Ka Makaainana, Volume III, Number 16, 24 June 1895 — Page 7

Page PDF (847.71 KB)

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 24, 1895. 7

WEHEWEHE NANE.
-
Huai ka Ike Kilokilo i ka nane
a Moi Kauikeaouli.
(Hoopau ana)

                     KOKOLOPAO - He wahi i'a ano nui no keia ma ka mahelehele ana i kona inoa i mea e ikeia ai ka hana, ka manao, a me ke ano o keia wahi i'a a Kauikeaouli i nane mai ai, a oia iho keia mau mahele malalo iho.
                     1 - (Kokolo), oia no ka hoolilo ana i na kuli elua me na lima i wawae e kolo ai, aole hoi ma ke ku pololei o kona kino maluna iho o kona mau kapuai. Nolaila, ua pili ia hana i ke ano aihue me ka nihi malu, a he ano powa hoi. O ia ae la kekahi mahele o keia i'a ma o kona inoa la.
                     2 - (Kolo), pili i ke kauo ana, huki ana i kahi mea, koi wale aku me ke noi hoohu'a aku. O keia poe kauo, huki, a koi hoohu'a mau aku, o lakou no na alakai nana e pahele aku i na kanaka ma ka olelo aku, ma ke koi aku, ma ka huki aku, me ke ao aku i na oe e mea mai ana, alaila, e loaa ana ia oe ka niu a me ke kulolo. A e hooliloia no oe i luna nui no na poe wa'u niu. A ke puanaia o kolo, e loaa no ka mea nana e hookele i ka "waa pohaku eleku a me ka waa akoakoa."
                     3 - "Koko," pili i ka wai ulaula i kahe mai loko mai o ke kanaka. E like me na kulu koko i kahe ai iloko o ka 1889 a me Ianuari 1895 A ina ma ke ano ko-ko, alaila, ua pili ia i ka aha nie i hanaia i mea e paa ai ka umekeai a me ka ipukai, a paipu paha, a kauia ae i ka lewa.
                     Nolaila, o ke ko-ko; ua like ia me na lima i hopu mai a lawe aku i na pono ola o ka noho ana, a me na kuleana a pau o na lii a me na makaainana, a hoaa iho la na poe ponoi no lakou na umekeai a me ka ipukai, uuia iho la ke kumau umeke kumukanawai a okaoka liilii.
                     4 - "Pao," pili i ke ana kupapau, he wahi e kanuia ai na poe make, e like aku la me na poe i aloha i ko lakou aina. He eli ana, he kipopo aku a poopoo, he olelo i pahu ponoia aku i ke alo, he okomo olelo aku. Nolaila, ua pili ia i ka poe i manao e hana a kukulu i kahi hana, he hoolala ana i na mea i manaoia, a ua hookoia. A i ke ku ana ae, aole nae i liuliu, ua hiolo koke aku la ka mea i kukuluia a loli ae la he ano okoa mai ka helehelena mai o ka mea mua. A o ua mea mua la, "ua hoea ae oia, a pee iho la." A o ka hope aku, ua "ikeia ae la, ke maalo nei" i keia wa, a o ka mea i koe nona, o ka "pee a nalowale loa." A me he la, ke ukali mai la no ia mea ma ka meheu o ka hooko wanana o ka nane, alaila ia pau. Nolaila, o ka hooikaika kanaka ana e paa kekahi mea, he mea paakiki loa ia. O ko'u manao ae la ia, aka hoi, ina ua oi aku ka ikaika o na diabolo mamua o ka hoike o keia nane, alaila, ua ko aku la na diabolo.
                     5 - "Opa" i ka hoonee ana ia o ma ka o pa, i loaa ai keia huaolelo opa. Nolaila, o ka opa, ua pili ia i ka hooke ana i kahi mea a lilo i mea palahe; a i ole, he hooke ana a pili pu, a he hooke ana paha a lele loa. Ua pili keia i ua poe e manao ana e hoonele ia ka mea nona ke kuleana ponoi, a e kaili ae i na mea o o hai me he la no lakou ponoi iho, a e hoonele loa ia ke kamaaina ma na mea a pau o kona kuleana ponoi.
                     6 - "Po-a" pili i ke umi malu, i ka pepehikanaka me ka aihue, i ke kaili me ka hao wale, i ka pakaha me ka anunu. Pili keia mau ano me ka hoohaiki pu aku. E koi ana, e hoowalewale ana, e pelo ana ma na ano a pau e maliuia aku ai, a o ka panai no ia mau hana ke hookoia aku, he loaa mai no ka hana a mahope no kaiehu mai, e like no me lakou ma e olelo nei.
                     7 - "Apo" i ka hoonee ana ia a ma ka hema o po, a loaa ai keia huaolelo apo mailoko mai o po a. Ua pili ia i ka lalau aku me ka hopu aku i na poe nana i manao e wawahi aku i ka "waa ako'ako'a," e like me ia i ikeia ai ma ke kahua kaua o Laeahi, a ua ikeia ko lakou paa ana'e iloko o ke pao, ke ana o na poe i ahewaia ma ke kanawai. A ua pili no hoi i na poe ake oihana e ake aku ana e loaa mai, a i ka wa e hoaniia mai ai ka olelo aia a mea mai oe i keia, alaila, loaa aku ka hana ia oe e like me ia e ikeia aku nei ia Kupanihi ma. A ua pili no hoi ka apo i ke apo, oia no ke kuikuilima pu ana, ka like ana o na manao, ke kuikahi like ma na hana a pau. A o ia no hoi na helehelena hoohuiaina i ikeia, nolaila, i ka hoomaopopo ana i ka inoa o keia i'a kokolopao, ua hoikeike mai oia i ua mea a pau o ikeia nei i keia wa. He kupanaha ko Kauikeaouli ike o i keia mau mea a hoike e mai la i ke ano o na i'a e pili ana i na hana i hoea ae nei. Ina e hoohuiia o 'apo' me 'kolo,' e loaa ana ka inoa apokolo oia na haumana a Kristo; na poe i hoounaia mai e a'o i na lahuikanaka a pau i ka malamalama o ke ola. Nolaila, ia wai la ia e pili ai? Owai la na poe i hoounaia mai e ao i ka olelo o ke ola iwaena o ka lahui Hawaii? O mikanele ma no, he poe maikai.
                     Ina e hoohuiia o 'kolo' me 'pa' e loaa ana ka haina he kolopa. Owai la ke kolopa? Oia no ka mea nana i hookumu i ka hoonioni ana, ka uneune ana, ka ulaa ana ae a me ka hookahuli ana ae i ke aupuni.
                     Ina e huiia o 'po' me 'ko,' e loaa ana ka haina he poko; oia hoi ka peelua. O ka hana a ke poko, oia no ka ai ana i na lau manienie lipolipo me na lau uala a hiki i ke pookole a nele i ka lau ole. Oia na poe ai loaa, anunu, pakaha, limanui, e kaili ana i na pono o na'lii a me ko ka lahui he poe ai momona lakou me ka hoonuunuu.
                     A ua pili no hoi ke poko i ka pokole, i ka poko'u me ka loihi ole aku. A me he la mamuli no o keia wahi hoike o ka inoa o ke kokolopao i pokole ai ka manawa o ka "waa pohaku eleku." A me he la no ke ukali nei no ke poko ma ka meheu o ka waa ako'ako'a a hiki i kona hiolo ana.
                     A no kanawalu makahiki paha a oi aku e hoea mai ai ka "waa ohualiko," oia ka waa o na lahui like ole a me ua koko awiliwili iloko o ka lahui Hawaii. E like me ka hapa haole, hapanika, hapa-pake, hapa-pukiki, hapa-paniolo a pela aku; aole hoi lakou he Hawaii piha. Aole nao i nele i keia wa na lahui like ole, oia no ia ke komo nei, aka, o ka piha ka mea i koe; a ma aku paha i ka aeae kai ana, e noho mai ai ka manini. A ina he manaoia ka lahui Hawaii, alaila, e hana ke aupuni i ka mea e mau ai ka lahui kumu, ina he manaoia no ia mea, aka hoi, ina aole, oia iho la no. Alaila, e ku mai ana no ka wanana ke "ikea ae la, ke maalo ae la, a ke pee aku la a nalowale loa!"
DIMERATA:

-
Holopono na Lealea.

                     I ka auwina la o ka Poaono, la 15 nei, ua malama ae la ka Ahahui Hooikaika Kino Honolulu i ka lakou mau lealea i hoolahaia ai ma Kapiolani Paka. Oiai, he ano ukelekele loa na alanui ia la mamuli o ka haule ua ana i ke kakahiaka iho, aole no i mahuahua loa na poe i hiki aku e makaikai i na hana i malamaia. O na lealea i malama ia, penei no ia:
                     Hookahi mile heihei kaa hehiwawae, 100 i-a heihei holo, kiola poka, hapalua mile heihei kaa hehiwawae no na kamalii. heihei holo wawae, heihei lele pa, 220 i-a heihei holo, hapalua mile heihei kaa hehiwawae, heihei koo laau, 120 i a heihei lole pa, 1 mile heihei kaa hehiwawae, hapaha mile ka pahu holo, 1 mile hoihoi holo wawae, hoihoi kaa hehiwawae no na poe i maamaalea ole, a o ka panina loa no hoi o na lealea he holo kau rina poepoe.
                     Maikai a maluhia na hana ma ia la, aole he mau hana hoohaunaele i ikeia.

-
Waiho U i ka Polahinalo.

                     Iune 3, maloko o ka Halemai Moiwahine, ua make iho la o Misasa Sera Keoni Samoa i ke 47 a keu o kona mau makahiki. He ma'i kona no kekahi mau la loihi a hala wale aku la no i ke ala hoi ole mai. Ua haalele iho oia e kanikau aku nona mahope nei i ke kane a me ka ohana, na makamaka a me na hoa'loha.
                     Ahiahi Poakahi i hala, hora 5:54 paha, ma Kakaako, Honolulu, ua kii mai la ka anela o ka make ia John Sam Kekukahiko a lawe kohana aku la ma kela ao ma o. I ka auwina la Poalua mai i maneleia aku ai oia a nalo ma ka ilina o Kawaiahao, me ka ukaliia e ka ohana a me na makamaka he nui. Na Lunakahiko Wala o ka Ekalesia Moremona i hooponopono hou ia i lawelawe na hana haipule maluna o kona kino wailua. Ua piha paha iaia ke 60 makahiki a keu aku. Aloha no ia hoa'loha oiaio o Hawaii.
                     I ka Poalua mai o ka hora 6:30 paha ia o ke ahiahi, mauka o Kalihi-uka, mahope iho o ke kaa ma'i ana no ekolu pule, ua haalele mai la o Misasa Clarisa Kamaki, wahine mare a W.H. Kamaki i ke 34 a keu o kona mau makahiki. Ua haalele iho oia i ke kane, na keiki, na kaikuaana ekolu a me ke kaikunane a me na makamaka e kumakena aku nona ma keia aoao. I ka hora 3 o ke ahiahi Poakolu iho la i hoolewaia mai ai oia mai ko laua wahi noho mai no ka ilina o Maemae a waiho aku la iloko o kona home puanuanu no ka manawa mau loa.
                     Kakahiaka no o ka Poalua iho la ua haalele mai la o Emela Mahelona, wahine a S.W. Mahelona i keia ola ana makai o Puuhale i ke 50 a keu o kona mau makahiki. He manawa loihi kona waiho nawaliwali ana a ua makapo no hoi. Ua waiho iho oia he kane a me ka ohana o kanikau aku nona ma keia aoao. Oia ka lua o ka Mahelona wahine, he pokii no hoi ua ka wahine mua. Aloha no oia.

-
Piholo ke Kao Lanahu.

                     I ke awakea Poakolu iho la, i kekahi o na kao lanahu o Hakafila e pili ana ma ka aoao o ka mokukaua Beninetona me 70 paha tona lanahu iluna ona, a oiai e hana ana no na poe hana, ua huli iho la ke kao a piholo ilalo me ka lanahu no. He lanahu keia o hooili ana iluna o ka moku, a no ka lana loa paha hoi o kahi aoao a kaumaha loa kekahi mamuli o ka hueia ana, ke kumu i piholo ai. Ua hoolanaia ae ko kao a hoopiliia ma ka aoao o ka manuwa i ka Poaha nei, aohe he lanahu i koe o luna.