Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 6, 26 August 1889 — Ino Ka Maunu a Ka Lawaia. [ARTICLE]

Ino Ka Maunu a Ka Lawaia.

Ua hooku'i ia mai makou e kekahi o lakou 'la ma, no na mea e pili ana i kekahi o ko makou kukulu manao i hoopukaia i ka Poalima nei, Augate 23, nona ke poo "l Aupuni Moi Kumukanawai." Ua olelo ia makou i ke kuhihewa no ka mea, wahi a ua kakaolelo 'la, aole o ka mana hookohu a mana apono a hoole kanawai o ka Moi ka mea e loaa ai he kulana Aupuni Moi Kumukanawai, aka, o ka loaa ana he kulana Aupuni kuokoa me ka Moi, malalo o ka mana o ke Kumukanawai. Nani Hemolele ka loea o keia kakaolelo; kamahao ka ike honua o ka noonoo o ua kanaka, aka, pahua nae ka maalea, aohe i lawa ka maunu o ka makau, hawawa ka hoalu ana i ke aho. Noho iho la ka noonoo a me na kuko iloko e nalu ai, e hoaui ana i o i hikaua a i anei i olalau, e ake ana e loaa kaih kahua e hiki ai ke hoolilo i ka oiaio o ka makou i mea ole, a ike iho la i ke olohelohe, hapapa wale ae nei no i ka pua mauu, e like me ke kanaka e piholo iho ana iloko o ke kiowai, e hapapa ana na lima i kahi e kanaaho ai, u ohe nae. He oiaio, he nuhou keia ano aupuni Moi Kumukanawai a keia loea e opulepule mai nei, he ano aupuni hoi i ike ole ia maluna iho o ka papalina o ka honua. Mahea la ke Aupuni Moi Kumukanawai i ike ia o ka mana Moi aia i ka Ahaolelo a me na Kuhina? E hiki anei ke oleloia, o ka mana o ke kumukanawai wale iho no, me ka noho mana ole o ka Moi ma kekahi mea hookahi malalo o ua kumukanawai la, oia ke Aupuni Moi Kumukanawai? Aole anei i mahele ia na mana o ke aupuni malalo o ua kumukanawai la iloko o ekolu apana, oia hoi, ka mana hooko, ka mana kau kanawai, a me ka mana hookolokolo? Aole anei maluna o keia mau mana ekolu i loaa ai he kahua Aupuni Moi e hiki ai ke hoohana ia na makemake o ua kumukanawai la? A ina e nele i kekahi o keia mau mana, alaila, aohe anei ia o ka loli ana o ke kulana? A pela makou i ninau aiauhea la ka pili o ke kulana Aupuni Moi Kumukanawai i ke kulana o ke Aupuni e ku nei? No ka mea, ua hookaawale ia ko ka Moi mana maloko o ke kumukanawai i loaa ai he Aupuni Moi Kumukanawai; oia ka mea nana e hookahua ia ano a me ia kulana aupuni; aka, ua kaili ia nae a ua lilo ia hai a na hai e lawelawe nei a e hooko nei. Nolaila, he aka, a he inoa Moi wale iho no kona, aohe hoi kuleana iloko o ke Aupuni e like me na olelo a ua Kumukanawai nei. He oiaio, ua loaa he "kulana aupuni kuokoa, me ka Moi, malalo o ke kumukanawai." aka, aolo anei i ike ia ka Moi maloko o ua kumukanawai la ma ke ano he mana hooko? A o ka mana hooko, aole anei i haawi ia he mau kuleana kona ma kekahi ano ma ka hooponopono ana i ke aupuni? A auhea ia mau mana? Ua lilo. Ua kupee ia na lima o ka Moi, aole loa e hiki iaia ke hana i kekahi mea no-

na iho ma o ua mana kumukanawai la, no ka mea, ua lilo a ua kaili ia e ka Ahaolelo a me ka Aha Kuhina. Ma keia ke olelo nei makou aohe Aupuni Moi Kumukanawai o Hawaii nei ma kona ano io maoli; a aia wale no a hoopau ia na hana kailiku, a hooponopono hou ia ke kumukanawai a hoihoi hoi ia ko ka Moi mana me ia, alaila auanei e loaa hou ai he Aupuni Moi Kumukanawai ia kakou, aole loa ma mua ae. Ma ka hoomaopopo ana i na olelo a ua kakaolelo 'la a ua o hoomaemae ma, ua maopopo, he ake hoohiluhilu, aka, aole e hiki ke hoololi ia ka eleele i keokeo, a o ka oi loa aku—ua ino ka maunu a ka lawaia.