Ka Lei Rose o Hawaii, Volume I, Number 6, 30 April 1898 — Page 4
4
Na Mokukaua o Sepania.
Mamuli o na lono i loaa mai ia kakou mai na aina mamao mai nei o na ano a pau, aohe mau mea ano nui e ae a puni ke ao nei, o na lono kaua wale no, he mau o kakala kaua ma ka hapa Hikina, a he mau o ehuehu kaua ma ke Komohana nei. A ke nana aku oe; elike me na lono i lawe ia mai io kakou nei, "He Kala ka ia; he kala ku ka lani, he o kalakala kaua." O keia ke ano o keia mau lonolono kaua a kakou e lohelohe nei, alaila, penei ko makou manao:
E kaua ana a nei; aole paha? O na lani wale no ka i ike ia mau mea.
Ua ike hou iho makou, eia ae a hoea mai he aumoku liilii hoopahu tobido, a me na moku alualu waapa tobido a me na moku topico e lawe ana he mau pu-kuniahi; o keia mau moku o Sepania i hoouna mai la, e au ana i ka moana loa a me na kai hanupanupa o ka moana Atelanika, he moku liilii wale no keia ma ka pa 400 tona, o na papa like ole no lakou ka mama holo like ole, o kekahi he 23 Noka, [Mile a oi] O kekahi he 24 Noka, o kekahi he 30 Noka, o kekahi 26 Noka, a pela aku. E hoomaopopo ia no hoi, aole o ko lakou liilii ana, he mea ia e lilo ole ai na moku nunui i mea ole ke loaa pono mai i na tobido a keia mau moku liilii, nolaila, oia liilii a kakou e ike la ma na nupepa; "He iki ulu ia nana e kaa ke kahua loa."
A eia lakou ke aneane mai la e hiki mai i Porto Aurico, mai na mokupuni mai o Kenere; ua like me ekolu tausani mile ka mamao ia, a ua ukali pu ia mai la no keia mau moku liilii o Sepania e kekahi mau moku nunui pale Kila. Eia kahi mea Pahaohaonui ke noonoo iho ka poe ike, e ulu mai ana keia ninau mai na Mokupuni mai o Kenere; a hiki i ka Mokupuni o Porto Rico ua like me 3,000 mile; pehea la e hiki ai i neia moku liilii o keia ano ke hoolawa ia lakou iho me ka nanahu, no keia mau mile mamao loa mai ka aina aku? Aole iloko o ka moolelo o ke ao nei, iloko o keia mau la i ike ia ai kekahi mea ano me keia.
Oiai, i ka wa i lohe ia mai ai keia mau lono pili aupuni ole i ke aupuni o Amerika; ua hoouna ia aku la he mau mokukaua ikaika a paa i kapili ia me ke Kila, e hakilo a e papa aku hoi i ko lakou nee ana mai imua, a me he mea la; i na e hoopaakiki ana ua aumoku la o Sepania o ka-u ulele mai no ia o na ai a ka ui; [Hakaka] wahi a kanaka (Ko-e heke) hoi i ka haole.
Ke manao wale ia aku nei e ko Amerika elawe ana o Sepania i ke awa ku moku o Honton me ka moku aina o Vereginia, i wahi e hoolulu ai kona mau aumokukaua. He mea oiaio loa ina o keia mau lono pololei e hooku'i ana lakou me ka halawai iwaena konu moana, iloko o keia wa e ninaninau ia nei no ke pahu ana o ka mokukaua "Maine." Ua ike iho kakou maloko o na nupepa i ka papa ana aku o ke aupuni Amerika ia Sepania, aole e hoouna hou i kona mau mokukaua i na kai o Kuba, i keia wa a Amerika ma kona aoao i ninau ai pela; alaila, pehea ka Sepania pane?
Aole anei e pane aku ana o Sepania me keoolea me ka i aku: Ma ka mana hea la e hiki ai ia oe "Amerika'' ke papa mai i ko'u hele ana i ko'u aina; a kuleana ponoi, oiai, no'u no ko'u waiwai? Nolaila, he mea hiki ole ia makou ke olelo ae ma ko laua kulana e ku nei i keia wa, ua pono kekahi a ua hewa kekahi; he oiaio, aole o makou makemake e ike i ka pepehi ana o ke kanaka i ke kanaka mamuli o keia mea he kaua; aka nae o ka rula maa mau, "O ke koko o ke kanaka oia ke mohai no ka aina.
Ma ka mahele poepoe Hikina hoi, aia no na ao panopano uliuli ha—kumakuma o ka o nene kaua ke hekau la maluna oia mahele o ka poepoe Honua; ia kakou e nana pono iho ai iloko o na Elele waha ole (nupepa) a kaana pono ae, me he mea la he hoopaapaa aina no ke kumu nui, oiai, ua lilo ae nei ia Rusia o Manchuria a me Part Aritur, a ia Geremania hoi kekahi wahi, nolaila, ua lilo hoi ia i mea e hoohalahala ai o Beritania a me Japana malalo o keia kumu, a me na kumu e ae, aka, i ko makou nana pono ana iho nae i ka Beritania kumu nui e oni nei, oia no keia. O ka pono kalepa o na aupuni a pau oia ka Farani e ku nei, pela hoi i kui lima pu ai o Amerika iloko o ko ka Hikina mau hauhili ana. Nolaila, o na kuikahi a Rusia a pau a Rusia hoi i hana ma-lu ai me ka manao ana ua pono, a i ka wa i manao ai o Rusia e hooko, elike meia i ae like ia ai, ia wa uwo mai la ka Liona: [Beritania] Poha mai ia ka leo o ka Ilio. [Japana] A upoi mai la hoi na eheu o ka Aeto. (Amerika)
Nolaila, eia ke ku nei ke aupuni o ka Bea keokeo Rusia a me kona mau hea ma kahi aoao, a o ka Liona hoi o Beritania ma kahi aoao me kona mau hoa, ne hoopaapaa nui nei, ke i aku nei kahi i kahi—penei a penei ko makou manao; a ke i mai nei hoi kahi aoao—penei a penei ko makou manao; ia no nae, ke ku nei no na aoao elua me ka makaukau, me ka hakilo pono ana o kahi aoao i kahi aoao. Nolaila, i ka waewae ana ae i aa mea a pau, a i ka loaa ana iho o ka mea io oloko