Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 123, 5 February 1891 — Page 1

Page PDF (926.06 KB)

This text was transcribed by:  Karen Mah-hing
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II.                                               HONOLULU. FEBERUARI 5, 1891.          HELU 123

 

He Moolelo Nanea.

 

No ke

 

Kamaliiwahine Laulie.

 

A i ole

 

HE NANEA KAMAHAO NO KA HULU GULA O KIBERIANA

--

He Kaao kahiko no Helene

--

MOKUNA VI.

--

            No kau olelo i ka manao ole o kau mau koa i ka nui o na ehaeha a me ka poino, pela no me ko’u mau hoa aole a makou mea maka’u malalo iho o ka la, ina he kakana loihi e like me kela kumulaau, a i ole he puipui paha e like me kela mauna, a he ike no hoi makou i ke ku’i ana e make ai ka hoa paio a pela no hoi me ka pale ana ae i na popo auhuhu o ka make, ma o ke kahe o ke koko a me ka molia ana i na ola he nui ka mea e loaa ai ka hulu gula ia makou.

            I ka lohe ana o ka moi i keia mau olelo puikaika a ka opio, ua hoomaku’e iho la @ a okooko mai la hoi iloko o kona mau maka ke ahi o ka huhu.  nolaila ua huli ae la oia a pii aku la no kona kaa a pela no hoi me ka na mau kaikamahine, a mamua o ka hoi ana no ka hale alii ua olelo mai la oia ia Kolana me ka huna ana i kona huhu iloko ona.

            Ina he manao ko oukou e hakaka no ka lilo o ka hulu gula ia oukou, alaila e hoouna mai ana au i kuu poe kaua lio i kai nei, a o oe a ka epio wiwo ole ka hoike no na mea e hana ia ana.

            Me keia mau huaolelo, hoohuli ae la ke kaa o ua alii ala a puehu aku la no ka halealii, a ua ukali pu aku la no hoi me na ukali mahope.

            I ko ka moi Moranahala ana aku me Rodine, ua noho iho la o Kolana ma e noonoo i ka lakou mea pono e hana ai, a mahope o ka lakou kuka kuka ana me ke akahele no ka mea ua maopopo ia lakou, e halawai io ana lakou me na poino he nui ma mua o ka loaa ana o ka lakou mea @ imi ana, nolaila ua hooholo like iho la lakou e kakuli malie me ke nana ana no na mea e hiki mai ana.

            A oiai he keiki hookelakela o Kolana, nolaila ua olelo aku la oia i kona mau hoa, e noho aku e mala ma i ka moku o lakou, a owau o kakou ke lele@uka e olelo aku i ka mei e hoopau ka manao e hoouna mai i kona mau koa ika nei no ka hakaka ana me kakou, aka e olelo aku au i @moi okalakala ala, o kana kana ka ikaika loa i ike ai mawaena o ko na mau T@ ma kona aoao @ no hoi ma ko kakou @ e hakaka mau no ke ola a me ka ma ke no ka lilo o ka hulu gula o Kiberiana ia kakou.

            Ua ae like mai la kona mau hoa i keia manao o ua opio la, nolaila ua Laalele iho la oia i ka moku a pii aku la no ka halealii.

            Aole i liuliu kana pii ana aku, ua ike aku la oia i ka holoke ae a na ao hakumakuma o ka lewa, a ike pu aku no hoi oia i ka unuunu mai a ka makani i na laau mamua aku ona, ka olapa a ka uwila me he moa uakea la i ka paia lani, a aole hoi i liuliu nalowale aku la ka malamalama o ka la.

            O keia mau kahoaka ano e a pau aole ia he mea no ua opie nei e kue mi hope ai, aka hoomau aku la no oia i ka pii ana imua e hahao mau ana iaia iho iloko o ka ipu inika o ka pouli, a oiai mae oia e hoomau ana i ka pii ana me ka maopopo ole o kana wahi e pii ana, ua ninau aku la oia ia Hera i ke ano o keia mau mea.

            Ia manawa ua hoike mai la o He ra iaia, e Kolana mamua o kou komo ana aku iloko o ka ululaau e ku mai la mamua ou, e halawai mua mai ana oe me na loa kaulio o ka moi Morana, ka poe hoi no lakou ka ike i ke pana pua i hiki ke kanalua ia, nolaila e paio ana oe e Kolana i kekahi paio hahana loa @ aka nae ua maopopo no ia’u e lilo ana ia oe ka lanakila.

            Ke lanakila oe maluna o na kanaka hapa lio o ka moi, e auhee hou aku ana keia ppuli a e hoi hou mai ana ka malamamalama, alaila o kou ike koke aku no ia i ka pukapa o ka halealii e huli pono mai ana mamua ou, a ia mau hakaka ana aku au o oe ponoi no e Kolana ke ike ana i ka mea nana e ahai ana i ka lanakila.

            O kekahi mea a’u i makemake ai e hahai aku ia oe, oia keia; o Opera ma, ke huhu la lakou e hahai mai mahope ou, no ka mea ua paa ko Opera manao e make pu me oe, aku nae i hakalia wale no i kona mau hoa.

            Mehe mea la aole oe e liuliu loa aku iloko o ka pa alii hoea aku o Opera ma, nolaila e kupaa e Kolana maluna o kau olelo hoohiki a mai hoi hope, no ka mea he kokua no ke akua i ka poe hana i ka hana pono.

            Ano, a liuliu ia oe iho e Kolana i keia manawa, no ka mea ke makaukau mai la na koa hapa-lio o ka moi i ka lakou mau pua, nolaila e makaukau oe i kau pahikaua, ka mea i olelo ia e na kupua o ka Ane la Luku mainaino o ka make, a ke lohe oe i ka hu o ka  makani e hoomaopopo iho oe o na pua ia a ua poe la e lele mai ana me he paka ua la alaila mamua o kou hili ana aku i kau pahikaua e o mua aku oe i kona maka i ka hikina i olapa mai ka uwila a na kona alelo ana ole e hoolilo i ua mau pua ia i mea ole, alaila o kou wa no ia e huki aku ai ma ka aoao @ ole @ a pela a@ka lanakila.

 

He Moolelo

No

MORIWIANA.

KE KIU O NA MEA HUNA EKOLU—KA UI HOOLILO I KE KUA O NA LIO I HOME NONA—O KE KANA KA OPIO I LILO I KOA KAULANA I NA I A O KALEMANA O BOHEMIANA

--

            He wa loihi keia noho ekemu ole ana o ke koa opio, alaila luai aku la oia i keia mau olelo:  O kau mau olelo hoomaikai o ke aloha ke hookipa mai nei au maloko o na palena o ko’u puuwai, a na ka lokomaikai o na lani e haawi mai i na kokua ana i kaua.

            I ka hooki ana iho o ke opio i kana mau olelo, kakau iho la ia i palapala na kona hoaloha Mikaela a e heluhelu ia ua palapala la penei:

I kuu hoaloha Mikaela

            Aloha oe:  I ka loaa ana aku ia oe o keia leta.  Ke kauoha aku nei au ia oe e hiki koko mai ma ke ha@ no ka hooponopono ana i na ninau pili aupuni.          Moriviana

Alihikaua o Europa.

            Ua lawe ia aku keia palapala a ke koa opio e kekahi o na koa kiai o ka hale alii no ke kahua hoolulu o kona (koa opio) mau aumoku kaua, kahi hoi a Mikaela e noho hoomalu ana i ka maluhia o na moku o kona haku opio, a imua o ua amara nei i haawi aku ai kahi koa kiai i ka palapala.

            Ua lalau mai e Mikaela i ka palapala a nana awiwi iho la, a i kona ike ana i na olelo a kona haku opio, kahea aku la oia i ke kapena o ka mokukaua Hae Eleele, a imua o ua kapena nei i luai aku ai ua amara nei i na olelo o ke koa:

            E ke kapena Kameloa, mamuli o ka loaa ana mai nei ia’u o ke kau oha mai ko kaua haku alii opio mai, no ko’u hiki koke ana aku ina ke kakela alii e Lanewale me ka hoohakalia ole, nolaila e kapena Kameloa ia’u e kaawale aku ai, ke waiho aku nei au i ka mana a me ka hoomalu ana o na aumoku malalo o kou malu, a o kou leo alii oia ka na kanaka e hoolohe ai, a ke ole lakou e hooko pela, alaila na ko kaua haku opio e kau i na ahewa ana maluna o lakou.

            Ua haawi mai ke kapena i na @ ana no keia mau olelo a @ alaila e ka mea heluhelu me ke@ olelo a ua Mikaela nei, haalelel @ i ka @ ki o ka halelana Hae Eleele a holo aku la oia no uka o ka aina maluna o ka waapa alii.

            I ka waapa alii i pili aku ai no ka uwapo lele aku ua amara nei i uka me kahi koa elele a kamoe aku la ko laua mau kapuai no ka hale alii Lanewala.

            Ia laua i hoea aku ai, ua hookipa ia aku la ua amara nei me ka ouili aloha ana a kona haku opio, a mahope o na ike alii ana. hookipa loa ia aku la ua amara nei maloko o ko ka moi kalemana keena oihana aupuni.

            Maloko o ua keena la, he ekolu wale no mau mea kino a kaua e kuu makamaka heluhelu e ike aku ai, oia hoi ka moi Kalemana, ka opio Moriviana a me kona hoaloha Mikaela.

            Oiai lakou maloko o ua keena la ua lilo e ae na kamailio ana na ke koa opio @ a ka pane ana aku:

            E Mikaela kuu hoaloha, ua kauoha ia aku nei ia oe e hiki mai imua o’u me ka hoohakalia @le, no kekahi hana nui a’u i manao ai nau e auamo a@ ipoi kona ihiihi, a o ua hana ala, oia no ka’u mea i hoohiki aku ai ia oe.

            Ae e Mikaela o ka mea a’u i hoo@ mau kuewa no na la o Bohemia nei i hala, na ia hoi a’u i kipa aku ai i ou la ma ke ano he malihini na kou lokomaikai, a e Mikaela ke hoomaopopo mai la no anei oe i ka’u mau olelo?

            Ae e kuu haku opio, ke hoomaopopo ala au i kau mau olelo; aka, no kela hoohiki aole i maopopo ia’u koo wale iho no kou hoopaa ana ia oe iho e luku oe i kou mau euemi a hiki i ka neoneo ana, wahi a Mikaela.

            Aole e kuu hoaloha, aole ia o ka mea a’u i hoohiki aku ai imua ou i pane awiwi aku ai o Moriviana.

            Alaila e Moriviana kua hoaloha opio, o ka’u hoohiki wale no ia a’u i hoomaopopo ai, wahi kou a Mikaela.

            No keia mau olelo a ke kanaka amara haawi aku la ua koa opio la i na nana pono ana maluna o kona hoaloha no ka hapalua minute paha ko lakou noho ekemau ole ana, ku ae la ke koa opio iluua, alaila huki ae la ia i kana pahikaua iwaho mailoko ae o kona wa-hi, me ka pane pu ana mai me keia mau olelo:

            E Mikaela ke ike mai la anei oe i keia pahikaua, a e hoomaopopo iho oe, he hao kila wale no ia:  aka, he mana nae kona e hiki ai ke hoomalu i na @ o kekahi aupuni malalo o na hoohana ana a ka mea e paa @

                                    Aole @

 

He Ohohia Nui,

O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi

            O ka hookueo ana oia kona enemi.

            Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima o na Luna:

Ian. 1   Princess Liliu Haimoeipo                                1

            Mrs. C.I. Hiram                                               5

            C.W. Ashford Merchant Street                      5

            Chas. Hopkins                                                 1

            Chas. Gulick                                                   1

            W.C. Aehi                                                       1

            Wm. Kamana Kawaiahao                               1

            Jas. Quinn King St.                                         1

            Wm. Rice merchant Se.                                  1

            M.L. Wailele School St.                                  1

            J. Kahiapo Leleo                                             1

            Puakinamu Kakaako                                       1

            J.W. Okuu Kawaiahao                                    1

            Kaauwai Liliha St.                                          1

            Wahinelili Kunawai                                        1

Ma o George Kanikau ka Luna eleu.

 

Ian 1    Kaelele Kalihi                                                 1

            Kaui Kapalama                                               1

            Lokalia Koiuiu                                                1

            Kakai Leleo                                                     1

            Kaluhimoku Honokaupu                                 1

            H. Doio Niupaipai                                           1

            Kumukahi Waikiki                                          1

            Elemakule Moihii                                            1

            Kahue Puahia                                                  1

            Kahailiopua Kamanuwai                                 1

            Kanakaole Waikiki                                          1

            Keala Leleo                                                     1

            S.M. Mahoe Leleo                                          1

            Meheula @auwaiolima                                   1

Feb. 1  Kahuna Puunui                                               1

            S. Poni Kaumanapili                                       1

            Kaluhimoku Honokaupu                                 1

            M awa Kukulu-aeo                                         1

            Noa Kaumakapili                                            1

            Kani Kapalama                                               1

            Kakai Leleo                                                     1

            Lokalia Kalia                                                   1

            J. Hapa                                                                        1

Ma o J.W.H. Keanu Ka Luna

@

            Kapi@a                                                           1

            Hakaiaau                                                         1

            Kahoiwai Kaakopua                                       1

            Wakinekona                                                    1

            Ke@                                                                1

            Kanealoha                                                       1

            Mano                                                               1

            Keoninaone                                                     1

            C. Spencer                                                       1

            Piipili Kauluwela                                             1

            Lahapa                                                                        1

            Kaui                                                                1

            Kenahupu Punkolo                                         1

            Puakalehua Leleo                                            1

            Pahan@ E@a                                                  1

            Kahiwalena Waikahalulu                                1

            Ken@iki                                                          1

            Ane Pelekane                                                  1

            Mahi Kikahale                                                 1

            Kalehua Puukolo                                             1

            Haie@kala                                                      1

            Makalu Makeke                                              1

            Kaaheie Namanuwai                                       1

            Keauw@ Kuleaka                                           1

            Makame Mana                                                1

            M@ Kulaokahua                                             1

            Palakiko                                                          1

            Ka@ku @                                                       1

            Kekinohou Apua                                             1

            C.K. Kapula Ko@                                          1

            W. Mikela Hauhaukui                                     1

            Kaipo Kikihale                                                1

            Opunui Haimori@o                                        1

            William Hoopii Naheh@                                1

                        Ka@ Ka 1 @ Eleo.

 

I ka Poe Lawe Nupepa

            Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu o lawe nei i ke kakou nupepa, makaala mai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka he@ a o malama i na palapala hookaa mai na @ aku @ na @ i hoike na ma ke p@ o @ Nupepa.  No ke @ u ka hookaa ia ana o ke dala, a me ka hoohiki @ ana mai i ke keena nei, @makou ma ka @ ka hookaa, i @ ai ka hookaa ana a ka mea e @ ana a i maopopo mau ai ia makou i kela a me keia e @ ka @ i @ mai a me ka @ i @ mai a ina ua hookaa me ka luna aku a ka Palapala hookaa he @ ai ke uka ae ka @ ka mea @ ke @