Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 660, 13 March 1893 — Page 2
| This text was transcribed by: | Pohai Souza |
| This work is dedicated to: | Halau Hula Kamamolikolehua |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
KA LEO O KA LAHUI
JOSEPH NAWAHI,
Lunahooponopono a me Puuku
POAKAHI, MARAKI 13, 1893
Ke Kaenaana Nupepa o Amerika.
KA UI KILAKILA O HAWAII
KE KAMA ALIIWAHINE VITORIA KAIULANI.
Pali ke kua Mahina ke alo
No ka Hiwahiwa o Paliuli
Nui ka hookeke o na kanaka o Nu Ioka e ike lini wale mai iaia.
Ua piha na nupepa o Amerika i na hoike mahalo no ka Hooilina o ke Kalaunu o Hawaii nei; a penei kekahi mau mea i hoikeia nona.
HE KAMA ALIIWAHINE UI.
He umikumamawalu na makahiki o ke Kama Aliiwahine; he wahine opio ui kilakila oia, he hiona nani me na papalina lahilahi. He mau maka weo palupalu kona, he hiona hauoli hoi, e hoike mai ana, i ka ui pookela o na Hawaii.
E Hooho me ka Hauoli!
E na Mokupuni o Hawaii
Ua aui ae nei ka Po,
Ua Owena mai ke alaula.
Ua kani e ka Moa,
O ke ao neia.
Ua puka mai ka La,
Me na Nuhou hauoli.
E hoolana i ka Manao,
E ka Lahui Hawaii.
E Onipaa ke Aloha.
No kou Aina hanau.
Kuu Aina hanau e
Kuu Aina makamae,
Aloha au.
I kou mau kahawai
Na kualono e
Na kula uli mai
He oli koʻu
E ka makua e
Nou mai ka malu nei
E haliu mai.
Hoomau i ka maikai
Ka maluhia e
A nou ko makou ʻLii
Ka hoomaikai.
Ma ke ku ana mai nei o ka moku lawe Leta Manowai mai Kapalakiko mai, ma ke kakahiaka nui poniponi o ka Poalima o keia pule aku nei, ua loaa hou mai ia makou, he mau hoike pakui hou iho, i ka oiaio maoli o na mea a KA LEO O KA LAHUI i wanana aku ai imua o ka Lahui Hawaii, no na mea e pili ana i ke kuikahi hoohui Aina.
O keia nupepa KA LEO O KA LAHUI oia no ko oukou leo ponoi e na poe Hawaii. O ko oukou leo, oia ka leo o ke Akua o ka Lani, ua nana mai oia mai luna mai o ka Lani a aloha mai la ia oukou e na mamo o ka Lahui Hawaii no ko oukou hoopilikia wale ia e na poe alunu mana, me ko oukou kana hewa ole.
E hoike aku KA LEO O KA LAHUI ia oukou e na Hawaii aloha, e huli mai oukou, a hoopaa naau iho i keia mau huaolelo oia no keia:
"Ua haule ke Kuikahi Hoohui Aina no ka manawa pau ole".
Ua hoike aku la ka Peresidena o Amerika Huipuia i ke Senate e waihoia aku keia mau hana pilikia Hawaii ma ka lima o kekahi Komisina, a na ia Komisina e holo mai i Hawaii nei e imi pono ai i ike pono ia ka manao o ka Lahui Hawaii.
O keia ka mea oiaio maoli, a KA LEO O KA LAHUI e hoike aku nei ia kakou, e ka Lahui Hawaii aloha.
E hoi mai ana na Komisina a ka Moiwahine ma ka mokuahi o ka la 7 o Aperila 1893; ke ole e loaa ia he mau ulia.
E hoi mai ana ko kakou makamaka, a elele wiwo ole o ka Lahui ka Hon. John E. Bush ma ka mokuahi Australia ae nei o keia pule ae Maraki 22nd., 1893.
Ua maopopo loa ua pau ka hana ma Wasinetona, ua hoihoi hou ia mai no ka hana i Hawaii nei; oia keia hoi mai la o na Komisina.
Ua huli hoi aku la no hoi ka Hooilina Moi Vitoria Kaiulani na Enelani. Aloha no ia e au la i na ale hanupanupa o ka moana Akelanika.
E ka Lahui Hawaii! e liuliu, e hoeueu, e hoolanalana i na manao, e lokahi, i hookahi manao, i hookahi umauma, i hookahi leo e puana like ai, mai Hawaii a Niihau, e hoole loa kakou i ka hoohui aina, e puana like na leo o na Hawaii ponoi a pau loa. Aole loa makou e ae e hoohuiia ko makou aina me Amerika no ka manawa pau ole.
Pela kakou e hana ai, a pela hoi kakou e olelo ae ai.
E hoike ae oe e ka Hawaii aloha aina i kou aloha oi kelakela no kou one hanau, ka aina i eha ai ka ili o kou mau kupuna i hala aku i ka po, a koe iho oe i ke ao nei me kau mau keiki, me kau wahine kou mau pokii aloha a me na makamaka o Hawaii ponoi, Hawaii a Papa me Wakea i luhi ai ka aina nani lua ole ma ka moana Pakipika nei.
KA HIKI ANA
O KE
KAMAʻLIIWAHINE VICTORIA KAIULANI MA AMERIKA HUIPUIA.
KANA NOI E HOIHOIIA MAI KONA AUPUNI A ME KE AKAUNU O HAWAII.
KA HAIOLELO MANAOLANA, AOLE E NOHO O HAWAII MALALO O KA HAE AMERIKA.
Nu Ioka Maraki @1 1893 - Ua hoea mai i anei ke Kama Aliiwahine Victoria Kaiulani, kaikamahine (hanauna) a ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii. Ua ku mai nei ma ka mokuahi Teutome i haalele aku ia Liverpool ma ka la 22 o Feberuari aku nei. Ua ukali mai me ia o Mr. a me Mrs. Theo. H. Davies kona mau kahu malama, he mau Enelani, a o na Miss Davies a me Whartoff he mau ukali lana no ke kama alii.
O E. C. Macfarlane, ke Kuhina Waiwai mua o ka Moiwahine, a me D. Mott Smith ke Kuhina noho o Hawaii ma anie nei, ua kau aku laua ma kahi moku ohi auhau Chandler e hui aku me ko Kamalii.
Ua kau @ mai lakou ma kahi maoku, mahope iho o ka ke Kama Alii haalele ana aku i kahi hoolulu o na Luna o ka Papa Ola. HGe makena loa o na poe makaikai i uhi paapu ae i ka uapo e ake ana o ka ike lihi wale aku i na hiona o ke Kama Alii wahine.
Ua hoomakaukau mua ia he mau rumi maloko o ka Hale Brevoort, a ilaila lakou i laweia ai mahope o ka haalele ana aku i ka mokuahi.
HE KAMALIIWAHINE UI
He umikumamawalu na makahiki o ke Kama Aliiwahine; he wahine opio ai kilakila oia, he hiona nani me na papalina lahilahi. He mau maka weo paiapala kona, he hiona hauli hoi, e hoike mai ana i ka ui pookela o na Hawaii.
Ua olelo ae oia, ua hiki mai oia i Amerika Huipuia, e nana a e hakilo nona iho i ike, i ke ano o ka lahui i noi ia aku ai e lawe i ka hoomalu ana o kona aina, alaila, hiki ia ia ke hoomakaukau i palapala hoopii no Kona Karaunu.
Oia mea, Nou ponoi ia wahi ana i, a ina o na poe Amerika, he poe @au hoopono lakou, e like me kau i hoomaopopo ai no lakou aole loa lakou e komopu i na hana powa i mea e nele ai au i kou pono o ka hanau ana.
A no na mea e pili ana i kona manao, e pili ana i na nanaina poino, i ili maluna o ke Aupuni Hawaii, ua waiho aku ke Kama Aliiwahine Kaiulani, na kona kahu malama Mr. Davies nana e hoomakaukau nona iho, a no ke Kama Alii kekahi, aia nae, o kona ponoi iho, ua heluhelu mai no oia penei:
" I KA LAHUI AMERIKA: - Me ka hookipa ole ia mai, na hehi au i ka lepo o ko oukou aina i keia la, kahi hoi aʻu i upu ai e loaa ana iaʻu he hookipa Alii ma koʻu ala e huli hoi aku ai no koʻu aina ponoi. Ua hele hookahi mai au, koe wale no ka ukali ana mai o na puuwai aloha maluna mai o na ale puanuanu o ka moana kai hohona. Ua lohe mai nei au ua hiki mai he mau Komisina mai koʻu aina mai a ua noi iho nei lakou no kekahi mau la lehulehu i keia aina kaulana e kaili aku i kuu wahi mala waina. Aole o lakou pane leo mai iaʻu, a ua haalele mai la iaʻu e imi aku i hoomaopopo ai e like me ka mea hiki, mai na lono ma na welelau o ka makani. E waiho iho ana lakou iaʻu me ka home ole, me ka inoa ole a me ke Aupuni ole.
" He kanahiku makahiki hala ae nei, ua hoouna ae la o Amerika Karistiano i na kane a me na wahine Karistiano no ka haawi ae i ka pono haipule a me ka naauao ia Hawaii. Na lakou i haawi mai ia makou i ka olelo hemolele, a ua hoolilo ia makou i lahuikanaka kulana Aupuni, a ua ike iho la makou i ke aloha a me ka hilinai ia Amerika. I keia la, he ekolu o na keiki a ua poe Misionari nei eia i ko oukou Kapitala e noi mai ana ia oukou e hookahuli i na hana a ko lakou makua. Nawai lakou i hoouna mai? Nawai i haawi ia lakou ka mana e kue a wawahi i ke Kumukanawai a lakou i hoohiki ai e kokua a e kakoo? I keia la, owau nei he kaikamahine nawaliwali wale iho no, aole hoi kekahi o koʻu lahui ma kahi kokoke mai iaʻu, me keia poe kalaiaina o Hawaii a pau ke kue mai nei iaʻu, ua loaa no nae iaʻu ka ikaika e hoomanawanui e ku no ka pono o koʻu lahuikanaka. I keia manawa ano, ke lohe nei au i ko lakou mau leo naauaua iloko o koʻu puuwai a na ia mea i haawi mai iaʻu i ka ikaika, a me ka manao koa, a ua ikaika ia au; ikaika iloko o ka manaoio o ke Akua, ikaika no ka ike ua pono au, ikaika iloko o ka ikaika o 70,000,000 kanaka, ka poe hoi iloko o keia aina o ka lanakila e lohe mai ana i koʻu leo uwe a e hoole i ka uhi ana aku o ko lakou hae a hoohaahaa paha i koʻu hae."
Oia mau no makou, ka piha no na mea hou.
E Kala no ka Nele
UA
HEA KUA IA.
Ua hoi nele mai nei na Komisina Hoonui Aina a Kakina ma. Ua hoomanao ae la makou i ke kumu o ia hoi nele ana mai nei, no ka heakua ia.
Oiai ka mokuahi Claudine, e uhaiaholo ana me ka pupuahulu nui, me na hapou Komisina maluna o kona poohiwi! e auamo hele ana no ke kai hanupanupa; aia hoi, ua hoouna pupuahula ia aku la kahi mokuahi Eleu, no ke alualu ana aku a loaa o Claudine. Hookuu pau ia ka holo; Nui ka leo o Eleu i ke kahea; E Claudine e! e Claudine e!! - aohe loheia mai, a hiki i ko Eleu hoi ana mai. Ua paoa e no neia huakai. Ua heakua ia mahope. O keia ka makou i hoakaka ai malunaʻe. E kala no ka nele; ua heakua ia.
KA ALEPA ME KA OMEGA.
KA MUA ME KA HOPE.
O ka Alepa a me ka Omega, oia na hua palapala mua a me ka pau ana o ka olelo ana o ka olelo Helena: he ano like ia me ka A a me ka W paha ma ka olelo Hawaii; o ke ano no nae, oia no ka hua mua a me ka hua hope loa o ka Alababeta o ka lahui o Helena.
Ua manao makou, na kupono no keia mau hua ke hoopili aku i na mea i ikeia, a i hoomaopopoia, no na hana o na komisina a Kakina i hele aku nei no Wasinetona, a ua hiki i ka lahui ke ike pono i na hana e hiki ai e kapaia, ka Alepa me ka Omega, ka mua a me ka hope, penei:
Ma ka la 19 o Ianuari, 1893, ka Poaha, i kau ai na Komisina ma ke Claudine e holo no Kapalakiko, ua puka aku lakou elima mawaena o na leo huro o ka lehulehu me na puali koa hoohanohano a nalo aku ia me na manaolana o ka huakai pomaikai. Ae; oia ke Alepa, ka mua.
I ka hoi ana mai nei hoi, he hookahi wale no o na poe komisina la i pae mai, oia o Waila; aole hoi ka nui o kona poe heahele i au aku nei; a i ka lele ana mai i uka nei o ka aina, he mau helehelena kuoueu, a ano kaumaka, ua muninie a hamau na leo ohohia huro no na imi pomaikai, aole he mau puali koa i hoohanohano aku, oia lele mai la no a kau i ke kaa, kikihi loa ana i kauhale. Ae, oia ka Omega, ka hopena.
I ka hoea ana aku o ua komisina nei i Kapalakiko, nui ke onohia a me ka hauoli o ko laila poe; pela no ma ke alanui kaa ahi a hiki loa i Wasinetona; nui ka hauoli i ka huipu @na me na kuhina a me ka Peresidena. Puka mai na hoolaha ma na nupepa, no ka holopono o na hana a ke komisina, no ka hoo