Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 15, 1 May 1896 — Page 1

Page PDF (894.14 KB)

This text was transcribed by:  Dion'e Tomaselli
This work is dedicated to:  To all Kanaka Maooli a Po'e Hawaii who have been wrongfully convicted for a crime in the U.S. of Hawaii!

KA LEO O KA LAHUI.

“E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.”

 

Buke 1.                                    HONOLULU                         MEI 1, 1896                Helu 15

 

HOOMAHA ANO NUI

 

Kauka K. Akina.

 

E na hoaloha a me na makamaka Hawaii. Mai na kane a na wahine, ke peloai aku nei au ia oukou a pau e ka poe i loaa i na mai o kela a me keia ano e noho pilihua ana no kekahi manawa loihi, e here mai ma KO’U KEENA KAUKA ma ke ALANUI KAMIKA a

Me HOTELE, HELU 317; a na’u e hoopau aku i ua mau kaumaha ala, ma ka ai ana i ka’u mau Laau Lapaau HOOLA KUPANAHA, i loaa mai i’au mai Kina mai.

Eia me a’u ka LAAU on ka hoola ana lika Mai HOOKAAWALE OHANA, a e nui ka poe i hooia mamuli o ka ana i keia LAAU.

Ua hiki no ia’u ke hooia i na manawa na mai lele a me na mai o kela ano keia ano, na mai koko iao. Akepau a me ka hoomaemae ana i ke kino holookoa me kela mau loaa.

He LAAU HOOHAPAI KAIKI no kana, a ua loaa ke keiki a kekahi poo ele @ makamae no kekahi mau makahiki loihi, mahope iho o ko akou ai ana i keia laau.

            He LAAU hoohemo koko ino kekah a’u a ua mahalo nui ka poe i ai i keia laau, no ka maikai a me ka oluolu o ke ano o ka hana o keia laau.

Ke kono aku nei au ia oe e na makamaka e kipa mai, i pau ai ko oukou kahihewa no ka hiki ole ia’u ke hoopau aku i ko oukou mau pilikia. He oluolu ko’u uku lapaau i ko oukou mau pilikia.

E loaa no au i na hoi’a a pau ma ko’u KEENA KAUKA ma Alanui Kamika a

 

KAUKA L. AKINA,

 

Kihi o Alanui Kamika me Hotele,

Helm 40 a me 317

512j tfd.

 

KEENA : OIHANA

 

Ua wehe ae nei he hoa kamaaina kahiko i kona lahui, no kekahi mau haawina pili i ka noho’na ohana me hoopiha hemahmea o na hoa a puni na mokupuni, oia o

 

Mr. KANAKALIILII

 

(J.P.H Kanakaliilii)

 

Ua wehe ae nei oia i kona keena hana ma alanui Maunakea kokoke i ke alanui Beritania, inalaila oia e loaa ai me na lako hale, oia.

 NA BELA MOE.

                                    NA NOHO KOKI

a hoomaemae i na mea kahiko

 

NA PAHUKUPAPAU.

 

KAAHOOLEWA

 

IALOA i na kino o ka poe make, ina ma ka hookomo ana i ka hau, a i ole ia mauka pauma ana paha, he uloulo ioa ka uku, a e hele oe a ike maka ia kakou Hawaii ponoi, alaila kupau mahope o ka aina.

apr27

 

Ka Hela Kanaka o Hawaii

Lahui.

 

Wahi a Kapena Kuke i kona wa i hiki mua ai i Hawaii nei, ua haawi ae oia i kana kohe i ka huina lahui o keia Paeaina o na kanaka. Hawaii maoli, aole no ia i emi iho ka haluna malalo o ka 400,000 kanaka e hele wale ana o ko lakou mau kino me ke ka lole ole, aka, me ke ola kino maikai nae e puipui na lala.

 

I ka makahiki 1822, ua koho aku na misionari i ka huina kanaka o ia au o ka malamalama iki a loaa kahi naau ao uuku, aia no ia i ka 142,000 kanaka. I ka makahiki helu kanaka mua loa i malama ia e kanaka mua loa i malama ia e ke kanaka mua loa i malama ia e aupuni i ka makahiki 1832, ua ike maopopo ia ka huina lahui i ka huina o 130,313 kanaka Hwaii maoli, he huina emi o 42,000 mai ka helu lahui kohui koho a na misionari i hiki mua loa mai ai i keia Paeaina.

 

I ka makahiki helu lahui o 1872, ua ike hou ia na huahelu emi o keia lahui i ka huina kanaka o 56,899 a mai ia manawa mai ka emi mau ana o na Hawaii ma ka hoomaopopo aku, a na keia mau huahelulu malalo iho e hoike moakaka mai i ka mae heluhelu i ke kulana o na lahui like ole e noho nei iloko o Hawaii i keia manawa, e like me ka hoike o ka helu lahui hope he ekolu makahiki i hala ae nei.

 

                              Kane                   Wahine

 

Hawaii maoli        18,630        16,390

Hawaii koko hui      4,460         4,080

Hawaii haole          3,860          3,550

Amerika                1,320             650

Beritania                    980            360

Geremani                    515            185

Sanadivina              145                65

Farani                                 50                25

Pukiki                   4,680           3,650

Puke                   13,790                      770

Iapana                  9,700          2,089

Lahui huikau           300                26

 

Huina                           58,330                  31,830

---

Ke hoi hou mai nei an la Kahakahania o ke kau.

          

KA HOOKA AI O KA LIO

 

O ka manawa hiki i ka lio ke ola ke lawe ia ka hooke-ai ma kana mau mea-ai, e loaa no ia ma keia papakuhikuhi malalo iho e hoike ana. O ka  “Wai” ka mea hiki i ka lio ke ola loihi no kekahi mau la; a o ka “inu ole i ka wai” ke kumu hoopokole koke i kona ola ana iloko o na la pokole. Eia na hoakaka ekolu papa no kona ola ma na meaai penei:

1.      He hiki i ka lio ke ola no 25 la me na lako-ai kaumaha ole, aka, e inu wale no i ka wai.

2.      He hiki i ka lio ke ola no 17 la. Ke waiho like ia na lako-ai kaumaha me ka wai.

3.      He hiki i ka lio ke ola no 5 wale no la ke waiho ia ka wai, a e ai oia i na lako-ai kaumaha a piha kona opu, a e maloo ana ka puu a papaa.

5 wale no la ke waiho ia ka wai, a e ai oia i na lako-ai kaumaha a piha kona opu, a e maloo ana ka puu a papaa.

 

Na Bele Nui o ka Honua.

 

O ka bele nui kapili ia o ke ao nei, a i kau ia iluna o ka lakou mau puoa kiekie e kani ai, he 14 ka la kou huina, no lakou keia mau tona pakahi e hoike ia aku nai malalo ihe i ke ana-kanmaha pe nei

Bele o Mosekao……216 tona

“       Bama………....117   “

“       Pekina…………53    “  

“       Novegoroda…...31   “

“       Noteri Dame....... 18 “

“       Rouena……….....18 “

“       St. Paulo………..19  “

“       Westminister.......14  “

“       Montreal…….….12  “

“       Kolone…………..11 “

“       Osepoda………….8 “

“       St. Petero………....8 “

 

MAKE I ALOHA NUI IA.

 

Make i aloa nui ia o kona ohana a me na keiki pu kahi e u mau ana lakou no ka makua ole. Hookahi no makua, aia no ma ka lani ka makua o na mea a pau.

Ua hala ia makuahine o ka pono ma ka maluoha’i o kakaako, i ka naluha’i mai o kanuku o Mamala a kii mai la ka Anela o ka make a lawe aku la i ka hanu o Mrs. K. Aahulani ma kahi o kona mau hoahanau oia o Mr. Aikake a me Mrs. Kalili i ka la 14 o Aperila.

 

He makua o a no ka hoomana Katolika Roma ma Heeiauli Koolaupoko Oahu. Ua hanau ia oia ma ka la iwakalua o Ianuari i ka makahiki umi-kumawalu kanaono-ku-malua mai ka puhaka mai o Mrs. Lokali Kanalua a me Mr. Pika Petero o ke kui nehe o Makapuu.

Ua male ia oia ma Mr. Awa hapa pake, mahope mai o ke laua noho ana, ua hanau mae la oia i na kaiki he ekolu he ekolu, a he elua e ola nei a he hookahi i hoi mua aku malalo o ka mana o na eheu o ka Anela.

Nolaila, makou e noi ae nai i na mana  Lani e hoopau ae ina kaumaha a me na luulau o kana mau leiki a me kona ohana e paiauma aku nona ma keia ao. A e hoonani ia ke Makua Mana Loa ma ke alu pu ana ae.

 

Iluna i ke ao ao

Kuu home mau

He keia ao

He wao akua nei

Ka lani iluna ae

Kuu home mau

Na ka Haku no i haawi mai

A nana no i lawe aku

    O maua me ka oiaio.

 

K. N. KANUKU

MR. PAAKUKU

 

Hakuia e J. M. Waimapunapuna. Kukuluao 27, 1896.

 

No ko makou malihini i naluna pepa o keia Keena, ua ko hoia aku o Mr. D.M. Panini i Agenda lawelawe ao makou ma na mea pili i ke dala a me na pepa.

O ka poe makemake ana’i mau Buke Lapaau Hawaii, e hoouna mai i na @ makou.

O ka poe a pau he maukoana @ ko lakou aku Buke Lapaau Hawaii, e ho ana mai ia T. P. Spencer ma ke Keena o ka leo.

Ke hao mai nei ka makani ma na alanui o ke kulanakauhale nei, me kana ukana hoonalulu maka he lepo, oia ne oe o ka imu puhi o ka lae o Kaena, ke ku a ka e’a.

 

 

 

This fourth page completed is dedicated to “ Na keiki o ka aina”!

By: Ms. Dion’e Kaeo-Tomaselli