Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 142, 4 March 1891 — Page 2

Page PDF (1.13 MB)

This text was transcribed by:  Carol Noelani Lau
This work is dedicated to:  To everyone working on this endeavor -

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

 

Olelo Kuahana

 

Oiai na oluolu I ke Akua Maua Loa ka lawe ana aku i ke ola o ke Alii ka Moi Kalakaua, mai keia ola ana, ma ka la 20 o keia mahina ma Kapalakiko, Kaleponi Amerika Huipuia.

O makou o na Hoa o ka Aha Kuhina, o ke Alii ka Moi i hala e aku.

Ke hoike aku nei, i kulike ai me ka Pepeku 22 o ke Kumukanawai e ku nei.  Nolaila, ke kukala aku nei makou.

O ka Mea Hanohano ke Kauna Aliiwahine Liliuokalani Ka Moiwahine o ko Hawaii Pae Aina malalo o ke ano a me ka Inoa Liliuokalani.

E OLA KA MOIWAHINE I KE AKUA

                   Hawaiia ma ka Ua lealii Iolani

                   I keia la 20 o Ianuari, M.H. 1891.

 

Ua oluolu i ke Alii ka Moiwahina e haawi i na hookohu mahope iho:

Hon. John Owen Dominis, Kinaina o ka Mokupuni o Oahu.

James William Robertson, Esq., Puu ku o ka Kale Nui.

Kapena Samuel Nowlein, Kapena o ka Puali Koa Kiai o ka Moi, ma kahi o J. P. Kahalewai i haalele mai.

Lutanela Waiau Jerome Peary, Lutanela Ekahi o ka Puali Koa Kiai o ka Moi, ma kahi o Hon. E.K. Lilikalani i haalele mai.

Lutanela Hiram Kaaha Lutanela Aina o ka Puali Koa Kiai o ka Moi, ma kalii o Lutanela Peary i hookiekie ia.

                   Hale Alii Iolani, Mar. 2, 1891

                             3ts-d.

 

HOOLAHA A KE KEENA AINA E

Ua hookohuina o Frank P. Hastings, Esq. i keia la, i Kakanolelo o ka Oihana o ko na Aina e, ma kahi o Konela ka Hon.Curtis P. Iaukea, i haalele mai.

                   SAMUEL PARKER,

                   Kuhina o ka na Aina e.

          Keena Aina e, Honolulu, Mar 1, 1891.

                             2ts-d.

 

KUAI O KA AINA AUPUNI MA ALANUIHEMA, HONOLULU, OAHU

Ma ka Poaha, Aperila 2, 1891, ma ke k@na ana alo o Aliiolani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai ia ana ma ke ku@a kela apana aina aupuni e waiho la ma Alanui Hema, e pili pu la me ka pahaie o Kamalena, (Kawaiahao) nona ka ili o 7,100 eka, oi aku a em@i mai paha.

He $300 ke kumukuai koho hookumu.

                             C. N. SPENCER,

                             Kuhina Kalaiaina,

Keena Kalaiaina, Feb 17, 1891.   3ts-d.

 

KA LEO O KA LAHUI

 

JNO. E. BUSH.

Lauahooponopono a me Puuku.

 

POAKOLU, MARAKI 4, 1891.

 

Ninau Ko’iko’i.

 

O ka ninau ano nui a ko’iko’i hoi o keia mau la koke no. na na i hoolele mai i ko makou hauli o ka hopehope, oia ka ninau e pili ana i ko ka Moiwahine kuleana a mana hoi, e kauoha aku ai i na Komisina o na Lunakanawai Kiekie, e like me ia i hana ia aku ai i ke Komisina o na Kuhina.  Ua hai aku makou i ko makou manao ma keia ninau, aka pae, o ka mea e nona ana ma ka noho alii a i lilo; poo no ka lalani a mana na hoi maluna o ke aupuni, ua kiekie aku paha kona ninau a me kona ike mauna o ka mea i loaa ia makou.  Aka, e ka mana hookolokolo he mea pono e waipo hoonioni ole ia oia ma na ano a pau, koa wale no na mea i o@ui ma ka Ku@waana @@ o lakou, i mea e ena pau ai ke kulana kiekie o kahi a ka lahui e aliial@ i ko lakou mau paha hope loa, ma na h@ia a ke kanawai.

O kela ninau, ka mea e wa olelo ia mai nei ma na kuono pouliuli, a i laweia mai hoi e na manu liilii leo nahenahe, a lilo iho la i mea na kekahi pohai e noke ai i ka okioki.  Aka, no makou iho, ua puka a oili @lae aku ko makou manao i ke akea no ia ninau.  He mea pono, e malama laahia loa ia ka mana hookolokolo, me ka hoonioni o e ia aku ma keia ano, e like la me na Kuhina I hala aku la.

He oiaio no paha, na ka Moi i hala aku la i ka make, i haawi i ko lakou mau Komisina no ia kulana kiekie a hanohano hoi: a o ka pale na oia mau hookohu he pau no ke olua; koe na ulia.

A ma kekahi ano hoi ke nana aku a kuka iho, me he mea la no, aole i hoopaaia ka Moi hou e pu mai ana a noho ma ke kalaunu, malalo oia hookohu i haawiia e ka Moi i make.  No ka mea, aole paha he olelo maloko oia mau hookohu, e hoopaa ana i na hope ma ka noho alii, e hooko a hoomau aku i ua mau hookohu la, i ka wa e pii mai ai ia mau hope a Hooilina Moi hoi o ke aupuni maluna o ka noho Moi e ikaika ai ke olelo ae, ‘aole he hiki ke kauoha ia ko lakou mau hookohu e hoihoi mai, e ka Moi hou.

Aka, he lahui kakou i ake i ka maluhia, a me ka noho oluolu, a aloha ana me na lahui e.  A eia ka kou i ke au o ka noho Moi ana a kekahi Moiwahine, a e noho malie kakou me ka hoolohe aku iaia, oiai oia e lawelawe ana i ke aupuni, a e hooponopono ana hoi e like me kana i manao ai he mea pono.  A na ka Moi o na Moi, e alakai iaia ma keia mea nui iloko o kona au hooponopono aupuni;  a pela auanei e lawelawe ia ai na hana me ka pono, ka pololei a me ke kaulike.

 

KA LA SABATI

 

Ke kapa hewa ia nei ka la mea o ka hebedoma, he ‘La Sabati’ a o ka la, “Ehiku” hoi, ko ke Akua Kiekie loa Sabati, he Poaono, e na hanauna a na keiki a kanaka.  Auwe! ka poe kappa aku i ka pono he hewa; a i ka hewa hoi he pono, a i ka la mua he Sabati mea ono, wahi a ke kaula Isaia.  Pela makou e puana ae nei i keia wa, no keia mau kuhikuhi ahelehewa ana hoi o na kanaka mai ka oiaio i hookumu ia e ke Akua.  Aole wale keia lalau ana, a helehewa ana hoi mai ka oiaio ae, iwaena o na kanaka hoomaloka wale no: aka, iwaena no hoi kekahi o na haipule, mai kinohi mai no a hiki i keia la.  E like no me ia a kakou i ike ai ma ka moolelo a ka Baibala i hoike mai ai no na mamo a Iseraela i ko lakou haalele pinepine ana 5 na kauoha a ke Akua Hemolele, a hahai mahope o na Akua kii: a no ia mea, hiki mai na ulia o ka poina maluna o lakoui kahi wa.

A ia lakou i huli hou ae ai mai na Akua kii mai, a hoi hou ai ke Akua oiaio loa, palekana hou lakou mai na poino mai.

Oia mau moolelo kahiko i loaa maloko o ka Baibala, he mea no ia e a’o mai ai ia kakou.

Pela no kakou i keia wa, ke heleewa nei ka Lahui Hawaii mai ke kanawai Sabati ae o ke Akua, a ke hehehiia nei ilalo me he papahele ‘la mamuli o ka helehewa o ke a’o ia ana ma keia mea.  A mamuli oia helehewa ana, ua kau ia iho la na kanawai hoomalu Sabati, mawaho aku o ke Sabati oiao o ke Akua i hoonoho ai i Sabati hoano a laa nona.  Ma ia mea, ua hooiaio loa ia ko kakou helehewa loa ana oiai ka oaiaio kumu mai a ke Akua.  A o ka poe e hoopaakiki ana ina muli o ia manao, ua aa aku lakou e paio me ka mea nana lakou i hana.  Auwe ke kanaka paio aku i kona mea nana i hana.

No keia mea, ua ulu niu iloko o makou ka manao paa, e nonoi aku i ka lahui Hawaii, mai ka mea e noho ana ma ka Noho Alii, a i na ma ku@pana haahaa hoi, e hooponopono kakou ia kakou iho ma keia mea, a e hoi ae kakou e hoolohe haahaa aku i ko kakou.  Makua iloko o ka Lani ka mea nana i hana mai ia kakou.

                                                                   Aole i pau.

 

Ka Hene aka a na Luna Aupuni

 

Eia iho na lono i loheia mai nei mai ka Ipuolelo Helu 2 mai.

Kone – Kone – Kone – Ko – ne ia Ka-ne.  Ia oe hanahana kela noho pu Kale Wilikini like pu – Hope no!

Tip – tip – pa –ia Tripp!  Oe hele no kela wahi oe noho mamua loa – Kawa no hoi.  Oe olelo pii mai oe hunona Mutona, iaia hiki paikau no kela Halewai, pau loa! hiki no!!

Shely – Shely – Shely – ia Sheldon.  Oe noho kela kahakai nana pii mai nuinui kela opihi, ia ia hele pu mai kela pipipi, hana kela eke no.  Hiki no!

Same – Nole!  Same – Nole – ia Sam Nolina!! Oe no hapai kela pu no!  Malama oe pau loa kanaka Pake, haiole, kakalaua.  Apani like pu.  Oe aole makana kela gini kakanaka, nuinui pokakaa, hiamoe pau loa pii mai ohi no.  O! pau no.  Pehea ia kela Kahalewai?  Pukalua ia’a makou lohe no.  O pau no iaia, pono no.

Ha – ba – Ha – ba – Ha – bata.  Pau ia holo no kela kaa lio, pau loa alanui lele maluna kela kaa!  Ole maikai makou ia oe.

 

NU HOU KULOKO

He 47 ka nui o na ee-pekeke ma keia mokuahi mai nei no Honolulu nei.

Nui ka uluaoa mawaena o na kamaaina a me na malihini ma ka mokuaina o Kili.

I ke kakahiaka nui wale o nehinehi, i kapalulu mai ai no keia awa ka mokuahi Aukekulia, mai ka Ipuka Gula mai.

Ke hai ia aku nei ka lohe i na lala a pau o ka Hui Aloha Aina aole e noho ana ka Hui i ka Poaha mua o keia mahina, a aia no ka lawai o ka Hui a kahea hou ia aku i kekahi mau la o keia mahina, nolaila mai poina e ua Lede i ka wa e kahea hou ia aku ai.

Ma ka la 28 o Feberuari i hala, ma Visalia, ua kipu iho la kekahi kanaka iaia iho oia o la e o@ keka, he kanaka keia a ia i ka Maunakahi i noho ai, ma ka ao@o hikina o ke kulanakauhale, ua kipu oia iaia iho, ma kona uha akau, ma ke ahiahi o na la ala, a na holo aku ka poko ma ke kuli, a ua n@o ma lalo o ka hookuina lewa, a na loaa aku oia i na makai kiu e waiho a make ana.

 

 

PEHEA LA KA LAHUI E OLA AI?

 

Ke ike ae la kakou i ke poe manao maluna ae, he pohaku nui keia a ko’iko’I maoli no maluna o ka lahui.  Ua ike iho la au ma Ka Leo o ka la 28 aku nei o ka mahina o Ianuari.  He wahi manao kai@ lua ko’u, owai la o keia lahui e hiki ai e wawahi me kana hamare a me kana mea oi, a hiki i kona palupalu liilii ana, koe wale iho no paha ka mea nana ka ninau, e hiki ke wawahi me ke kiana pauda a me ke kopido a i ole ia, me ka lolo’o kona puniu ponoi.  Ua makemake makou e hoike mai oe i kou inoa a me kou wahi i noho ai.

                                                                             J. Nakuia.

(O ka hoolohe i ke kanawai o ke Akua, a o ka @anaolo i Kana Keiki. – L.H.)

 

HE KUMU A’O ALOHA ANEI O KEO KAAKA I KA MOI ME KA LAHUI?

 

Ua hoea mai ka ia niuau mamuli o ka awii ana ae imua o ka lahui kekahi manao pepa o ka la 20 aku nei e olelo ana:  “Nui na Kumu A’e.”

Ke ole wale e kuihewa o keia Keo Kaaka no kekahi lala o ka Papa Oia, i ka wa e noho an aka Ahaolelo Kaukanawai i hala aku nei, oia ka manawa a ka lahui kanaka e haakokohi ana na aa koko o ka hako@o ana no kauka Luka, i kauka lapaau no na ma’i lepera, a pela pu no hoi me na hoa o ka Hale Ahaolelo,  ua waiho ia imua o ia hale hanohano, he olelo hooholo e pili ana i ka hana a ka Peresidena a me na hoa – ia Papa, a ua kohoia i Komite a hoouna ia no ia oihana.  Eia ka mea i loaa mai, he ole ma Ladana, ua haule i muliwaa ka lahui, ua hoopau ia o Kauka Luka.

Aole au i ike iki maloko o na nupepa, o Keo Kaaka hookah ka mea i hooiakika e hoomau ia aku no o Kauka Luta e lapaau i na ma’i lepera, a hookui mai i na ma’i ana i ike ai ua palekana e hoi a noho pu me ka ohana.  Ole ku, kahi! ole ku lua! ole pau.

Ina aole hiki ia Keo Kaaka ke hana i ka mea e pakele ai ke ola o ka lahui, pehea hoi e hiki ai iaia ke lilo i kumu a’o ma ka aoao o ka lahui, imua o kuu Moiwahine a o ko ka lahui Moiwahine?  Aole e hiki.  A ina oia e lilo ana i alakai no ka Aha Kuhina, ke koho ia oia, heaha la ananei kana hana nui no ke ola o ka lahui, ka mea i oi aki mamua o na oihana e ae a pau loa.  Na oukou ia e kuailo mai.

                                                          Makaainana.

                                                Koloa, Kauai, Feb. 27, 1891.

 

Nu Hou o na Aina E.

 

KE ALAHAO O SANTA ROSA

 

Santa Rosa, Feb 23. Ua paniku ia iho la ke alanui hao e na Kokokia, a ua hala loa aku i ka hapalua o ke alanui.  He alanui hao hou loa keia a mamuli o na kokua ana a ka puoli koa o ke Aupuni, ua pau ka pilikia.  O keia alanui, he eono makahiki i hana ia ai.  E moe ana kela alanui ma ka aoao hema o ka muliwai Keokeo he elua mile ma ka hema aku o ke kulanakauhale.

 

UA MAKE I KE KAINAMIKA

 

Katitona, Feb 23.  Ua make iho la o Mr.Iana Kele, oiai oia e p@ ana I kekahi poka kainamika ma kona kino.  Ma ke kakahiaka @u o ka Sabati, ua hele aku la oia ma kekahi Hotele aina, e kiu ai i kekahi mau hoike e kue ana i kona hanau aina no ka hewa @@ nak@.  Aka, me kona ma@ ae e poino ana oia, aka malalo o na uila, ua hookui aku la oia ma kona alahele me kekahi mau kanaka elua a ua hoohei ia mai la oia i ke kaula, a huki ia aku la a hino ialalo, me kona haule ino ana, a oia ka wa i hookui aku ai me kekahi apahu laau, a pahu ae ua poka kaina mika nei, o ka wa no ia i weluwelu liilii ai kona kino.

 

MAKE I KA PUA KAKAKA

Feb 23.  Ua make iho la o Palainake Kuke mamuli o kona ki ia ana mai i ka pua kakaka e kekahi me i manao ino.  A o ka mea ka mahao loa, oia ka weluwelu liilii ana o kona kino, a i ka nana ile@o ia ana o keia pua, ua ike na kauka ua hana pu ia me ka uwiia i huipu ia me ka pauda.  O ka nui o kona mau makahiki he 17, he opio oia, aka, he loea kalai aina naauao nae a mamuli o keia make ana ua nui kona minamina nui ia a ua haawi koke ia ke kauoha i na makai kiu me ka uku makana kiekie loa, i na e loaa ka mea nana i hana keia hana puuwai eleele maluna o keia opio.

Feb 23.  Ua hopu ia e ka makai kiu, o na makai kiu o Daniela he kanaka pepehi kanaka oiai o keia Daniela he kulana keonimana kona, i helu ia hoi iwaena o ka poe waiwai o ha Moku Aina o Kaleponi.  Aka, i ka kahiaka nui oia la, ua loaa aku la oia ia C.C. Kilimana e hana ana I kela hana ino, a na paa oia i ka hopu ia a ke kai nei no kona hookolokolo ia.

Feb 23.  I ka la inehinei, oiai o  S. Lukela a me Kuke e hele ana ma ko laua alahele e hiki aku ai i Mekikana, a hala na mile he 40 ia laua, me ko laua manao ole ae he make kahi, aka,ia laua e hoomai ana i ka hele, ua lohe ia aku la ka leo o kekahi pu i ke kani ana mai, a make iho la o Lukeia ia wa i ki  koke aku ai o Kuke i kana pu ma kahio ka uahi ana i ike aku ai, a hoomaka aku la e holo e like me ka mama i loaa iaia, a mamuli o ke kokua ana a kekahi mau kanaka eli nanahu iaia ua pakele kona ola.

 

LILIU LOLOKU – Song

 

1.      Lihulani e

Ko makou nei Moi

E maliu mai

E uhuki a kiloi

Burumi a haalei

Na ino e ulu nei

Mai o a o.

 

2.     Lolokulani e

Ko makou nei Alii

E haliu mai

E lohe i ke noi

A kou lahui nei

Kukulu hou ia mai

I kahua hou.

 

3.      Liliuloloku e

Kalehu ia’o i pau

Na enemi

Mai Hilo a Niihau

Hoonoho hou ia mai

Mau waha maemae nou

I like pu.

 

4.      Ka Lo@n mana mau

Kou kokua e mau ai

Kou noho alii

Aole naueue

Aole @ k@@u

E onipaa mau no

Ke aupuni ou.

 

Hoohenoia no ke Alii aimoku o Ia, Pu, Ma, Ka, Na, Ohe