 paona ke kaumaha o kekahi pauku laaupuhi ia i ke ahi a pau, alaila, ina e kaupaona ia ka lehu a me ka uwahi, ua like no me 5 paona. 2 Ina 1728 kapuai paailiono o ka wai, a baila ia a pau, alaila, aole i nalowale loa kela 1728 kap. paailiono; ua lilo no i mahu e lewa ana ma ke ea, a mahope e hoihoi hou ia mai ai ma ka ua, a loaa hou ka wai. I kekahi manawa nae, ma ka hau e hoihoiia mai ai.
Ko na kino mau mea.—He 11 mahele, oia ka palahalaha, ka paa, ka pau ole, o ka maheleia, o ke ola ole, o ke kuaniti, o ka pukapuka, o ke kaomiia iho, o ka mohala ae, ka holuholu a me ka ume ana.
(a) Ka palahalaha.—Oia ka hoopiha ana i ke kauwahi okoa me ka loa, ka laula a me ka manoanoa o kela a me keia mea kino. He laula maoli ko ka heu punawelewele; he loa, he laula a he manoanoa ko ka huna lepo makalii.
(e) Ka paa. Oia ka mea i piha i ka Materia, e hiki ole ai i kekahi Materia e ae ke komo. Penei. 1 Ina i piha pono loa kekahi pakeke i ka wai, aila, aole loa e hemo kekahi mea e ae, ke ole e hanini kekahi hapa o ka wai o ua pakeke la; nolaila, ina e hookomoia kekahi pohaku, nona ka paa 666 iniha paailiono, alaila, ua like ka wai i puka iwaho me 666 in. paailiono.
2 Ina e ho-o ia ka huewai iloko o ka wai, aole i piha loa kela huewai i ka wai; no ka mea, aia kekahi ea iloko, aia a hemo kela ea, alaila piha.
Pela hoi, ina e paa ka welau maluna o kekahi ohe aniani, a hooia iloko o ka wai, aole e pii ka wai a piha ka ohe, no ka mea, he ea oia iloko e pale ikaika mai ana i ka ikaika hele aku o ka wai, aia wale no a hookaawale ia kela ea, alaila piha.
3 Ina i kakia ia ke kui hao ma kekahi papa, aole loa e komo ia kui ke ole e hoonee ia ae na hunahuna o ka laau.
(i) Ka pau ole.—Ua pili ka pau ole i na mea a ke Akua i hana ai, aole i pau na mea nui a me na mea liilii i ko kakou ikaika ke hoopau. E nana hou i ka naonao, ina e make, aole ia e nalo loa, ua lilo no i lepo. Aole loa e pau na hunahuna Materia a ke Akua i hana ai, ke waiho nei no ma na palena o Kona aupuni.
(o) Ka maheleia.—Ua hiki ke maheleia na mea kino a pau, a ua hiki ke mahele hou i ua mau apana la, a pela mau aku na mea kino e maheleia ai a makalii loa, aole i ike ia ka palena o ka makalii loa, e hiki ole ai ke mahele hou aku.
Penei. 1 Ina e laweia kekahi apana lopi makalii, ua hiki no ke maheleia i hapalua, hapaha a me ka hapawalu o ka iniha.
2 Ina e hoohuiia na huna inigo iloko o na paona wai he 10, e uliuli ana ia wa a pau. Ua oleloia 600 kuluwai ma ka paona wai hookahi, ina pela, he 60,000 kuluwai ma na paona wai he 10. A ina e manao ana kakou ua lawa ka 100 hunahuna o ka inigo e lawa ai ka uliuli o ke kuluwai hookahi, alaila, ua like me 6,000,000 hunahuna inigo e lawa ai na paona wai he 10.
3 O ka punawelewele makalii loa a me ka nananana ina e nana ia aku me ka ohe hoonui ike, (Microscope) e ikeia he nui loa na heu. (Ma kekahi mau buke, 6,000 na heu makalii o ka punawelewele hookahi.)
4 O kekahi mau pohaku o ka honua, he waihona nui lakou o na iwi uku makalii loa, o kekahi mau pohaku, ua loaa he 41,000,000,000 iwi uku maka iniha paailiono hookahi. Ma kekahi mau pohaku hoi, ma kahi o 30,000,000,000 a oi a emi hoi ma ka iniha paa hookahi.
(u) Ke ola ole.—Oia ke ano o ka Materia, i hiki ole iaia ke hoonee iaia iho, a me ka hoike ana i kona ano a me kona nee ana. Penei. 1 O ka pohaku e moe malie ana aole e hiki iaia ke nee i o a ia nei; ke ole he mea nana e hoonee iaia. 2 O ka ulumaika e olokaa ia ana ma na kahua mania, aole ia e paa ke ole he mea nana e keakea mai. 3 Ina e holo ikaika ka lio me ke kanaka maluna, ma ke alanui Nuuanu, a oki koke ka holo ana a kona lio ia sekona no, alaila, e haule ana ia kanaka.
Ma keia pule ae, e hoomaka aku ai ma ke Kuaniti, Pukapuka, a pela aku.
(Aole i pau.)
Na lia ana o na Kona.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
Ua malamaia na halawai makaainana o Kona Akau me ko lakou lunamakaainana; o ka mua, ma ka la 1 o Nov. ma Holualoa. Ua makanaia mai e ka apana, he elua mau huro, e ka poe mawaho o ka hale halawai, a me ka poe i hoopiha ia ai ka hale; a me ka hele nui ana mai o na makaainana he 700 a 800 ka nui; a me na huaolelo i kau ia maluna o ka pio, maluna ae o ka awai haiolelo.
Ua malamaia ka lua o ka wa halawai ma Kohanaiki ma ka la 9 o Nov. a ua makana mai lakou he mau huro; a ma ka launa ana mai, he haneri a oi o ka poe i akoakoa mai o na makaainana.
He elua mau ahaaina i haawiia maanei no ka hoomanao ana no ka la hanau o ka Moi. Na ka hoa mamalahoa H. N. Kahulu ma Holualoa; ua hoohanohanoia aku kana papaaina e ka hiki ana aku o eono hoaai wale no. Mama nae kamaaina, oiai, he kokoolua wale no laua la iloko oia luhi. A na ka Hope makai nui hoi, ma kona wahi noho.
Ua hapai ae nei o Haluapo i ka oihana lapaau, aole nae oia e lapaau wale i ka mea mai, aia a ae mai ka Lunakanawai apana o Kona Akau nei; malia paha, o kona ike kanawai ia, aia no ia iaia ka ae aku i ka mea lapaau me ka laikini ole.
Lono mua ia mai nei, aole ka i loaa hou mai ka hookohu lunakanawai o D. H. Nahinu no Kona Hema, a e hoohui ia mai ana ia apana malalo o koonei lunakanawai pii ino ka manaolana i na mea pili i ka lunakanawai. Aole nae i loaa iki mai iaia ia hookohu L. K. no keia mau apana elua.
A hiki i keia la, aohe i loaa ka luna auhau o keia apana. He 7 la wale no i koe pau ka wa no ka poe hoohalahala imua o ka Papa Auhau; a he nui ka poe e hoohalahala ana no ka pono ole o ka helu ana a ka Luna Helu.
He ui aku a he ui mai ko Kona Akau nei ; heaha ke kumu i kohoia mai nei, o ka mea e noho ana me ka wahine manuahi i Luna Helu no kakou? Ka! manaoia, oia poe ka makemake nui ia e ka Lunakanawai apana o kakou; a nana no hoi i hai aku nei i ke Kuhina Waiwai e koho mai i Luna Helu. Pane ae la kekahi i ka hua o ka lea. "E aho ha ka haalele i ka wahine mare, a e huli ae ke au ma ka Hooulu Lahui." He mea kahaha ia ka hana a ka lima hana aupuni pela.
Lono mai nei makou, ua hiki mai nei o D. Maiopili a me kona ohana, a e noho loihi iho ana no ka lai a Ehu.
Ke loaa nei no i na kupa o Kona nei ke kumukuai maikai o ke Kope, he 17 keneta no ka paona ma ke dala maoli, a ina ma ka lole ka ohi, he 18 keneta no ka paona. Pili mau nae kahi kenikeni i ka poli, a o Kahaluu ka oi aku i keia makahiki.
O kahi haole i hoolimalima iho nei ia Honokohau iki, hao ae ana kela i na kope a na hoaaina, no ko ia la manao, ua lilo pau loa no ia ia la ka aina, a me na mea a pau maluna iho, a me na mea a pau e pili ana, oiai ka wa hoolimalima, hele nui iho nei a mua o ka Ahahookolokolo, hoopaiia kekahi a pakele kekahi.
"He keu kela a na kanaka ui hilahila ole," wahi o Puou i kona hoa kamailio; owai ko laua mau inoa? a heaha ka laua oihana? "O ka mua, he kanaka nui polunulunu ehuehu, ua paapu ka auwae i ka umiumi, a pela hoi ka lehelehe luna; a o Kahuku ka inoa, a he kanaka ano like no pela ka lua, a he lauoho eleele nae hoi kona, o Kauli kona inoa; a he mau loio ka laua mai Holualoa mai." "Ae, ua ike au, wahi a ka hoa; ua kahuli iki nae ka inoa au i hoike mai la." Aohe nana aku i ka pololei o ko laua inoa, no ka mea, he hana lokoino laua ia Kahuanui i ko'u makamaka. "Pehea ka laua hana," wahi a ka hoa, "olelo mai hoi paha, e hoopii ia ana ko moopuna no ka hewa puhi wai ona, a eia wale no ka wa pono au e noonoo ai, eia maua la he mau loio, e uku mua mai. Aole o ka hewa mua o ko moopuna, ua hala ia, eia ka hewa e pilikia ai a e paa ai i ka hale paahao; a o ko ia la hahao mai la no ia a piha na eke mauu elua i ke kope, a hoi aku la." Kalohe io no, e pepehi ia iho no, a o ka make no ia. He keu keia o ka hana aloha ole. He mau kanaka keia i hoonaauao maikai ia. Aka, ke hoohua nei laua i ka hua ino.
Heaha ka olua e hamumumu nei? Ka! e hawanawana ana maua, ua hiki mai nei o Kaneahakini kahi kahuna a ka L. Kanawai, a ua hui nui ae la ma ka hale o Haluapo, me H. a me H. a me K. a me ke kahuna no hoi a me kana kane; a o ka ohana, ua kipaku aku la i ka hale e. He hana koikoi aku la kena, ke makemake ole ia la ka lehulehu e noho mai. Ma na lono mai, he mau hana ano e loa no ke hana mai. A ua lono ia mai no, pau no ka hoi ka pilikia o kahi poe. Ina ua loaa ka pomaikai ma ka hana ana i kela mea i kue i ke kanawai, ua pono anei ka hanaia ana oia hana? Ma ke aha ka pono a na lima hooko o ke kanawai? E hoomana anei ia lakou maluna o ke kanawai?
A hiki i keia la, aole i kahea ka Hon. K. Kamauoha i halawai makaainana no Kona Hema. KAIMAOKIOKI.
No v. 23, 1876.
Ua Kuhihewa paha?
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
E pane aku au ia A. P. K. Haiolelo o ka La, ma kana haiolelo o ka la 28 iho nei, a'u i lohe makai o ka Hale Mokuahi no ke kuhihewa, a penei au e pane aku ai:
E ka mea haiolelo, ua ane kuhihewa iki paha oe mai Beritania loa mai koonei hae, aole pela, ma Hawaii nei no i humuia'i ua hae nei, malalo o na kuhikuhi a Aikake Olohana, a me Alika o Kalihi i make koke aku nei. Ina mai Pelekane loa mai ka hae, ina la aole e haohao na panalaau o Pelekane ia wa no ua hae nei; a ina aole no e lawe o Lo Keoki; a o keia hae ke kumu i pau ai ka laau ala (Iliahi,) a Kamehameha i ka hao ia ma Makao, Kina; i ka wa i ku ai ka moku kialua Forest, i ke awa o Makao, i Kina, ua haohaoia ua hale la; a no ia mea, ua haoia ka moku ame ka waiwai; a mai ia wa mai ua kau ia ke dute ma ke awa o Kou. O kekahi kuhihewa, o ka olelo ae, "ua alo o Kamehameha i ka poka," aole pela; o Kamehameha wale no ke alii mea pu o ia wa, mai a Kaiana mai; a na ko Kamehameha poe koa ka pu e ki aku ia hai, aole na hai mai, e hiki ai ke olelo, "alo i ka poka," alo i ka hoe ka pono, nolaila mai ka "Mamala Hoa, (Hoe.) A o ke kaua i Nuuanu ke kaua kipu a Kamehameha, oia ke kipi ana o Kaiana ma Koolau mai. A he mau mea e ae no kekahi, he mau iho la ia. HUAA.
E ike na makamaka i ka olelo hoolaha a ka oiwi o ka aina hookahi e puka aku nei, oia o W. R. Castle, Esq., (Kakela Opio) ua wehe ae nei i kona keena Loio ma ke keena ia A. S. Hatawela iho nei.