Ka Makaainana, Volume III, Number 4, 1 April 1895 — Page 2
This text was transcribed by: | Maria Torres-kitamura |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
2 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, APERILA 1, 1895.
ONENE KAUA KULOKO
Hoakaka Ano Nui no na Hana i
Lawelaweia a Pahua
(Hoomauia mai ka helu 3)
Na Wahine i Hopuia
O Kieke Kaae a me Makanui (w). Ua hookuuia mai no laua a elua. I Kauai kahi i hopu ia ai o Kieke e W. H. Laiki a laweia mai no Honolulu nei ma ka Iwalani, a o Makanui (w) hoi, i ka poli no o Kakuihewa. O Kamaka (w), ua hopuia oia makai o Kukuluaeo a hoopaaia ma Kalakaua Hale. He hoohuoi no kona kumu hopuia ai, pela ka mea i lonoia mai.
Hookuuia mai ke Puhi.
O ia hoa hoomanawanui pu o makou iloko o ka ehaheha a me na inea o ka noho ana o ka halepaahao o Kawa, o Kimo Aileti (J. L. Aylett), ua hookuuia mai oia i ke kakahiaka Poakolu iho la, mahope iho o kona hana ana a pau ka malama hookahi o kona hoopai a ukuia aku no hoi ka hoopai dala e kona makuahunowai aloha, J. Kaluhi o Kahuku. Ma kana hoike mai hoi imua o makou, he oi aku no ka ke ino o na hana a na makai kanaka lapuwale, oi aku la paha ina e kau ae ana kahi papale mahiole, pau ka pilipili aina ana.
Pela no hoi me Wili Hakikona [W. K. Hutchison]. keikikane hiapo a ke Kauka Makapoopoo, i ka Poakahi aku, Maraki 18, kona homo ana mai, mamuli o ka ukuia ana aku o kona hoopai dala. Aohe no ka he manao e uku, oiai, ua ahona no ka ka noho hana pu ana me na hoa inea, aka, na ka pakela hanaino loa o na pe kiai Hawaii i ka Poaona aku, la 16, o ka hemo ana mai iwahe nei a hoi aku me ka ona, noke i ka hoo uluhua a me ka hoonauluulu me me na olelo kupono ole. Ua hala aku nei oa kona home ma Honomaele, Hana, ma ke Kalaudine o ke ahiahi Poalua i hala, e nana ai no kona mau pono. Eia no ka wahine me na keiki maanei.
Hoopaiia ana o ke Alii.
Ua komo aku o Mekia G. C. Pota, ukali o ka Peresidena, iloko o ka rumi kahi a ke Alii e noho ana a heluhelu aku la imua ona i ka hoopai a ka aha koa i hooholo ai nona. Ua ukaliia aku o Mekia Pota e Mekia Makalauda. O ka hoopai i hoikeia aku ai iaia, oia he elima makahiki e noho hoomawanui ai iloko o kekahi o na rumi i hookaawale ia o Halealii a me $5,000 mawaho ae. E hoomaka ana hoi kona hoopai mai ka la 9 mai o Feberuari, 1895.
I ka manawa i heluheluia aku ai o kona hoopai e ku ana ma kona aoao kona loio, Paulo Numana, a me kona agena, C. B. Wilisona, a me ka ukali, Misasa Wilisona.
Hana Hilahila Ole.
I ka wa o na kanaka he 13 is hopuia ai iwaho o Waialae, o L. D. Keliipio ka mea i olelo aku imua o na koa o kona puali i keia mau olelo, --- "E ki i keia poe a pau i ka make, no ka mea, o keia poe kanaka, aole o lakou ae e lawe i ka hoohiki malalo o ke Aupuni Repubalika. Pono lakou e make." Akaka wale no hoi ke ano o kanaka lapuwale, iloko o ka halepule e haiolelo hoopunipuni ai i ka niu a me ke kulolo, auamo no nae i ka pu o ka lima koko, a e ola ana i ke dala kumakaia. Mahea la kahi oka Baibala e kauoha ana iaia e hele e kiki pu i kanaka, a i ole, na ke Akua maoli no nae paha i kauoha iaia e hana pela? Ke ino o na ino.
Ke hoomanao la no paha o ua o Keliipio i ka pauku paanaau a kekahi wahi opio o ka "Puali o ke Aloha" i hoike ae ai ma kekahi po anoano iloko o Kaumakapili e i ana, --- "O ka mea lalau i ka paikaua, e make no oia i ka pahikaua, a o ka mea amo i ka pu, e make no oia i ka pu."
Ilalo o Koolai, pela mai ko makou lohe, i ka wa i haawi pio mai ai kekahi poe kanaka imua o Kikila Balaunu a me na makai malalo ona, ua hoopuka ae la o D. K. Puhi i keia mau olelo---"E ki iho no hoi kakou a make, kanu iho no maanei, o ka pau ae la no ia." I puka kei mau olelo i ka wa o Kikila Balaunu i i olelo mai ai, e hoihoi i na pio no Honolulu nei. He keu no hoi ka hookano o na olelo o ka hoopuka ana.
Ke alahele no Kahakaaulana.
I ka po i hoea ai o Wilikoki a me kona mau hoa make iuka o Kalihi, a pau ka lakou paina ana i kekahi hale kamaaina o laila, ua a'o oia me Iolea imua o ka make e kiai paa mai la mamua o laua a hoea i Moanalua. Ia hiki ana aku i kauhale komo hou laua i mau wahi lole hou me na kuka loloa, puka iwaho o ka hale iho aku la a hiki makai aku o ke alaha, e laua ana he waa lawaia no kekahi poe, kau iho la maluna o ka waa a hoe mai la a pae i Kahakaaulana. Ia pae ana o ka waa i kahaone, ua haalele aku la o Ioela ia Wilikoki iluna o ka waa a hele mai la e huli a loaa ka hale o Kele Hapakini.
Hele aku la o Ioela mamua o ka lanai o ka hale, o ka hora 11 o ia aumoa La Pule, Ianuari 13, e noho ana o Kale ma ka lanai, a kamailio aku la: "Aia kekahi mea iluna o ka waa ua makemake e ike ia oe."
Eu koke ae la o Kale Hapakini Iluna a hele aku la o komo wahi lole hou nona, a na Ioela hoi i alakai aku a hiki i kahi o ka waa e laua ana. I kahi e no i kahe e, ike koke aku la no o Kale o Wilikoki ke ma e noho ana iluna o ka waa, a ninau aku la: "O oe no anai ia, e Robata?" "Ae," wahi a ka pane, "owau no."
"Heaha ka mea hiki ia'u ke hana aku noa?" i ninau hou aku ai o Kale.
"E oluolu oe, e haawi mai i wahi no'u e hooluolu ai me ko'u hoa, oiai, ua hele au a eha a ua pololi pu no hoi. E haawi mai i ai na maua."
Ua ae oluolu mai la o Kale kono mai la ia laua e hele i kona hale e paina ai. Ilaila laua i paina iho ai a maona a kuhikuhiia aku la ko laua wahi e moe ai no ke koena o ia po. He wahi hale ano kahiko ko laua wahi i hooluolu ai, ua hele kamaaina, a ua hoolako aku na kamaaina me na pono e moi ai o laua.
I ke ao ana ae o ka Poakahi, ua lawe hou ia aku la he mau mea ai na laua a mahope iho o ko laua paina ana i noi aku ai o Wilikoki ia Kale Hapakini, e haawi hou aku i manawa nona e hoomaha ai no kekahi la hou aku mamuli o ka eha o kona mau wawae o ka hele ana mai o ke alahele kuahiwi. Ua ae aku no o Kale me ka olelo pu aku nae, "Mai hoohewahewa oe ke ike i kekahi kaa o hele mai ana i keia auwina la. Owau no ia e kii mai ana ia oe." Ua ae aku o Wilikoki i na mea a pau.
I ko laua wa i komo aku ai iloko o Kalakaua Hale, ua haawiia ae la he mau leo huro e na kanaka o ke Aupuni, no ka paa pio ana o na alakai nui o na poe aloha (kipi) aina.
Na Lono Lauahea o ke Kahua Kaua
Poalua, Ianuari 22, ua hele aku na Kapena Paka me Secota a me kekahi mau kanaka i hele ai i kela kaua kuloko, iwano o Waialae e huli ai i na lako kaua i hunaia e na poe aloha aina. Ua loaa aku he ewalu pu raifela, ekolu pupanapana, hookahi apo poka i piha a me kekahi mau mea e ae. Ua loaa aku kekahi mau pu iloko o ke one ua kanu ia. Iloko o ka huina o ia mau pu i loaa aku o ka pu kekahi a Bipikane, e kau ana no kona mau huakumu---J. W. B.
"Pehea oukoa e a'u mau keiki, eha paha kahi o oukou, make paha?" "Aole," wahi a ka pane. "Kamalii laki no oukou. Akahi makou haole ku no kela poka." O keia na olelo a Kamu Daimana i hoopuka aku ai imua o na kanaka i haawi pio ai i Kaimuki, i ka wa o ka hooili kaua hope loa. Ua lilo i mea akaakaia kana mau olelo a ua pii hoi ke kai o kela haole amara, Timi Mare, no ka make ole o kela poe kanaka. Ina aole o Kamu Daimana, in a ua pau loa kela poe kanaka i ke kikiia e kela poe haole.
I ka wa i ku ai o J. Mahuka, H. Mahoe, a me kahi poe e iho o lakou imua o ka aha koa, ua se aku ka hapanui i ko lakou hewa no ka paa ana i k a pu me ke kipi aku i ke aupuni a me ka paipai hoi e kipi, a koe nae hoi o Mahoe. Ma kana pane, mahope iho o kona ninau pono ana aku e heluhelu hou ia mai na kumu hoopii, a i ka hookoia ana mai, ua pane ano hooloio aku oia ua hewa oia no ka hapa mua, aka, no ka hapa hope aole. Oia aku nei kekahi i hala no Hilo, a he hiona haioli mau no hoi kona i na wa a pau. Aohe ano kukule aka, ua lana mau no ka manao. O ka hana ana ia.
Pela no ka hoi me ko S. K. Kaloa hookolokoloia ana. Iaia i ninaia mai ai heaha la kona mea i hele ai i ke kaua, ua pane aku oia no ke aloha aina. A i ka ninau hou ia ana mai nawai la oia kauoha e hele ke kaua, ua pane aku la oia na Amerika Huipuia. A pehea i maopopo ai ia mea iaia; ua hoike aku oia na na nupepa i hoike ae nana Hawaii no e koho i ka lakou ano hooponopono aupuui e make make ai a naua iho no hoi oia e hooponopono iaia iho. No keia pane, ua hookaawale koke ia aku oia mai kona mau hoa aku i lohe mua ole i keia pane, no ka makauia paha o like ka lakou mau pane a pau loa.
E like me ka mea maa mau i na koa kiai ka haawiia o ka hua ia lakou no ka maluhia o ke ka hua hoomoana, a halealii paha a pela aku, pela no i haawiia ai i na pe nana e kiai ana ke kahina hoomoana o na koa aloha aina iwaho o Kaalawai. "Aloha Aina," oia ka hua o ke ola e komo aku ai iloko o na ipuka mua loa o ke kahua hoomoana, mamua o ka hui ana me ka pualikoa o na Liona Hae, a me ko lakou mau alakai. I ka wa i hele aku ai o Bipikane me ka manao e komo aku, ua paaia mai la oia me ka ninauia mai-- "Heaha ka hua?" "O Bipikane au," wahi a ka pane. "Malalo o ka hooko kau oha, aole oia ka hua. E emi aku i hope i eono kapuai mai kahi au e ku la, a pane mai heaha ka hua?" "He aloha aina au." I keia mau olelo hope no, ua aei@ mai la o Bipikane e hele e hui me na koa o kona poai.
(E hoomauia aku ana.)