Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 676, 4 April 1893 — Page 2

Page PDF (965.45 KB)

This text was transcribed by:  Donna Shiroma
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

JOHN E. BUSH,

Lunahooponopono a me Puaka.

 

POALUA, APERILA 4, 1891

 

Ka Hon. James H. Blount.

 

       He ekolu ku ia ana aku o ka Hon. James H. Blount, ke Komisina Amerika, e na hoahanau o ka Hoomana Kaukeano.  He ekolu manawa i pane ia mai e hele ana oia i ka pule.  I kona hele ana ua ike ia aku la he hoomana Enelani kona, a i ka halepule Bihopa kana pule i ka la Kapule iho nei. Nui no ka hahai loloa ana a ka poe hookahuli aupuni Hawaii, oia no hoi na kumu alakai o ka hoomana Kalawina, a me no oha oia hoomana, na mamo a na makua misionari i ae ia ai e Kamehameha e lele, mai i Hawaii nei, i ka olelo ana mai i hele mai lakou e ao i ka euanelio o ke ola.

 

I KA WA MUA E LOAA ANA IA'U.

       Wahi a ke Komisina Blount i hoopuka ae ai i ka waiho ia ana aku o ka olelo "memoriala" i mai la oia, "I ka wa mua loa e loaa ana ia'u ia wa au e hoouna aku ai i keia palapala hoopii a oukou, i ko'u aupuni, a i ko'u Peresidena.

 

He nui na olelo e wawa ia nei

       Ua lohe nui ia ua waiho aku ke Komisina i kekahi mau ninau e pane ia aku e ka Papa Kuhina o ke Aupuni Kuikawa.  I ke awakea o nehinei i kipa aku ai lakou e launa me Hon. J. H. Blount, me ka manao ia e waiho aku i ka lakou olelo pane no ka ninau a ke Komisina i waiho aku ai.  O ke ano o keia ninau wahi a kekahi i olelo mai ia makou oia hoi, heaha ke kumu i hana wale ia aku ai ka Moiwahine, mahope o kona kukala akea ana aole oia e kukala Kumakanawai hou ana. Lohe hou iho la hoi kekahi poe, he mau hana aku no kana aole i pau.

 

Aole he Dala.

       Ua lohe ia mai ua hele ia aku ka Baneko o ka Ona Miliona i dala e uku ai i na hoolilo o ke aupuni.  Ua hoole ia mai, mamuli o ke kanalua ia o ke aupuni kuloko, a me ka maopopo ole o na mea ma keia mua aku.  Pela no hoi e pili ana no ka Beneko o Bihopa ma.  Nolaila, ke komo aku la ka hana a ka poe i hana hewa i kahi e hoohaiki ai i ko lakou kulana.  Ua lohe makou aole he hoihoi o ka Ona Miliona Spreckles i keia aupuni, a oiai oia kekahi kanaka koikoi ma Amerika i keia wa, he mea hiki no ia kakou ke hoomapopo aku eia na hoaloha o ke aupuni kuloko i kahi o ka Naele o Alakai.

 

NA MEA HOU.

       Ke lohe mau ia noi e hoomau aku ana ke Komisina Amerika i kana hana, me ke kuemi hope ole.

       Ma ka nupepa Awalakaika, ua ike ia ka hoole ana o ke Komisina Iapana i na olelo haku-epa i hoopuka ia nona.

       Ke loli nei ka manao o na haole mahope o ke Aupuni Moi, oiai, aole he pono i ike ia e loaa ana mamuli o ka hoohui aina.  Ua hele mai kekahi haole Amerika a olelo mai ia makou e kau iho i kona inoa ma ka papa inoa o ka Hui Hawaii Aloha Aina.  Mea hou keia.

       Ua huli ae kekahi haole Amerika a nana ae la i ka wa a ka hae Amerika e hookuukuu ia ana mai ka pahu-hae o ka Hale Aupuni.

 

E KUPAA @ KA LAHUI.

       Ua lohe mai makou eia ke hele nei kekahi poe miaionari a me kekahi poe haole e ae e paapai i na kanaka Hawaii, e huli mai e kokua i ke kahea ana i kekahi halawai nui, e hooholo i na olelo hooholo e noi aku i ke Komisina Amerika James H. Blount e hoohui ia Hawaii nei me Amerika Huipuia.  E ka Lahui Hawaii, e kupaa kakou, e hai aku i ka olelo pane i keia poe penei:  E ka mea hoopunipuni, e ka mea hoowalewale, e hoi ae oe ma ko'u kua a e mihi aku i ke Akua no ko oukou hewa.  O keia mau hana a pau, he mau hana maalea keia.  He mau hana keia e hoonaule ana i ke kanaka Hawaii malalo o ke kulana o ka holoholona.  Nolaila, e Hawaii, e kupaa, e hoolohe i ka leo o ko oukou mau alakai, a aia na lakou e kahea aku alaila kakou eu ae.

 

Hoopau ia ka Noho Hoomalu ana

- O KE -

AUPUNI AMERIKA.

 

Hukiia ka Hae Amerika Ilalo,

ma ke Kauoha a ka Mea Hanohano Jas. H. Blount.

       O ka la 1 o Aperila oia kekahi la ano nui loa i ike ia a i komo aku la hoi iloko o ka moolelo o ko kakou nei aina.  Ma ke ahiahi Poalima Maraki 31, holo ae la ka lohe a puni ke kulenakauhale e hoopau ana ke Aupuni o Amerika i ke noho hoomalu ana maluna o ka lepo o Hawaii a me kona mau Hale Aupuni.  Ua hoolale ia mai keia lono e ka nupepa Avalakaika o ka Poaono, Aperila 1st 1893.

       I ka maopopo loa ana o ka oiaio o keia lono.  Ua hoomaka ka hele ana mai o na kanaka mai na wahi mai a pau o ke kulanakauhale mamua iki iho o ka hora 11 ponoi ua piha pono o mua iho o ka Pa'lii ina kanaka o na lahui like ole, i hiki aku paha ka hoina i ka 3000 a oi aku.

       Mawaena o ko hora 10 a me 11, ua maki mai la Puuli koa kumau a kiuikawa o ke Aupuni Kuloko a ku laina iho la mamua o Aliiolani Hale, ma ka aoao mauka o ke Alanei Moi.

       I ke kani ana o ka hora 11 ponoi, oi ka manawa i hoakaka mua ia ai no ka hooko ana i keia han nui; ua lohe ia aku la ke kani ana mai o ka Ohe Keneta a ia manawa ua ike ua ia aku la ka huki ia ana iho o ka hae Amerika ilalo, mai ka pahuhae e ku nei maluna o Aliiolani Hale, a iloko o na sekona pokole ua ike ia aku la ka Hae Hawaii e pii malie ae ana a kau ma kahi a ka hae Amerika i kau ai no elua malama.

       Iloko o kela manawa i ike ia aku ai ka mae Hawaii, ua kulu ka waimaka o na kanaka Hawaii a pau i noho poo ia ko lakou puuwai e ke aloha no ko lakou aina makuahine a me ko lakou hae nani.

       Ua ili iho la ke kuakoko o kailihia maluna o ke anaina holookoa, a o ka mea hilu loa aku no, oia no ka maluhia o na kanaka Hawaii, aole i lohe ia kekahi leo hooho o ka hauoli iloko o keia mau minute a ka ilihia e halii paa ana maluna o ke anaina holookoa, iloko o na sekona o keia mau hena ano nui i hooko ia ai.

       Mahope koke o ka pau ana o keia mau hana ano nui, ua ike ia aku la ka pua@koa Marina o ka moku kaua Bosetona e maki mai ana no ko lakou hoi ana iluna o ka moku.  Ua hoi na mea a pau me ka maluhia.

       Ua hukiia ka hae Amerika ilalo ma ke kauoha a ka Mea Hanohano James H. Blount, ke Komisina i hoo@naia mai aei e i @ aupuni o Amerika no ka noii pono ana i na hana o na la i hala.

       I ka hoi ana mai o na koa Marina, ua hooaoho hou aku la ke Aupuni Kuloko i kona poe koa ponoi no ke kiai ana i ka Hale Aupuni.

 

KUU KA LUHI.

       Ma ka la Sabati nei, ua kipa aola ka Elele a ka make, i o Kahue Kilipaki ala a kaihi aku la i ka hanu ola, mai iaia aku, a hoi aku la oia no kahi mau o na mea apau, a ma ia la hookahi no o Mrs. Kiaumelani Kawaiaea, hora 5 P. M. ko laua haele like ana, a o ka mea nona ka inoa hope, ma ka pa kahunapule oia i hookuu ai i kona hanu hope loa, Aloha wale, luuiuu ino, aka, na ka Haku no e hoanama maia oia hoi nana po i haawi mai a nana noe lawe aku.

 

Ka Ike ana o ke Komite Lahui me ke Komisina.

       I ka auina la Poaono, iho nei, ua hui aku ke Komite Lahui me Hon. James H. Blount, Komisina Wae o Amerika Huipuia, e waiho aku i ka "Memoriala" i hooholoia e ka Halawai Makaainana, i malamaia ma ke ahiahi Poaha aku.  He umikumamaiwa ka nui o ke Komite i hele aku ai ma ka lakou huakai.  I ko lakou hiki ana aku ua hookipa ia mai la lakou e ka Hon. Jas. H. Blount, ma ka hoolauna inoa ia ana o na hoa, ua hoike aku la ka Hope Peresidena J. E. Bush, i ke kumu o ko lakou hiki ana aku imua o ke Komisina, me na olelo hoakaka penei:  E Hon. James H. Blount, he Komite makou i hookohuia ma kekahi halawai makaainana nui i malamaia i ke ahiahi Poaha iho nei, e hele mai e waiho aku ma kou ilima i kekahi "Memoriala" mai la Lahui Hawaii mai, e hoike ana i ko lakou manao io maoli e pili ana i na ninau koikoi no ko lakou kulana aupuni a me ko lakou noho ana aku ma keia hope.  O ka mua ponoi keia o ka loaa ana o ka hoike'na oiaio ana a ka lahui Hawaii ponoi i ko lakou makemake mai ka lele ana mai o na koa o Amerika a mai ka hoohulihia ia ana o ko makou aupuni kumukanawai a me ke kapae ia ana o ko makou Moiwahine ma ka noho'na moi.  Ua loaa kei kuleana e hiki ai ia makou ke hoike akea ae i ko makou makemake mamuli o ko ke Aupuni Amerika lokomaikai, ma o ka Peresidena Cleveland, ia ia i kaohi ai i ke kuikahi hoohui aina a unuhi aku mai ka Senate a waiho ma ka lima o kona mau hookele aupuni, a mamuli o kona wae ana ae ia oe, a hoouna mai i Hawaii nei e hooponopono i na hana i hana ia, a e imi i ka oiaio o na kumu a me na kulea na o ka hoohana ia ana o na mea e ike ia nei i keia la ma ko makou aina.  Ke haawi aku nei au, ma ka aoao o keia Komite i hoouna ia mai i ou nei, e ka Lahui e hoike aku i ko lakou makemake, i ko lakou mahalo nui i a Mea Mahaloia ka Peresidena Grover Cleveland, kona Aha Kuhina, a ia oe hoi i ke Komisina, nona na lohe'na kaulana maikai i hiki mua ia i o makou nei.  Ke waiho pu aku nei no hoi au, no makou iho, i ko makou mahalo nui i ke akahele o ka lahui Amerika, ko makou hoaloha maikai mai mua loa mai.

       E Mr. Blount, na hauoli makou i ka hoike ae ano, ua hooko ia ka makou pule, a me ko makou hilinai piha, he lahui hoopono ka lahui Amerika, he lahui e hana mai ana i ke pono a me ke kaulike maluna o makou.  I keia wa, na hookoia ia manaolana ma ko makou ike ana ia oe iwaena o makou, he kanaka i kaulana no ka hoopono a me ka hopo ole i ka hooko ana aku i kau mau hana i kauoha ia ai e hana aku, oia hoi e hooponopono i na hewa i hana ia, a e imi ka oiaio o na mea a pau i hana ia.

       Mai mua mai o na hana i hana ia a hiki i keia la ua noho hoomalu o akou.  Ua noho hoi malalo o ka hookauinahaia e na hana i hana ia mai ia makou, ma ke ano he lahui, malalo o na kanawai koa e hoopilihua kumu ole ana i ko  makou noho ana, mamuli o na hana a ka poe e kuko ana e hoopoino i ko makou noho aupuni moi ana, aka, e like me kela puana olelo e kau ana maluna o ke dala gula o kou aina.  "In God we trust."  "I ko Akua ko makou hilinai."   pela makou i hilinai ai, a me ia manao iloko o ko makou puuwai, ua noho hoomanawanui makou i na hana a pau i hana ia mai, me ka hilinai ma o ke Akua la e hoihoi hou ia mai ai ko makou mau pono, i lawe kumu ole ia.  I keia la ke ike nei makou ke hooko nei oukou i ke kahua kumu i kukulu ia ai ko oukou Aupuni -- FREEDOM AND EQUALITY -- ke Kuokoa a me ke Kaulike o na mea a pau, a o keia mau manao, ua kukulu ia mai e na hoa nana i kukaia a hookumu i ko oukou aupuni i kinohi, mai loko ae o ko ke Akua HOOPONO' na kauoha loli ole o ke Akua.  Ano e oluolu oe e hoolohe mai ika manao o ka lanui e heluhelu ia aku ana ma ka olelo Hawaii a me Enelani e na kanaka ponoi o ka aina.

       Ma keia wahi heluhelu mai la o Mr. J. K. Kaulia, Jr., i ka Memoriala ma ka olelo Hawaii, oia keia.

 

Memoriala a ka Lahui Hawaii i ku Lahui Amerika.

       No ka mea, ua hoohanohano ia mai ka Mea Mahaloia Grover Cleveland.  Peresidena o na Moku Aina Hui o Amerika, i ka Lahui Hawaii, ma ka hoouna ana mai i ka Hon. James H. Blount, ma ke ano he Comisina Wae, e ike i ka makemake oiaio o ka Lahui Hawaii, e pili ana i ka hoohui aku ko lakou hoaloha, nolaila;

       O makou na kanaka o ka Pae Aina Hawaii, iloko o ka halawai nui ana a ka lehulehu, ke lawe ne i keia ano, e waiho aku ai i ka lakou hoohalahala, a me na hoike ana i ko makou lokahi, i ka Lahui o ko makou hoaloha nui a maikai, ka Repubalika o na Moku Aina Hui o Amerika ka hoa a makou i noho launa ai, me na noho ana launa oluolu, ka mea i ao ai ia makou e nana aku, he hoa kokua a he hoa hoopakele, i hilinai nui ia, a hona hoi ke kulana hanohano, hoopololei, a me ka noonoo hoopololei, a me ka noonoo hoopono me ke kaulike, a makou i kaunui ai i na hewa nui i hana ia, e kue ana i ke kino o ko makou Aliiaimoku, a me ke Kuokoa hoi o ko makou Aina;

       A oiai makou e noho haunui aku ana, e hooulu ia na nohona launa Aupuni a Kalepa ana, pili loa a oluolu hoi, me na Moku Aina Hui o Amerika, aka, aole hoi makou i manao ua hiki mai ka manawa no makou e hoopau ia ai, ko makou noho'na lahui, a me ko makou Moi, ma ka hooui la ana aku me kekahi mana auouni e;

       A nolaila makou; ma keia ke nonoi aku nei me ka iini nui, a me ka manaoi'o maoli, e hooponopono ia