Ka Makaainana, Volume III, Number 12, 27 May 1895 — Page 5

Page PDF (848.80 KB)

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 27, 1895. 5

 

ana i ka ma'i lepera. Na Kauka Wedika, kekahi o na kauka Pelekane makaukau a naauao e noho hana nei malalo o ka Papa Ola ma ka apana o Hanalei, Kauai, na olelo i hoike ae no kona hilinai a apono ole i kela kanawai hoohuoi. E ua no ana mea i manao ai he pono, ua loaa a ua loaa ole paha hoi kahi mea ia ma'i, aka, aole loa e pono e kauia ke alina o ka hoohuoi wale maluna o kekahi mea. Ina ua loaa kahi i kela ma'i, alaila, ua ma'i oia; aka, ina hoi aole, alaila, ua ma'i ole no oia. Ua ahona ia mamua ae o kela alina hoohuoi, e hoike ana no ia i ka iini o ka manaoino e kinai loa i ka lahui kumu, a ua nele hoi oia me ke kakooia aku.

 

                Aka, o ka oi loa aku hoi o ka manao nani, o ia no ko Kauka Enekona, ka holona i hiki ole ke lapaau i kekahi ilio a owau paha, ma kona olelo ana ae hoi, e kokua ana hoi i ka manao o kekahi buke i pili i ka ma'i lepera, i laha loa ka ia ma'i hookaawale ohana a kue kumukanawai maopopo loa hoi mamuli o ke ano o kakou honihoni hoomamau loa ana iho i ka ihu o ka wahine a kane paha mamuli o ka anoi a me ke aloha kulipolipo kupouli. Ua kokua hoomeamea wale aku no hoi ke kahi poe kauka iho ia ano hana honihoni hoomamau, eia nae, aohe kahi o lakou i hoike ae i ke ano o ka lakou honihoni ana i na wahine Hawaii.

 

                Puapuai okoa ka naauao o kela holona la, aka, aole e laha ia ma'i i na ano hana e, e laa ka ai pu iloko o ke pa, ka ipukai, ke kilu a me ka umeke hookahi, aole hoi o ia wale, o ke puhi i ka ipupaka hookahi, a me ka launa hewa o na kino. E hiki ia kakou ke hana ia mau ano hana e ae a pau, a koe aku no ka honihoni ana, aole e pono e hana. Pela ka paha hoi na holona la i hana ai i kona wa e poalo ana iwaena o ke kihapai o Edena o kekahi Ewa opio o Hawaii, a i ka pau ana o na maka a oili i ke ao nei, haalele aku la no kekahi uha palaoa o kona ano like, a haaleleia iho la ka uha kou. Aole ka paha ia ewe mikanele i honihoni iki, a makou nae hoi e hilinai ole nei ua nele oia me ka hoomaumau aku, aka, o ka paeli kihapai wale no ka paha kana i hana iho ai a eha.

 

                He keu keia o ka haawina oi loa kau o ka lea, a pio ole no hoi na hana aehaa o keia au apiki. Ua ike ae la no kakou o ka honihoni ka hewa, a ke ao aku nei hoi makou i na Ewa ina e hoao aku kahi o keia poe holona e honihoni, e kuha mai i na maka, o ka haan pono hookahi wale no na i koe iho no lakou, a e kapae a kiola loa kau hoi ia lakou ma kuono a ma kiona haalele loa. O kekahi paha hoi keia o na anoano a na mikanele i kanu ai mamuli o ka o lima ana, eia nae keia lapuwale ke hoohi'ikau wale ae nei no ma kekahi mea ano ole loa, ka hoike hoi no ke aloha iwaena o kakou, a me lakou pu no kahi, aohe ia e nele ana.

 

                Lapuwale no hoi o na lapuwale na hana a ka loio alakai ma kela nihia noi palapala kuu kino a Kamalii Kalanianaole. Ua hoikeia mai ia makou ua noi ae ua loio la i ka loio no ka mea noi e aeia ka hoopanee ana i ua haiia la no hookahi pule, alaila, aole no hoi oia e kue i ke noi no ka hookuuia o ka mea noi mawaho nei malalo o ka bela. E kala no hoi paha i ikeia ai he palau wale no ia pa hele ana, oiai, ua maa no o Hakawela, Kakela, Karina a me Kini, o ka poai mikanele, ma ia hana alelo pelu. I ka wa i noiia ai ka Aha Kiekie no ka bela, ua kue koke kela alelo pelu, me ko Lualii kokua pu ae, a hoka iho la ka loio no ke noi, no ka mea, ua ae mua aku oia i ka hoopanee imua o ka Aha.

 

                Makehewa loa no ka hilinai wale aku me ka paa ole i ka aiai o ke kanana a me ka eleele o ka inika, alaila, aole e hiki ke alo ae. Ina paha i hanaia pela, aohe olelo ana i koe i nei wa, aka, o ka hilinai kuhihewa ana, alaa ka hemahema la. Ua like no keia ae la me na ano hana e ae a ia poai e wahawai mai ai i ka lahui, he mea makehewa loa ka puni wale aku, aia wale no ka pono a paa i ka haua palapala ia, alaila, aohe olelo alo ana ae e hiki ai. Nolaila, he mea makehewa loa no i ka lahui ke puni wale aku no i ka lakou mau pelo a palau ana.

 

                No keaha no la hoi i ae ole ai ka Papa Ola i kela noi a ka Hope Ilamuku, e hoihoiia mai iaia ke kaupalena a hookaawale ana i na hale hookamakama Kepani. Malia no hoi o aeia mai, a ke manao nei makou he hana pono loa ia. Eia nae paha hoi ka hewa, e hoihoi ole paha hoi auanei na mikanele. Pinepine na wa i hoaoia ai imua o na kau Ahaolelo mamua e hookaawaleia kahi o na poe hookamakama, aka, he kue loa na mikanele. Ma na aina e, na kaawale loa kahi o ia poe, aohe hoohuikau me na poe hoapono a pakaukau ole i na kino i wahi e loaa ai o kahi ola. A pehea hoi maanei, ua hewa anei? He noi pono keia a ka Hope Ilamuku, a e haawi no hoi makou iaia i na kakoo ana a pau i hiki ia makou.

                Hookahi no kope, o ka helu mua no o ka opio omaka hou o ka Poakahi i hala iho la. Ke Aloha Aina, i loaa mai ia makou, a o ka pau ae la no ka hoi ia. O ka makou nae hoi e haohao nei no ua makamaka oili hou la, aohe i huai ae i kona kahua kalaiaina e ku ai, eia nae, ua lohe mai makou ua hopohopo a ua makau ka kona hookele, makua a lunahooponopono i ka hoike ae, o uhii a upoi koke ia iho no ka e na maua o ka manawa. Ua oluolu nae hoi lakou e panai mai i kope o ka lakou puka pule, a e like no hoi me ka nele i ka nana, pela no hoi i neia, aohe kahua alakai hana ma ke ano pili kalaiaina a ano e ae paha.

 

La Hanau o ko Enelani Moi.

                Ano aiwaiwa no na hoomanao ana no ka la hanau o ka Moi Vitoria o Beritania Nui a me Irelani, a Emeperesa hoi o Inia, i ka Poalima nei, ka la i piha ai o ke 76 o kona mau makahiki ma keia ao. Ua welo ae na hae Aupuni a me ko na aina e, a ua luhiehu ae hoi na moku, a i ke awakea ana ae hoi i paniia ai kekahi o na hale kalepa nunui a me na hale oihana Aupuni. Ia auwina la iho i haawi ai ke Komisina Beretania i aha ike ma kona wahi e noho nei iwaho o Kulaokahua, ma alanui Lunalilo mai ka hora 3:30 a ka hora 6 no hoi i pau ai. Lehulehu no na poe i kipa aku e haawi i na hoomaikai ana o ka la, o na haole no nae hoi ka oi loa, aka, he poe Hawaii no nae hoi kahi o ka aoao "aloha aina," oiai hoi, ua kuu laula ia i na poe a pau. Ia po iho hoi, he aha hulahula mawaho o Pawaa, a ua nui no na poe i hele aku e lealea malaila, aole wale, no hoi ma ka lealea, aka, ma ke kokua pu hoi kahi i ka waihona o ka Ahahui Kokua Manawalea Beretania. Na ka Hui Mele Kawaihau kapilipili i haawi ae no leo mele.

Huakai Epicopala a ke Bihopa.

                I ka Bihopa o Honolulu i holo aku ai no kana huakai kaapuni mau iwaena o na kihapai o kona Ekalesia maanei, ua pae mua oia ma Kealakeakua, Kona Hema, a ma ka La Pule ekolu mahope iho o ke Alahouana, ua kaulima aku oia he elima poe opio malaila a lilo i poe hoahanau. Mai laila aku oia a Kau, a hoi mai a pae ma Lahaina i ka la 17 nei ma ka Malulani. A ma ka La Pule ae, ua kaulima aku oia he 15 poe opio, he 11 poe Hawaii iwaena o keia huina ae la. Ohaoha na anaina haipule, a na Davida Kanaiaupuni Heyseldon, keikikane muli loa a Kakaha, i lawe hele i ke kea imua o ka huakai o na opio o ka papa himeni me na aahu keokeo. No na Hawaii ka pule i ke ahiahi iho, hora 7:30, a ua piha ka luakini, a ua meleia na himeni me ka piha ohohia. Nui ko ka Bihopa hauoli i ka ike ana kau i ka Lele nui ae o na oiwi i ka pule, e hoike mai ana eia he auhulihia ana no ka pomaikai o ia hoomana malaila malalo o na lawelawe eleu ana a ka Rev. W. Kauhaulio (Horsfall). Kakahiaka Poalua iho la i haalele aku ai ka Bihopa ia laila ma ke Kinau. He aha inu ti hoolaulea ka i haawiia nona ma ke kahua kahiko o ke kula Virigine, no ka laulea pu ana me ua hoahanau, mai na oiwi a me na haole, mai ka hora 4:30 a ka
hora 6.P.M. Ua ukaliia aku nei ka Bihopa ma keia huakai kaahele ana e kana wahine, a o laua no ia i u hoi pu mai nei.

Kela Noi Palapala Kuu Kino.

                E like no me ka mea a makou i hoaiai aku ai ma kahului hala, pela no ka mea i hanaia ai i ke kau kuikawa o ka Aha Hokolokolo kiekie i ka hora 10 A.M. o ka Poaha nei, ma ke noi palapala kuu kino a Kama'lii J.K. Kalanianaole. Mamuli o ka ae mua ana a ka loio o ka mea noi, ua hoopaneeia ka hooloheia ana, i loaa ai hoi he wa no ke Aupuni e imi a e huli ai i kona pono ma o na buke kanawai kuwaho la, a keia Poalima iho, hora 10 A.M. Nolaila, ua ulu ae ka ninau no ka hookuuia o ka mea noi mawaho nei malalo o ka bela, a ua kue ikaika ae na loio o ke Aupuni, Hakawela ia Numana aole oia e kue iki ia noi. Eia nae, he mea e kana i hana ae imua o ka Aha. Mahope o ka noonoo ana o na Lunakanawai, Kauka a me Palia, ua hooleia kela noi, a ua hoihoi hou aku i ka mea noi malalo o ka malu o ka Lunapaahao o Kawa a keia Poalima iho e laee hou aku ai. Piha ka Aha i na poe hoolohe.

 

                Ua huli hoi mai ka Ilamuku, ma ke Kinau o ka Poalua iho la mai kana huakai hoolanalana ma'i aku nei ma Hawaii, a eia ke lawelawe hou nei i kana hana. Maikai ka nanaina o kona hiohiona.  Ua lilo ae nei ka halenoho nani o ka Alii Keelikolani ma Kaalopua i ka hoolimalimaia e ke Komisina Beretania no $150 o ka malama, a na C.R. Bihopa no na lilo no ka hoomaemae ana. Hihimanu no keia keiki Pelekane lalawai la, pau ka hale o ia Alii Hawaii, kekahi o na kaa Alii Hawaii a me kekahi paa lio ahinahina nani, e hoike ae ana hoi i kona kuonoono maopopo.