Ka Makaainana, Volume II, Number 17, 22 October 1894 — Page 4

Page PDF (850.66 KB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Samuel M. Kamakau

Ka Makaainana.

4          HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 22, 1894.

 

KA MAKAAINANA.

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W. H. KAPU,

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

O na kauoha nupepa a me na palapala pili oihana a pau, e hoouna pololei iaia.

Wahi noho ma Honolulu.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

 

E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi o na pule a pau.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope       -           $.10

No Hookahi Malama   -           .25

No Ekolu Malama       -           -           .75

No Eono Malama        -           -           1.25

            Ina e hookaa n ua ia, penei iho ka auhau ana:

No Ekolu Malama       -           $.50

No Eono Malama        -           -           1.00

No Hookahi Makah    -           -           2.00

 

POAKAHI, OKATOBA 22, 1894

            MAIKAI no ke ola o ke Aliiaimoku, a ke noho mau ia nei no e ka nohenohea.

 

            I KEIA Poakahi ae e koho balota nui ae ai lakou nei ma ae.  U-hu, oehaa wale no ua poe mailuilu haalele loa nei!   E loaa hou ana no paha ua mea hoomakeaka no kakou o keia mua iho.

 

            AUWE no ka hoi e!  Ina ua oiaio ua uiia aku nei ko kakou ninau ia Beritania Nui a me Farani, he keu aku a ka apiki, oiai, aia laua ke ano paonioni mai la no ka lele kaua aku.  Pehea mai ana la laua?

 

            UA ike mai ke Aupuni Repubalika o Farani i ke Aupuni Repubalika o Hawaii, nolaila, he aha la ka waiwai o ko kakou ui ana aku ilaila, ina hoi ua ui aku nei kakou.  E aho no paha a na kakou no e hana no kakou iho.

 

            MAI no a hoouna mai, e na makamaka kakau manao no ka kakou nupepa nei, i na manao i kakauia ma na aoao a elua o ka pepa, oia ka makou e kauleo hou aku nei.  Aohe o makou makemake ia ano kope, he hoolauwili a he hoonui hana hoi i ko makou mau keiki oniu hua.  O na palapala o ia ano, ua kupono e kapae loa ia.

 

            POALUA i hala iho la, la 16 nei, oia ka la hoomanao hanau o ka Mea Kiekie ke Kama'liiwahine KAIULANI, ka Hooilina Moi o ke Kalaunu o Hawaii nei, a o ka piha ana hoi ia o ka umikumamaiwa o kona mau makahiki ma keia ola ana.  O ka makou wale no e kalokalo ae, oiai hoi aole i pau na hana no ko kakou pili Aupuni, e hooloihiia mai no kona ola a hiki mai i kona manawa e honi hou ai i na ea oluolu o ka aina oiwi nei, aole hoi ma ke kulana e hoowahawahaia ai e na lima huluhulu hilahila ole o na pakaha, aka, ma ke kulana pailani aku hoi a ka lahui, a na ke Akua Mana Loa hoi oia e pulama mau mai.

 

PEHEA ANA LA KAKOU?

 

            O keia ae la ka ninau a kekahi poe o kakou e ui nei ma o a maanei, a ua hoea loa mai no i o makou nei.  Ina ua hiki loa i ka lahui ke hoomanawanui no na malama loihi i aui aku, alaila, ua hiki loa no ia kakou ke noho hou aku pela.  Aole loa o makou manao iki e noho hou aku ana kakou e kakali no kahi wa loihi hou aku e like me ka manawa i hala ae, aka, ua aneane loa mai i ka pahu hopu a i ka panina loa o na hana.  E hoomau aku no i ke kupaa mau ana me ka ae ole loa e hoohiki aku, a pela mau no auanei kakou e noho ai a loaa ka lanakila o ka lanakila auanei ia, nau na kui a uwi na niho o na kolohe.  A maluna o na mea a pau, e hoolono no kela leo, oiai, aia ilaila ko kakou pono a me ua lanakila hiwahiwa a kilakila la o kakou.  E nui ke aho, a mai no a uiha, paupauaho ae a mauliawa loa aku hoi ke aho ma kela huli e hiki ole ai ke pelukua hou mai.

 

NO ENELANI A ME FARANI.

 

            Ua loheia mai nei ma ka Alameda aia he wahi ano ooluku mawaena o keia mau mana nui o Europa, a aia ke lawelaweia la ka liuliu ana no kekahi hoouka kaua aku paha mawaena o laua, ina hoi e hiki ole ana ke hoopioia ia manao e na lawelawe hana ana a me na kukai pili aupuni oluolu ana mawaena o ko laua mau luna kalaiaina.  O ke kumu o keia, no ka ninau e pili ana i ka Mokupuni o Madegasaka, ma ka hikina aku o Aferika.  Ke makemake la o Farani e lawe mai ia aina a e hoopio hoi ia lahui malalo o kona malu oiai, ua ulu ae he mau paonioni a kue oolea ana na ia lahui paele i ko na Farani hookikina a hookaumaha aku.  Ua makemake ole hoi o Enelani i keia mau hana malaila, oiai, ha mau panalaau kona i kokoke loa aku ia wahi, a malia o komo aku kela mau hana ia mau wahi ona, a o kekahi hoi, ua makemake oia e noa ke alahele no kona mau oihana kalepa kuwaho.  Ma ko na Farani aoao hoi, ua panikuia na awa a pau o ia mokupuni, pela ka lono mai Mauritiusa ae o ka la 3 nei, a ua hoi aku ke Kuhina Noho Farani malaila i Tamatave, me kona kauohaia aku e kona Aupuni e nana a e hoopakele i kona mau makaainana.  Aia na kanaka Hova ke kuai nui la i na pu ma Aferika, a ua oleloia aia na mokukaua Farani ke kiai la e pale aku i ka hoopaeia ae o ia mau lako.  Ina ua manao o Farani e hoohui mai i kela mokupuni me ka manao paha e hoopoino aku i ko Enelani mau launa kalepa ana, wahi a kekahi nupepa Pelekane, ua kuhihewa loa oia, a ina e kaua io ana laua, alaila, e hoopalahalaha hou aku ana o Enelani i kona mau panalaau ma ka lawe kaokoa ana ae me ka poino aku hoi o kona hoa paio.  Heaha mai ana la ka hopena o keia mau paonioni ana, aole i maopopo loa, a na keia mua koke iho paha e hoike mai.

 

"HUAI KA ULU O LELE."

 

            Ua lilo i mea hookahaha manao, mahope o ko Samuela Kauhane kupaa loihi ana ma ka aoao aloha aina, e kue a e paonioni ikaika ana me kona luaui a mahae hoi ka "pilina o na nihoniho," ua huli aku la oia i keia wa a kakoo aku la i ka manao hoohuiaina o kona luaui, a ua noho hou ka hauoli iloko o Kanaana, pela mai nei ka hoike a kekahi mea kakau malalo o ke poo o "Na Mokupuni" no ka "pau elua i ka haukeke" ma ka aoao ehiku o keia helu.  E kala no makou i hoomaopopo ai aole loa e hiki ke mau aku o keia paonioni pili kalaiaina mawaena o laua, oiai, "e like no me ka makuakane, pela no me ke keiki; e like no me ka haku, pela no me ke kauwa; a e like no hoi me ke kumulaau, pela no me kona hua."

 

            E ole no e hoohiki iho nei ka lunahooponopono o ka nupepa "Buletina" a me ka hapanui o kona mau paahana, loaa iho nei he hoolaha Aupuni ano nui, o ia kela hoolaha koho balota, a pela pu no hoi me ka hoolaha ana i na moho a me ke kahua hana o ka Poai Uniona Amerika.  Oi hoopalaimaka iho nei a oili okoa, a akaka wale ae la no o Haleakala.

 

            Iloko o na la i aui iho la, ua ulu ae he wahi ano paonioni mawaena o kekahi poe haumana haole a me hapa-haole o ke Kulanui o Punahou, a ua hele loa aku a hiki i ko ke kumu-poo komo pu ana mai, oia o Porofesa Hosema.  Ua ulu mai keia wahi ano e mamuli o ko na hapa-haole hea i ke Aliiaimoku o ko lakou Moi no ia, a keekeeo hoi na haole, o ka pololei ka ia lakou o Mrs. Dominis, a i ole la, Moi i hoopauia, eia nae, aole loa na oiwi aloha aina i ae aku i ka lakou palu mai.

 

            O kahi hoi o ke kumu i komo mai ai, i kona hahaiia ana aku no keia mea, a ua hoao ae oia e hoopololei i na hapa-haole, aohe nae hoi he hooloheia aku.  No ia mea, ua pii ae la kona enaena a hoopuka ae la oia he mau olelo kupono ole e kue a e hoino loa ana i ka aoao Hawaii o na hapa-haole.  I ko na makua lohe ana, ua pii ko lakou huhu, a huhu pono ana no, a e ole ua haole kohu akua lapu la i mihi ae, ina la ua nele kana kula i na haumana Hawaii ole.  Ina no i nele, pono loa no!

 

            Ua hoike ae kela poe opio aia no iloko o ko lakou mau umauma kahi i pana ai o ke aloha a me ke kupaa mau no ko lakou aina, ka lahui a me ko lakou Moi i hoino wale ia, a aohe waikahe e hiki ke holoi ae  O ia manao kupaa ka lakou i hoike aku la i kela kumu manao haakei, paikano a piha hookiekie, a lilo hoi ia i mea ao aku iaia aohe mea o na oiwi ponoi e hopo iho ai ia lakou haole.  Ke pii ke koko o na hapa, pii pu no me ke koa, a o ka hoohana aku la no ia.

 

            Aohe au e ae i ikeia o ke ano piha haakei mai o kahi poe e like la me ia i keia wa.  Mamuli paha o ko Kawainui manao he uwepa kana e hili aku ai, a i ole ia, hili aku aaha i na luna Aupuni o ke Kalabu Repubalika Hawaii, nolaila, manao ai paha oia e kauohuluhulu aku ia lakou ma na ihu me he poe bipi kauo la, a i ole ia, mau hoki paha.  Ua ao pono ia mai nae hoi oia, a ku iho la oia i kau wahi o ka hoka.  Aohe no hoohewahewa ana he kauwa oia ma ke kino a ma ka uhane no na poe kumakaia, a o ia no paha hoi kona mea i hoao ae ai e hoohana aku i ua manao la ona, i wahi paha e pilipe wale aku ai no o kona mau hoa ohakulai o loko o ka punana hookahi.  Eia nae, ua ula ka hua a hohole ka maia.

 

            Puhipuhiahi mai nei hoi na makai i keia mau la iho la.  I hiki loa nae paha hoi keia mau hana mamuli o na poe kiu hilahila ole a lakou, e komo ana ma o a maanei me ka poalo hele ma na wahi a pau.  O na ano poe hana hewa no ia a pau e hopuhopuia, mai na poe pena pili dala, ki-pa, a pela aku.  He ano hilahila ole maoli no hoi kekahi poe e hana nei, oia no ka hele maoli aku e hooulu hakaka a hoohaunaele, a pela iho la kahi poe e hopuhopuia nei.  O kela a me keia hapuku ana, malalo o na palapala hopu, muu ana i Kalakaua Hale mai ka Poaono nei mai, i nehinei no hoi a ao mai kela po.

 

            Mamuli o keia mau hopuhopu ana, ua oleloia ae no ka hune dala mai o ke Aupuni kamehai ke kumu.  Pela io no paha la.  Aka nae hoi, ma kekahi aoao, no ka haihai no paha hoi kahi i na kanawai, oiai, o ka ke Aupuni hana pono ia o ka hooko aku me ka hoao ikaika e kinai i na ano hana hewa a pau.  I hewa