Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 104, 9 January 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Alika Olsen |
| This work is dedicated to: | Teacher Miss Elizabeth Kellam |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI MA KONA AKAU, HAWAII.
Ma ka Poakahi, Feberuari 9, 1891, ma ke komo ana aku ma ke alo o Aliiolani Hale ma ka hora 12 awakea, a kuai ia aku ai ma ke kudala akea ka hoolimalima o na Aina Aupuni malalo iho:
Kaulana, Mahaiula, Kuhio, Maniniowali a me Awakea iloko o ka Apana o Kona Akau, Hawaii.
No lakou ka ili o 278 eka, oi aku a emi mai paha.
Manawa Hoolimalima-No 10 makahiki.
Kumukuai hookumu-He $50 no ka makahiki hookahi, me ka uku mua ia i kela a me keia hapa makahiki.
C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 7, 1891. 4ts-d.
KUAI O NA APANA AINA AUPUNI MA PULEHUIKI A ME KAMEHAMEIKI, KULA, MAUI.
Ma ka Poakahi, Feberuari 9, 1891, ma ke komo ana aku ma ke alo o Aliiolani Hale, Ma ka hora 12 awakea, e kuai ia aku ai ma ke kudala, 4 Apana Aina Aupuni, e waiho la ma Pulehuiki a me Kamehameiki, Kula, Maui.
Apana A. ma Pulehuiki. 14,34 eka, - Kumukuai hookumu $30.
Apana B. ma Kamehameiki, 41.97 eka, - Kumukuai hookumu $80.
Apana C. ma Kamehameiki, 35.07 eka, - Kumukuai hookumu $70.
Apana D. ma Pulehuiki a me Kamehameiki, 33.74 - Kumukuai hookumu $50.
C. N. Spencer, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina Ian. 7, 1891 4ts-d
KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI MA WAI AKOA, KULA, MAUI.
Ma ka Poakahi, Feberuari 9, 1891, mamua iho o ka puka komo ma ke alo o Aliiolani Hale ma ka hora 12 awakea, e kuai ia aku ai ma ke kuuala akea ka hoolimalima o kekahi mau aina Aupuni elua e waiho la ma Waiakoa, Kula, Maui.
Oia keia malalo iho.
Ka Apana mua; he 1800 eka, ua oi aku a i ole ua emi mai paha, ma ka aoao mauka o na pa Home Noho o ke Aupuni e moe ana a hiki i kaupoku o Haleakala.
Kumukuai hookumu: He $100 no ka makahiki hookahi, me ka uku mua ia i kela a me keia hapa makahiki.
Apana elua; he 2740 eka, na oi aku a emi mai paha ma ka aoao makai o na pa Home Noho o ke Aupuni e moe ana a hiki i kahakai.
Kunukuai hookumu: He $100 no ka makahiki hookahi, me ka uku mua ia i kela a me keia hapa makahiki.
C. N. Spencer, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina Ian. 7, 1891 4ts-d
KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI MA KOHALA AKAU, HAWAII.
Ma ka Poalua Ianuari 27, 1891, ma ka hora 12 o ke awakea ma ke alo iho o Aliiolani Hale, e kuai Kudala akea ia aku ana ka Hoolimalima o kekahi mau Aina Aupuni ma Kohala Akau, Hawaii, oia keia malalo iho:
Opihipau-Nona ka ili o 479-44 eka.
Kumukuai Hookumu, he $336 o ka makahiki hookahi, me ka uku mua ia o kela a me keia hapa makahiki.
Hukiaa-Nona ka ili o 241-2 kea.
Kumukuai hookumu, he $169 no ka makahiki hookahi, me ka uku mua ia o kela a me keia hapa makahiki.
C. N. Spencer, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina Dec. 19, '90. tf-d
Hoolaha Hookahekahe Wai.
Honolulu H. I., Aug 9, 1890.
O ka poe a pau i loaa na pono hookahekahe Wai, a i ole, e uku ana paha i ka Auhau Wai, ke hoike ia aku nei ma keia na hora no ka hookahekahe wai ana mai ka hora 6 a 8 a.m., a mai ka hora 4 a 6 p.m. CHAS. B. WILSON, Luna Wai Nui o Honolulu.
Aponoia:
C. N. SPENCER., Kuhina Kalaiaina. 92-dtf.
KA LEO O KA LAHUI.
J. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POALIMA, IANUARI 9, 1891.
Haunele Ewa i ka Moae.
"O ka mea holoholo olelo he kumu hoomokuahana ia. A he oiaio no ia mea."
Ua hoomanene ia ko makou pepeiao i na lono e pa-e nei ma na pipa alanui, i ka mokuahana o ka noho ana a kekahi ohana kiekie o ka aina nei, mamuli o na olelo a keia mea he alelo, e like ae la me ka olelo poo o keia manao pepa e kau ae la maluna a ke kanaka naauao i olelo ai. He mea oiaio ka makou e olelo nei, a he oiaio no hoi ka Solomona i olelo ai, o ka olelo a ka wahine e noho ana e like me ka ke kanaka naauao i olelo ai, nona ke alelo loihi o hoomekuahana ana i ka noho ana o kekahi ohana, he mea ino ia, a he kupono e maka'u ia, o hilika mai auanei ia kakou.
Ua hoomaka mai ka haunaele mai ka po hula (le'a mai o Hala'lii) i ke ahiahi Hapenuia, a o ke kumu o keia mau hana, oia no keia. Ua noho ka makua o ka ohana e like me ka Suletana o na Aina Hikina, a ua nui kona mau lawelawe, paahana, lomilomi, milimili, a mea opaopa, e like me ke ano no hoi o ke au ia Kaomi o Hawaii nei, a me ko Solomona noho ana i kona wa e noho huikau ana me na wahine paahana e like ae la me keia i helu ia ae la. Ua poolua ka noho ana o ka ohana, no ka mea, he lole-lua ka naau o ka mea hale. Eia oia ke hilinai nei i Hilo a kahele hoi i Puna, a nolaila, uluaoa ae la kauhale, a haunaele hoi o Ewa i ka Moae. He mea hiki ole no i ke kanaka ke holilo iaia iho he hookahi io a he hookahi koko, ina oia e paepae ana i kona kino iluna o na uluna he lehulehu, a manao iho e oluolu ana ka nono ana me ka mahaehae ole o kona uhane i ka uwalu ia e keia a i ka huki ia hoi e kela uhane ino a aumakua paha. He mea maopopo e ulu mai ana na kumu, na alelo loihi nana e hili i kona uhane haukae me na olelo a me na hua o kana mau hana. E huli ana no kona ohana a e lilo ana i mea e hoena ai iaia, a e hoolilo ai i kona mau la hope, na la a ka hina e iho ana ma o a maanei, iloko o ka lua me ka ehaeha. E nana ka kanaka i ka moolelo o ka poe kahiko. Ia Aberahama i hehi ai i ke kapu o ka berita mare, ua ulu mai he Isamaela, e kue ana i ka Isaraela. Ka hua o kana hana hewa oia no ka enemi o ka hua o kona hoopono. Pela no o Davida, a ua lilo maoli no hoi o Solomona he pegana, mamuli o kona mau iini haumia. Ua kue na keiki a Davida ia lakou iho. Pela no ka hua i hanau ia i ka pono e ahewa nei i ka hana hewa a kona makuakane. He mahalo makou i ke keiki i hoowahawaha i na hana hewa a kona makuakane, a i wiwo ole i ka hoike ae, no kona aloha i kona makuahine. Nani keia mea. Hoomanawanui kona makuahine, a maikai ole no hoi ka luaui i kana mau hana e hoomau nei, oiai, ua palupalu, a ke guolo iho la ke kino, a ua hala na la uilani.
Hookahi no mau mea i hewa ma keia hana ana. I ka anela nona ke alelo loihi nana i hoohaunaele aku, a o ka elekule e hookamalii ana i kana mau hana, me he la, he kanaka opio. He minamina a he aloha makou i na makuahine he lehulehu o keia ohana. He poe wale no i kupono no ka oiwi hookahi, e lawa ai ke pana hookahi ana a ka iini o na kinolua o ka noho'na lohi o na po loloa o ka hooilo, a e mehana ai na huluhulu moe kehau o na milolii. E aha ia ana no la hoi oukou, e mohole mai nei, a maholehole hewa la i ka hao a na ale a ke kipuupuu, ke pehia mai la e na ala a ka moae, haunaele E-wa ke lohe la o Kahunakupua-ua ike kanawai e ole ka ikea, eia la ke kuu lala nei ka poli o Kihe, ke lapa nei ka lelo me he ahi o la i na poli o Kalalau, ke lalau la ka lele ana a ke ahi, lapa aku la i kumupaa, pehea la e pai mai ai ke ahi a Kumukua, ua wela loko, ua pehi lokoino anei oe e Pohaku o Hanalei, i ke kane a na wahine o ka lua nona na palikea, paliloa, a pali hualalai. Ua a ke ahi, kinai ia, he leo aloha keia, he kalokalo aloha e ka pili o na la i hala.
I ko Makou Manao ua hewa.
Ua manao makou, ua hewa keia Aha Kuhina, i ka hoolimalima ana i na Aina Lei Alii i ke Alii Konuwela. Ua manaolana makou, e loaa ana la he Aha Kuhina hoopono, he poe nana e hookele i na hana o ke Aupuni maluna o ka mea pono a maluna o ke kaulike. Aka, e like me ke ano o ka noho ana me ka hana ana a ke kanaka nona iho, pela no e hiki ai ia kakou ke hoomaopopo aku ai i ke ano o na hana e hana ia ana no ka lehulehu.
A pela i'o no e ikea nei, e hana ia nei e keia mau kauwa a ka lehulehu. He mea kupaianaha, a i ole he hoole makonakona kolohe maoli no, ka aa ana mai o kekahi mea e apono he pololei ka hoolimalima ia ana o na Aina Lei Alii i ka wa he elua nonoi hoolimalima i like na haawina. Ka hana a ka poe pono, oia no ka haawi ana i ka hoolimalima ma ke akea, i loaa ai he pono like i na aoao a elua i nonoi mai e koho, a o ka mea ake nui a haawi nui ana, nona ka aina; a ma keia hana ana aku no hoi a na Kuhina Komisina Lei Alii, i loaa ai he pomaikai i oi aku mamua o ka mea i loaa mai. He mau hana hoopoho keia i ka pomaikai o ka Aina Lei Alii, mamuli o ka hoopomaikai hoopunahele ana i kekahi hoa kanaka. Nolaila, ua poho ka luhi o kakou i ka hilinai ana maluna o keia Aha Kuhina, e loaa ana la he hoopono, a ma ia hana hoopono ana e lana ai ka manaolana, he kuleana ko kakou e lanakila mau ai ma keia hope aku, ma ka hana ia o na hana Aupuni maluna o ka pono. He mea keia no makou i lili ai, a he kumu no hoi no makou e ahewa ai i keia Aha Kuhina, a e like me ka makou i olelo mua ai no lakou, he poe hiki ole ke hilinai ia ma ko lakou ano hui he Aha Kuhina. Ua like no lakou me ka Aha Kalakoa o ka Hula i malama ia ma ka po Hape Nuia.
Ihea oe i na hora o ka ponoi e haukawewe ana? I ka Hale Mele Hou makou kahi i hoonanea ai i ka hoolohe himeni, hookani pila, a hiki wale na hora liilii o ke aumoe.
Ka Hookuku a na Kaawai
O KA
OIHANA KINAIAHI O HONOLULU.
He lono lauahea ka i lawe ia mai imua o makou e kekahi poe o ka Oihana Kinai Ahi o Honolulu, e hookaawale ia ana ka la 3 o keia mahina ae, oia hoi ka Poalua, i la nui no ka poe o ka Oihana Kinai Ahi, e like me ka mea mau e malama mau ia nei i kela a me keia makahiki, aole nae hoi e like me na makahiki i hala, ka puka o na kaawai a pau iwaho hele hookahakaha ai ma na alanui o ke kulanakauhale, me na hae, na uluwehiwehi o ka wao i hoouluwehiwehi ia maluna o ke kaa a pela aku; aka, i keia makahiki, he hookuku nui kie malama ia ana mawaena o na kaawai a pau, e hoomaka ana mai ka manawa o ka hoailona e haawi ia ai a hiki i kahi o ka hana, a me ka hoi hou ana a ka hale o ia kaawai, ke kahea inoa ana a pela aku.
A na ke kaawai e aha'i ana ka lanakila ma na ano a pau, e laa ka hiki mua i kahi i kauoha ia, ka hiki mua i kahi i kauoha ia, ka puka mua o ka wai, ke ku'i ili ana, ka eleu a piha uwila o ka hikiwawe ma na ano a pau, nana ka makana mai kekahi mau kaawai ae elua o ka Oihana Kinai Ahi a mai ka poe kalepa mai hoi o keia kulanakauhale kekahi makana.
He mea keia ua manao mua ia e ulele ia ana i ka makahiki i hala aku la, pela ko makou lohe mai i ka mea nana i hoike mai keia lohe ia makou, eia nae, ua haule wale mamuli o ka aelike ana o kekahi mau kaawai me ka apono ana a ka Papa o ia Oihana nui a ku i ke ola o ka lehulehu e hoopanee, aka, e hauoli kakou i ke ahonui iki ana mai o ke aloha o ke Akua me kakou a kokoke kakou e hiki i ua la ala, ka la hoi a kekahi poe i akenui ai e ike a hala wale aku la ma kela aoao me ka ike ole.
No makou iho malalo iho o ka inoa o ka Lahui Hawaii, ua lawa keia kowa no ka hoomaamaa ana e loaa ai he wahi manaolana no ka la nui e hiki mai ana e na ili ulaula a me ka poe i hanau ia i Hawaii nei.
NU HOU KULOKO.
He paa lole hou ko kahi hale pi'o Poni Moi iloko o keia mau la, a i ka nana aku nani a linohau na kinohinohi ana a ka hulu pena a ke kanaka pena.
He nui na hoohalahala pepa i loaa mai i ko makou keena nei ma ka la inehinei ma ka la inehinei, a ua manao makou aia mawaena o na luna ia hemahema.
Eia i ke taona nei o Dr. Wiliama o ka ua-Kanilehua a me ka makai nui Everete o ka mokupuni o Kama, he hoohala manawa hooilo paha i Honolulu nei.
I kahi o ka Hooilina Kalaunu kabana Hawaii kahi i ne hone ai i ke kumu o ka hana ma ke kakahiaka onehinei, a i ka Ema Kuea ana paha i ke ahiahi o ka la apopo.
He mau tini poi hoi ko Honolulu nei mau mea kamaha'o i kela mahina aku nei a me ia makahiki, a he waapa lawaia hoi ko Koolau e kaulana mai nei iloko o keia mau la.
O Miss Ema McLeod aku la, o Sana Karala Vale, Kaleponi, kekahi kamukula o ke kula olelo Enelani Uniona o Hilo, mokupuni o Hawaii, pela na lono i loaa mai ia makou mai ia apana mai.
Ua hoopomaikai ia ae o Mr. P. J. Voeller o keia kulanakauhale ma kekahi o kela mau la aku nei, mamuli o ka hanau ana o kana Eva i kekahi keiki kane nui nepunepu no keia au hooulu lahui o Kalani, makia paa o Hawaii.
He ewalu ka nui o na ohua makaikai mai ka Lua mai o Pele a ke Kinau i hoihoi mai ai i ka wanaao Poakolu nei, aohe ehia aku ana la i keia la; no ka mea e mahuka hou aku ana oia i keia ahiahi no kona mau awa maa mau.
Piha pono ko makou nei keena i na poe makemake hoohihi, hilinai maoli no i ka Oiaio o ka Ka Leo mau manao e hoepuka nei ma kona mau kolamu. Mai ke kakahiaka mai a ahiahi wale ka hoohune ia. Ua hiki, aia ilaila ke ola.
Mahope iho o ko Mr. E. F. Zumwald o Hamakuapoko i holo ai no Oregona mamua aku nei, ua hoi mai nei oia a ua hookohu hou ia aku nei i kumu no ke kula Hawaii o Lahainaluna, malalo o ka noho kumu luna ana a Mr. Taonasena.
O ke Kalabu Leilehua a kakou i lohe wale ai mamua aku nei, ua hoike ia mai ia makou oia no kela poe e hula olapa ana i ka ponoi maloko o ka Berito Hale, eia nae ua hoololi i ka inoa o ke Kaiadu Maile, a o kona inoa ia ma keia ma keia mua aku.
Ma ka la 1 iho nei o keia mahina i haalele aku ai ka mokukaua Beritania Nymphe ia Hilo Hawaii, no ka holo ana mai no Honolulu nei, a me he mea ala, oia ole kela ululaau nui e mo-ku ala ma ka laina o na mokukaua ma ka la inehinei, mahope iho o kona auwana ana aku nei no kana kuakai hoomaamaa kiki pu.
Ma ke kaha o Waikahalulu i ka po onehinei, ua hanau mai la ka wahine a ko makou makamaka maikai Mr. Beni he kaikamahine ua make mua no iloko o ka opu, a pela i pakele mai ai ke ola o ka makuahine mai lilo i moepuu ua na lima o ke aloha ole. Minamina ke ola o kela kamaiki e loaa ai he mau manaolana ana ma ona ala ma keia mua aku, ia ka ako koke ia ana.
He ahaaina la hanau ka i malama ia ma Aiea, Ewa, i ka la inehinei, ua ai ka poe i hiki ae, a ua inu hoi a lawa; nolaila, ke kalokalo ae nei makou, e hooloihi ia na la o ka mea nona ka la hanau.
Kokoke e akoakoa pau mai na pepa pa'i hakahaka o ka Helu Kanaka iho nei o ka makahiki i hala mai na wahi like ole mai o na moku o Hawaii, Maui, Kauai a pela aku. Mailoko ae o kekahi apana o Honolulu nei, he ekolu-tausani a pake'o aku ka nui o na inoa. Ehia la wahi kauna Hawaii i koe?
Oiai kekahi kaa kau-o me kekahi mau pahu-ko e huki ia ana e na Pake elua, ma ke alanui Nuuanu i ke kakahiaka onehinei, ua hemo aku la ka palulu o hope o ke kaa i ka hooko ia e ke kaumaha o ka pau-kalo i pau i ka ihi ia, a huli pu mai ia no hoi me ka pahu, eia nae, ua miki koke mai la ka Pake e hele ana mahope e paa, a pela i pakele ai ka nui o ke kalo mai miko i ka lepo, eia nae, ua nui no ke kalo i haule aku iluna o ke alanui.
I na Luna Lawe Nupepa a pau.
Ke poloai ia aku nei oukou a pau hookaa pono mai ma keia keena i na dala o na Nupepa i na Poalima a me na Poakahi, i ka mea nona ka inoa malalo iho, aole hoi ia ha'i aku, E like me ka nele mai ia oukou, pela no e nele pu aku ai ka nupepa. Ua hana ia keia rula i mau ai ke ola o ka maka a me ka Wahaolelo hopo ole no ka oiaio a me ka pono o ka lahui. J. E. BUSH, Luna Hooponopono Nui.