Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 572, 26 October 1892 — Page 1
| This text was transcribed by: | E K Soares |
| This work is dedicated to: | Paahana Pahupu(k) |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II. HONOLULU O K A T O B A 26, 1892 Helu 572
HE MOOLELO KAILI PUUWAI
NO
SENIA LUTERA
Ka Ui Puuwai Mabala
o
ENELANI KAHIKO
He Nanea hooheno no kekahi Kauna Wahine Opio me kana mau Aloha Ekolu.
Mai ka peni mai a ka mea kakau o Avareda, a pela aku.
MOKUNA XIII.
"E ike no oe i kou mau kulu waimaka
ekahe ana me he koko la,
e like me ka ula rose e kau
la ma ka umauama!!
he wahi hele lole uuku e ae kekahi mawaho ae o ko ka wahine kilokilo e pili pu ana, a ma ka pale ana ae i ka uhi paku ulaula e kuuwela ana ma ka poka o ua wahi hale lole uuku la, komo aku ia ua Senia nei iloko o ka hale lole o ka wahine kilokilo, a no ka manawa pokeke ike aku la ua nohea nei i ka oiwi kino loihi o ka mea i paa i ka uhi ia me ka uhi eleele, mailuna o ke poo a hala ilalo i na wawai a ua like loa ua wahine kilokilo la i kana hoohalike aku, oiai oia e ku ana me ka oni ole me kekahi kii pohaku pahoehoe eleele hanu ole.
Ua hoopu anuanu koke ia ae la ke koko o ka puuwai o ka wahine opio e like me ka wai, oiai oia e nana pono ana me na maka paha'oha'o i na hiona ku i ka weli o ua wahine kilokilo la, a pela hoi me ka haka kahi ana e ku ana, me he kuahu la i kiheahea me ke koko o na mohai he nui.
Aka nae no ka manawa pokole wale no keia ano e ana o Senia, aia hoi auhee koke aku la ia mau noonoo apau mai iaia aku, me na kapuai wawae hoi hope ole hoomau hou aku la no oia i kana hele ana imua, no kahi a ua mea kino oni ole la e ku ana, a mahope iho o ka hanu kaumaha ana haawi aku la oia i kona lima hema i ua wahine kilokilo la no ke kilokilo ana mai iaia e hoomaka ana mai kona ouli hanau mai, a i ole ke ano paha o kona noho ana ma ia mua aku.
E na Lani iluna, a e kuu mea heluhelu aloha hoi! ua hehena ia anei ka mea nona keia moolelo - a i ole ua kapeke anei oia mawaho o ke poi o kona noonoo maikai, i ae ai oia e haawi aku i kona lima iloko o na puliki welawela ana, a na manamanalima tona hao o ua wahine kilokilo la nona hoi ka mahanahana e lalawe ana ike kino a puni.
Aole ua nohea nei i keumi hope mai, aole no hoi i huki mai i kona lima, oiai na maka hookokoe o ua wahine hookaiakupua la e houhou ana i kona uhane opiopio me he kui kele ka welenia.
Ua makemake anei oe e ike i na ouli e pili ana i kou ola ana e ka wahine ui ma keia mua aku? wahi a ua wahine pohilihila la i paa me ka uhimaka i ninau mai ai me ka leo kakana me he si ana la na ka popokoki hanai ahuhu, aka aole ua Senia nei i pane aku, oiai ua like ka leo o ua wahine kilokilo la i kana lohe aku me he leo hanehane la no ka poe make mai na ilina mai.
O ka ua nohea nei e makemake ana ia manawa, oia ka hoi hou ana ihope me kana aloha, i kaupale ia ae ai kona ike ana aku i na helehelena makona a ku ole i ke aloha o ua wahine kilokilo la, aka nae ma kahi o ka hooko ana aku ia manao ona, ua lomi ia mai la oia a pepe i ka wai o Niulii, a e like me ka nani aohe uhane, hoomanawanui iho la oia e lohe i na mea apau e pili ana i kona ola ana mai ka mua a hiki i ka hope.
O na minute mahope koke iho i kela ninau a ua wahine kilokilo nei, he mau minute ia na kapohu haiai malie o ka malu mako o ka po e i@lii ana mana aoao a pau, no no ka mea aohe he mea o laua i hoao ae e wawahi i ka hoopunana ana a na eheu o ka meha oiai o ka pane i loaa aku ma ko ka wahine opio aoao, he kunou poo e like me ka aukuu.
Aka nae no kekahi manawa pokole mahope iho poha hou mai la ka leo o ua wahine kamaha'o la ma ke ano mama e like me kona uhane panei:
E ka wahine opio, ua hoike mai kou ouli aole he hauoli mamua ou e like me kau e manao nei, koe wale no na auamo o ka ehaeha, na puolo o ka luuluu, a me na inea he nui o keia ola ana, a aole loa hoi e hiki i kau ipo ina he ipo kau, ke kaupale mai ia oe mailoko mai oia mau pilikia a pau, no ka mea he olelo kaulana ia na ka poe e aka ka pua ka wiliwili nanahu ka mano. Ae, ke hoike mai nei kou mau helehelena, he ipo kau, wahi hou a ua wahine kilokilo la i hoomau mai, a ua panai mai hoi oia i ona puuwai no ke aloha ana i haawi aku ai iaia, aka aia he la e hiki mai ana, e ka huli ke ama o ka puuwai o kau ipo a huli ilalo, mai ka wawali i piha me ke aloha a iloko o ka huhu a me ke kue mai ia oe, e hookae ana hoi ia oe me he mea ino la mamua o na mea ino a pau.
HE MOOLELO
NO KE KEIKIALII
AWAREDA!
a me
KA UI LEILA
o Noremade
(Kakauiu no Ka Leo.)
MOKUNA XIX.
He Make ka Olelo Hooholo no
Awareda.
Ua kuia hou mai la oia mao kona ike ole ana aku i kona lutanela aloha o na la opio o kona noho moi ana.
Ua ike iho la keia aia na hooponopono ana a pau o loko o ka rumi ia Teroino, a aia o Karewada mawaho, kahi i hookomo mai ai i ka poe e hele mai ana a ma ke kiai pu i ka lehulehu a me na halealii a me poe e hoao ana e hoohaunaele.
Iaia e hoohaliu ae ai i ka nana a kona mau maka maluna o na helehelena pupuka a ku ole i ka hoihoi o ka moi kuapuu, aia hoi kokolo palanehe mai la na manamanalima o ka manaolana iloko o kona uhane, e hoolalelale ana hoi i kona puuwai, ma ke ano aole i haalele mai na lima o ka makua nui iaia, aka aia no he awa no ka maha a me ka lulu mamua ona, a o kahi i hookahua ai ia manao, aia maluna o kekahi maawe punawelewele oia hoi ua kupono ole ka nohoalii i ua wahi eepa la o Waolani.
Aka nae, mawaho ae o na mea a pau, i ka wa a na mapunapuna manao e pili ana ia Kaberana ke kahunapule e oiliili ae ai iloko ona, a pela hoi me na hoomanao no ka nui a me ka palena ole o kona mana maluna o ka aina mai o a o, ka mea hoi nana i hoaahu mai i keia mau pilikia a pau maluna ona a hiki ole
hoi iaia ke alo ae, o kahi manaolana hope loa e uiuiki ana iloko ona, ua holo ia aku la ia a kaawale loa mai iaia aku, a o ka hopena weliweli o ka make, oia ke pupule ana imua o kona mau maka ia manawa.
Oiai ua opio nei a kaua, oia hoi o Awareda, ka moi kuewa o Moremadi haaahea e ku ana mamua o ka awai kahi i elieli kulana ai ke kalaunu ma ke ano he pio, me na kaulahao a ke aloha ole e kupee ana ma kona mau lima a me na wawae iwaena hoi o na waimaka o kekahi hapa o ka poe e makaikai ana me ke kaka@ana e lohe i kona hoopai, oiai na hoomanao ana iloko o lakou e pili ana i ka Awarepa mau hana kaulana i hana ai no Noremaki mai ka hopuehu liilii ia ana mai e ka poe poe Denemaka e hoonioni ikaika iloko o lakou a pii ke aloha, i ike ia aku i ka hiolo ana mai o na waimaka.
He manawa keia no ka maluhia he mau minute no ke kaumaha a he mau sekona hoi i piha me ka eehia, oini na mea a pau e ku malie ma me ka oni ole, a ua olelo ia ina e hawawana ana kekahi mau mea ma kekahi kihi o ua keena la o lohe like ia no ia e na mea a pau, mamuli iea kumu i lohe ole ia ai kekahi leo hookahi e makee ana i ka mea nona keia moolelo.
No kekahi manawa loihi mahope iho, ahai mua ao la o Kaberana i ka hanohano o ka wawahi ana i ka ana i ka maluia, ma ke kamailio ana mai penei:
E na hoa makaainana o Noremadi ka aina i kaulana no kona mau kanaka koa a puni koko mo he mau liona puloli loa, ano ke ole au e kuhihewa, aia mawaena o oukou he poe pulapula na ia poe hiena a kakou e kupono ai ke haaheo i na la a pau o ko kakou ola ana, ke hai aku nei au ia oukou, eia ke ku aku nei imua o ko oukou alo i keia manawa ke kanaka i hoowahawaha ai ia oukou ma ke ano haahaa loa, no ke aloha, i kekahi wahine e like me ka hupo, ka mea hoi i hana ole ia mai mua mai maloko o ka moolelo o na moi mua, o Noremade nei, e hoomaka ana mai kona hookumu ia ana he aupuni moi mai ka po mai.
Ano, e hoahelwa ia oia no ke kipi; ae, he kipi maopopo oia, a o ka hoopai o ke kipi, oia kona hoopai.
Ua kipi aku oia me ka naau haa kei ia Odina ko kakou akua, a mawaho ae oia, aole oia i ana iho, aka ua haliu kue pu mai la oia ia oukou kona mau makaainana aloha, a pela hoi me ka aina, kahi ona i ike mua loa ai i ka malamalama o ka la a i hanai ia ai hoi a nui.
Nolaila, i mea e pau ai ko oukou pohihihi no ke kiekie o na gegera o kona hema, a pala hoi me ka averiga ana i ka hoopai o kou aku @@ maluna ona, e helu papa aku au i kona mau hewa penei:
O ka mua - Ua hoole oia i ka ae ana e kulou aku me ka haahaa malalo o ka makemake o na lani, ka olelo hoike hoi i haawi ia mai ma ka waha o ke kauwa a Odina, ka mea iaia ka hekili a me ka uwila a mamuli o kana hana ana, ua hoo haliu mai o Odina i koua inaina maluna o ko oukou mau poo, a mai lilo kakou i mau moepuu na ka make, in aole ka nui o ko Odina ahonui, a pela hoi me kona maliu ana mai i na uwalo ana aku a kana kauwa ma ka inoa o na maka ainana o Noremadi nei.
O ka lua- Aole oia i hoolohe i ke kauoha hope a kona luaui makuakane i hala e aku i ka make, aka ua hiki ae la no oia mamuli o kona manao kanaka iho, a kue aku la i kela i kela o ka po- ka leo hoi o ko kakou moi Koraina i aloha nui ia.
O ke kolu - Ua hoohiki hoopunipuni mai oia imua o kona mau makaainana, ma ke noi ana e haawi aku manawa nona o elua pule e noonoo ai me ke akahele i ke noi a kona mau makaainana iaia, mamuli o na kuhikuhi ana a ko kakou akua, oia hoi o Odina, i ke ala hele o loaa ai ia kakou ka nohona ulakolako a me ka haaneo no ka wa pau ole ua waiho mai oia i kana pane ma ke ku@ ana i ka mea a kona waha i kamailio ai.
Aole i pau.