Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 263, 21 August 1891 — Page 1

Page PDF (1.01 MB)

This text was transcribed by:  Betty Yang Green
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II.                                   HONOLULU, AUGATE 20. 1891.                          Helu 263

 

He Moolelo Kaao

 

- NO -

 

KANA.

 

KE AHI KANANA - KA HIAPAIOLE – KA MOOPUNA A ULI – KA MEA NANA I

HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU KAUA I MOLOKAI.

 

            Ma keia halawai ana o na alii me na makaainana, ua hookuu ia keia halawai ana.

            Ua hoi aku la kela a me keia mea ma ko lakou mau wahi like ole, me ka lakou mau huaolelo e mahalo ana i ka maikai o na olelo i ku ka naauao, a ko lakou alii opio.

            Ke hoohalike nei no lakou i ke keiki alii, me kona makuahine, ma ke oluolu, a me ke aloha i kona mau makaainana.

            A ma pela ke keikialii, alaila, e pomaikai ana no oia ma o na makaainana la.

            Ua hoopau ae la na alii i ka lakou mau olelo ana imua o na makaainana; a ua hookuu ia kela mea keia mea e hoi no ko lakou mau home ponoi iho, me ka malama loa ana i na olelo alii I pahola ia aku imua o lakou.

            Ua noho iho la no hoi kea lo aliu me ka maikai, a me ka oluolu iloko oia mau la.

            A ua waiho aku na makua ahi i ka noho hooponopono ana o kaaina, a me na makaainana, ma ka lima o Niheu o ka lana keiki.

            O ka laua hana wale no a na makua, o ka nana ana aku, ma kahi hemahema o ka hooponopono ana o ka laua keiki.

            I ko laua ike ana ua holopono ka hooponopono ana a ke laua keiki, me ka maikai, a ku hoi i ka maemae, nolaila, ua pau ko laua hopohopo i ka laua keiki, ma ka noho kuikahi ana o ka laua keiki, me kona mau makaainana.

            Ua noho o Hoakalani ma a hiki i ko laua mau la elemakula; ua ulu ne ka manao iloko o laua, e hoike aku i ka laua keiki, no ko laua haa lele ana iho i ka laua keiki, a me ko lakou mau makaainana aloha.

            Ia hoike ana o keia manao imua o ka laua keiki, ua ulu mai la ke aloha makua iloko o ka laua keiki, me ka hoohe pu ana mai o na leo aloha o ka laua keiki:

            E noho no lakou a hiki i ka nopena o ko lakou mau la ma ke ao nei, a o ke akua ka mea i ike i ka hopona o ko lakou mau ia o ka noho ana o keia ao, a na ka waimaka no o ka laua keiki e hiolo ianakawaiu ana, me he kuaua eloelo la no ka hooilo.

            I ke iko ana o na makua a’ii i ka uwe haalino mai o ka laua keiki, ua waiho aku la kona makuahine alii, i kekahi mau olelo hoolana manao ia Niheu penei:

            Mai hoolilo o i kela mea, i mea hookaumaha wale i kou noonoo, ma kou ano he kulana o ke kanaka koa, he mea ole ia mau mea liilii o ka noho ohana ana, oia hoi, na makua a me ke keiki.

            La manawa, ua hoemi iho la na manao luuluu o ka pilihua o ke aloha o ke keiki i na makua, a ua hoopau koke ia ae la ka iho makawaiu ana iho o na kulu waimaka, mai ka lihilihi maka iho o ko Niheu mau maka.

            Ua hoopuka mai la o Niheu i kona manao i na makua, kai no hoi o ka noho pu ko kakou, a na’u hoi e malama aku ia olua e na makua.

            Hoole aku la kona makuahine ia manao o ke keiki, mai ana no ia maua, e hoi maua i uka o ke kuahiwi e noho ai, no ka mea hoi, ua lohe oe i ka olelo a kou kaikaina i olelo mai ai ia kakou, a i noho maua a hiki i ke maua mau la palupalupalu, alaila, e hoi aku maua a a noho pu me ia, a nana aku a nana mai, e like me kana kauoha, a pela maua i manao ai e hooko.

            O loaa hou aku auanei paha na mea e hoehaeha hou mai ai i ka no ho ohana ana, alila, e noho mai kou pokii, a i lilo mai no auanei oia, he puukalahala no kakou.

            Pela maua i manao ai, e hoi, aku a noho po me ia, a nana auanei hoi e huna iho i keia mau iwi o ke olua mau makua aloha.

            He hewa ia la e ke keiki, i keia mau manao maikai e hoikeike ia aku la imua ou.

            Ia manawa i ae mai ai o Niheu i ka manao o kona mau makua, e heokuu aku oia, i ko laua mau makua e hoi e noho pu malalo o ka malu o ka laua keiki, oia no hoi o Kana.

            Ua waiho ia aku keia manao ano nui imua o ko lakou mau makaainana, a ua hoopilikia loa ia no hoi ka noonoo o na makaainana, ao ka haalele ana mai o ko lakou mau alii ia lakou.

            Nolaila, e na makamaka heluhelu o keia kaao, e waiho iki iho kaua i ka hoopanee loa ana aku imua no ka mea, e oili aku ana oia ma ke kakahiaka o ka Poakahi.

 

            Ma ka Poakolu nei, ua hoao ia ae ka mahu o ka Ipukukuiuwila hou, a ua ike ia ka holopono.

 

H. P. K. Malulani.

 

            HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawa.  E loaa ne au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene au me ipo la, a Hamakua au i ka la’i o Kukalau ma kea lo o na pali.  E ohiia no hoi na aie me ke ku i kaeleu a me ka puahiohio?                   Nov 8,

 

He Moolelo Nanea.

 

NO

 

De Atanani.

 

Kei Koaloka! Lio Olohe,

 

- A I OLE -

 

NA KIAIEKOLU O FARANI.

 

            Ae e ke alii, ina e maopopo ana iaia, mai ka nohoalii aku keia kau oha.

            Ina pela, alaila, owau maoli no ke hele aku e kamailio iaia!  wahi a ka moi Lui me ke okalakala nui me ka piha huhu.

            Alaila, e hoomanae iho kou ihiihi, ua haawi aku la au i pa mea a pau iloko o kou mana ma na ano a pau e holopono ai keia mau hana ma keia mua aku.

            Aha!  ke hoomaopopo hou ala au nou e Roceliu, ma ke ano, o ka eha keia o keu hoao ana mai e kulai i ma’u papa hoolala.

            Ae e Roceliu, wahi a ka moi i hoomau aku ai, ke ike nei au, aia kau mau olelo ma ka aoao kokua i ka moiwahine, aole anei oia maoli ka oiaio?

            E like me ka mea au i manao ai e kamailio, aole loa au e haawi aku i kekahi huaolelo ahewa ana nou e ke alii; aka, o ka’u wale ino i ake nui ai o ka ike i ka nohoalii ana mawaena, o ka moikane a me ka moiwahine.

            Me ka mahalo no kau mau olelo e Roceliu, aka, e hoouna aku no Seguier ka haku o ka mana hookolokolo, a owau, e hele ana au imua o ka moiwahine.

            Me keia mao huaolello a ka moi Lui, haalele iho la ia i ke Cadinela no ke keena o kana moiwahine.

            E hoopuni ia ana ua moiwahine la e kona mau lede hoohanohano i ka wa a ka moi i komo aku ai, a i ka ike ana mai o ka moiwahine i ke komo aku ai, ia wa koke no oia i ku ae ai iluna, ma kea no hoi e hoomaikai mai ana i kana kane.

            Ua ku pu ae me kona mau lede hoohanohano, a haawi mai la i na kunou ana no ua moi la.

            Aka, o ka moi i kela wa, aolo oia i ku iho a aole hoi i pane leo aku, aka, hele loa aku la no oia no mua, a ma ke alo ponoi o ka moiwahine, ku iho la oia me ka haawi ana aku i na nana pono ana maluna o kana moiwahine me na maka nolea o ka huliu, a liuliu pane aku la oia me keia mau huaolelo:

            E ka madame, aia he manawa pokole i koe e kipa mai ana i ou la ka haku kiekie o ka manawaaa hookolokola no ka hooko ana i ka ha nohano o kekahi hana a’u i waiho aku ai malalo o kona malu.

            Na keia mau hoaolelo a ka noi, na ia mea i hookaikea aku i na helehelena o ka moiwahine, a oia, ka na moiwahine nei i nanae mai ai me keia mau Huaolelo o ke pihoihoi nui:

            Heaha kea no o keia hiki ana mai a ke alii, a heaha hoi ka ka haku o na mana hookolokolo e ka mailio mai ia ia’u i hiki ole ai ia o eke ha’i mai?

            O keia ninau a ka moiwahine, aole ia i pane ia aku e kana kane, aka, huli ae la ua moi nei maluna o kona mau kapuai me ka aianao e haalele iho i ke keena, aia hoi, komo mai la ke kapena o na koa o ke Cakinela a ha’i mai la, ua hoea mai la o monasina Seguier, a aia ma ke keena hooluana kahi i kali ai.

            Me ka hookaulua ole iho o ua moi la, puka aku la oia ma kekahi puka okoa, a o ua haka Seguier la hoi, komo mai la ia ma ke puka a ka moi i komo mai ai.

            He mau nanaina pihoihoi a haikea ka ua haka la iaia i komo ai, a ma kona mau ano a pau he akahele oia a me ke akahai.

            I na la paaua o ua kanaka la, he kanaka hookomo kappa wale iho mo oia no ke Cadinela, aka, o kona hoo pono a me ka hooko pololei i na kauoha, na ia mea i hapai mai iaia mai ke kulana hune mai o ka inea, a i ka hanohano o ke panepoo o keia oihana.

            Ua haawi mai ka moiwahine i na nana pono ana maluna o ua hakula, a liuliu, huli ae la ia maluna o kona mau lede hoohanohano, a haa wi aku la i ke kauoha no ko lakou noho ana iho ilalo.

            Alaila, huli hou mai la, ia a pane mai la i ka haka monasina me ke oolea o na olelo:

            Heana kou makemake e ka monasina, a heaha hoi kou manao o ka hoea ana mai?

            A oia hoi ka ua haku nei i pane aku ai:

            No ka hooko ana i ke kauoha ma ka inoa o ka moi, e ae mai ia’u e ka madame e huli ia ka malu a me kahi laahia o kou keena waiho palapala, oiai, ua hoohooi wale ia no kekahi mau mea, o ka oiaio a me ka ole, koe aku ia.

                                                            Aole i pau.

 

He Mau AIna Kaha.  Hale.  Halekuai a Mau Waiwai e ae.

 

            Ua loaa mai ke kaaoha ia me k dala akea aku mai ko’u Keena Kuda ma Alanui Moiwahine,

MA KA POAHA, AUGATE. 13, HORA 12 AWAKEA.

I keia mau waiwai malalo ino:

HALE a me AINA – ma ka aoao Kemehana o Alanui Hotele a me Kekaulike, e pili la me ka waiwai o Mrs. Mary F , a nona hoi ka ili o 1425 kuea kapuni, me kea lo 33 kapuai ma Alanui Hotele a me 34½ kapuai ma Alanui Kekaulike; a me kekahi apana aina e holo ana i hope mai ke alanui aku.  E hoolimalima ana ma ka mahina no $20. aole he hoolimalima maluna o ka aina.

            2. HE PA AINA – e kokoke la ma ke Komohana o Alanui Alakea a me Moiwahine, he 3667, ka ili.  Ua hoolimalima ia ii ka Hui Hana Hao Union, no 15 ma kahiki mai Maraki 1, 1891, me ke kaleu na hoolimalima no 15 hour aku makahi ki, ma ka uku kaokoa o $150 o ka maka hiki i ukuia ma ka hapaha.  Na ka Hao Union e uku na lilo auhau aupuni a me auhau wai.

            3. HE AINA ma PAUOA – e waiho la mea ke Alanui Panoa, kokoke o kahi o Keo Pu, 137,100 eka, he kahua hale a me ka kahi mau aina lo’i ko keia aina.  He ku lana hoi e ike pono ia a ke kulanakauhale a me ka moana.  Hoolimalima ia ia-Tai Fook Co., (Yee Wo Chan, ) no $100 o ka makahiki ma ka hapa mea kahiki e uku mua ai.  He 6½ makahiki i koe o ka hoolimalima e paa mai ka la 1 o Iulai, 1891.  Kala kaike ko na ana a pau.

            E ike ia no ua kii o na aina a e koa no hoi na hoakaka ana ma ko’u Keena Kudala, ma Alanui Moiwahine.

                                                JAS. F. MOREAN,

                        250-9tsd.                     Luna

 

Kauka Pake Akamai!

 

DR. LEONG KANG TONG.

 

MAKAUKAU OIA E LAPAAU A NA MA’I A PAU O KELA A ME KEIA ANO, ME KA ELEU A ME KA HOLOMUA.

HE OLUOLU KA AUHAU.

 

            KEENA OIWANA: - Aia ma ka aoao ma Ewa iho o ka halekuai Puaa, e ka nei ma ke kihi o na Alanui Kamika, me Hotele.

HE PALAPALA HOOLE.

Honolulu , April 29, 1897.

           Owau o Chu San, Lan, no ke kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu Ko Hawaii Pae AIna.  Ke hooia, a hooiaio aku nei o ke akeu, au ike au a ua maopopo ia’u a ke haawi mei au i ko’u mahalo piha ia Kauka Leong Kang Tong e noho nei ma Alanui Hotele Honolulu, ae ka mea, na lapuau oia ia’u a ua ola au mamuli o kana mau lawelawe akahele ana, oiai o ko’u he aka pau, a he popo hoi ma ka olelo kahale.  Ke noi aku nei au i ka poe a pau i loohia me kela ano ma’i e hele ae iaia, a e loaa no ke ola.  Ua loaa au i keia mai mei ko’u wa opio loa mai, a ua aneaue he makahiki o ka hoomailo ana a keia ma i ko’u kino, aka, ma keia wan a loaa ia’u ke ola maikai loa.  E hele ae e ka i luuluu a kaumaha.

            Mei 12, 1891.              1m.-d.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            E ike ananei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele hewa; hookahi lio k. ulaula, elua, wawae keokeo ma ka hema, hao kuni A E ma ka hema, kiko keokeo ma ka lae; lio w. hulupala lae kea, elua wawae keokeo hope, hookahi wawae keokeo mua, hao-kuni N O hema o ka a-i.  O ka mea a mea paha nona keia mau lio e paau o kii koke mai., o hala auanei na la he 15, alaila, e kuai kulala aku me au ma ka la 22 o Augate, 1891, hora 12 awakea Poaono.

                                                D. KAOAO.

232-3tsd.                     Luna Pa Aupuni.