Ka Makaainana, Volume IV, Number 12, 16 September 1895 — WELI NEI KUPUINO. Eia no ke Ulupa Nei me ke Ano Akakuu Iki Mai. [ARTICLE]

WELI NEI KUPUINO.

Eia no ke Ulupa Nei me ke Ano Akakuu Iki Mai.

Ua ahona ikī taai hoi ke ku- | Uaa oka oWi ahuku e iilupn. uei ,i kekahi poo iwaena o ka la-lusi4-eik r±&% iki. mai ka ueiea i m^keo^Kkei^, 'nki, oka pio a nalo loa aku no k<x loa Ama knhi nse hoi o I ka pio, ua loaa iki he w.ahi ina- | ha i keia mau Ia iho la mamuli ; o ke aboaui a, nae ka ik&ika o m\ i poe hele & komo ' ka i lahui, e ane, i ke kular\y | "ula iwaeoa o ka lehulehu, me ka ; Haawi aku i na olelo aei a me na | laau kupono e pale aka ai i ka | pilikia ke hoea mai. Nui no ku ; inahāloia o na hana kokuiEi walo

j a na poe a pau. ; Molia laia īho. j Vlai ku hooisiak;a °aa mai o j keia uia'i ahalau, uole i komo ■_iki ka eaaoao iloko o kehi'kahu- | napuk « h::ssri kia >ho uo k: poao o kaiia haqa o kia TColerd|*oia hoi, eio ka f)orio uhfene o uJ poe popilikia. Ua paieia m nae hoi keia e ka maaao koa ?! "hulu&a lor. o ka Rev. Makuu Vaiekmo o ka EkaUsia Katolika Roma. Poaha, la 5 nei, i noiia ae ai i ka Papa Ola" uo kona aeia e hoi i kai o K»ka- ! ako, a mahope iho o ka noonoo j ana o kaPapa, aa aeia oia. Ke j hoi oia iiaiia, uoho loa a pau ka. j 'oaa'i, aepuhiahi ia kona maU | aahu me kop.a hoomaemae 'pu ia | no-hoi ke Likn konawa e hemo | hou mai ai J ka Poaliuoa «e oia i | hoi ai i kai o laiia, a eia ke noho | nei malaila. He han'a keia na ! naakou e hvuawi aei i na mahalo kiekie paleaaolel

Bt>e Wahine I*aw©lawe Ma'i, A mawaho ae hoi o keia ae lia, he ewe poiM» keiiahi no kakou i haawi iaia iho e iawelawe i na poa popiiikia me ka ae o ka Papa Ola, oia o LuUa Maka4dua (\fcAr3ie), kekiihi ona kaikamahine a E gene Bal (īukim), he haole F, ranl kaenaaina ho kakou nfi. T ke* swakea PoaUW §5 5 nei ? kon* hcji «ua ; k B l ok» Ko!c-ix Ua nma oia uir ka HHlen|ai Moiwnhine e laweh.we hi. >nau kokiui» i;c, l;iv u' >h h,\x\ Malie Kaleikoi'u n.o ni ' I bx k- uhipn .rcfti i» ka hooomao^o in>k e nn knp oo no k?» ■ tf Lx > i na a ;,.ae ka 'h | v .nii hoi i kanohA na me ks hatwi ! | I

laau pu kuiiiu i akeia ai 6 loaa ona po© lawelawe kupono. Iwaena &na poe mua i kinohi, be/ek?la wahine haole, o M si Misi He«lop, a me Misi Eātell, he aa ieoa muu a he Maieka kviuoa hor»e, ko lakou w- r :- >o;. i - VP, (7> R.alfQ3P; v ' Kolera. Waipilopilo, Wahi Hoo^alapula Mao.i'oh o ka loaa nui poe m&'i noeuka o WaipilopUo» Kapalama ksi, a hoea i Kapaekea, Puuhale, ua pau ae aa poe aobo tna ia.raau wahi i ka hoekaawaleia 3 sa auwioa la Poāliuaa no Kakaako, a ilaila e hoomaiu ia ai. Eia na ho iohoioiia aia pr. e ke malaiata,..jiei ©- na ma.kai, aaa- ke kiai a

hauai aika, a e hooinoeia &ku ao& hoi 4 >i o'hewai no la wahi, a aole hoi'e mu hou i Jka wai punawai :,uvai paha. Maemee I*oa o K&i o KoHolaloa»

Ja maoc,oia o Iwilei kekaai walii pelap<.lui Iqc. Aohe I iiou i m&i iaila iiiai. M&e-. ipae loa kī ua pa pepehi bipi & oe ua pu pneia i keia w&, ika haa:o }v, pu:in man Ja me na wai e.ae. E poqo 110 paha e hookaawāle los aku V7&.si Ua oieloia ho

ao no na olg ola m#u wahi e tiookaawale ke ioaa he wahi kupoap e aki),,d na ka Papa Clfc na iilo. lar. pela, aiaila» ao ka Pii' P& Oii* £■> o ki\ uoaiololn iho. Kiai Makaala ia na Awawa, Makaaia ke kiaiia ana o uaawawao.kakouj.iei, aohe t»o boi be ioaa wale oua palapaU ae ioai ka Ffip : >\ Oia noe aa kiv oin kupoui- oie Poakoiu iho la i hoao i>e ai o Peresideua Kole f» ooi i palapi<b ao kn pii iuk& O viULiSi ui I ko aiiilaihi, i ke o';-v o kahi a poe p*vh-.; a ua hooleiv\- e. L. D. Keliipio n me IT t v..,V W. la :; a nu mea Vv*,vi la ae no k;. Papa, Alanvu 4oka: Hou o Kf»pu' V K C i, }|

i I»ia hootu>ik«īH aei ksi | pihapiha pohaku aua i ke ulaaui | ee&ui īovi o Kapaukolo, *ia ujh- ; s.ai Hkm> ka ou«i WaikikL ut?i i» : k<t o k&lu \ I ai i& ui» U)al iU» oka : l\uU ; o>m J)*H? . PakiUi lw u ,'tu>ur.an poh ; * A •. . |>s u**t» uuiui ■orfv>h h\* u- , li'ei» I «wi 4 , Uf\ . 4 tk<*c& h\ .. ia. n?> i". ; U ■uik..v $>§►

n£e oka Hui Aiahao Hawaiī. Ke pau, e hio akn ana ia i alauui -a pela 110 hoi ma kae k.i ; jova i 1: ■ p Ksr*i ikf?. f MeaMaM i Ku,€py;.i. No ke akaka 01l- o ko Kaa;u moaoa," wahine a Kipī, mea liaiia noho j3aaiolo o alariuiLiiiha, Leleo ī.eiioi, uitī ? i i make ai, aka na.% niaeuuli o na hoike ana ako lakot3 pee o ia wahi hookahi o ka noho unn, ua hoohoioia e oki iaia. Ia awakea Poaliaia ae no i kahai « ai, a ma ka hoomaopo'poia n"o'e aa kairka, o ua weli ia no. Nolaiia, i. kakaliiaka'.Poaoro' nei i pau ai iia poe no'ao o ia hole i ka hookaawalela i kai o Kakaako, he 9 ka nui. na koe iho ēhia kuue t o ia iiaie maīiope a me ke.kane, a ks mea i make, A oiai hoi e lawelawe hana ana na kane a i elua, oia o Kekaulike me Alohikea ia kakahiaka ma ka hoomaemae ana i kahi a me ke puhi ahi ia o na pono moe o lakou, me ke kokuaia e eiua haole, ua.-loaa iho ia o Kekaulike i ke puuiunin a hola paha a hina aoa ilalo, a ua lawe koke ia n > kui no keia ano ma'i kupuino weliweii e hokpu i nei. Hana Lapuwale a kahi Epa Nui,

He mau palapala i kakau penikaia ia.a kapah'a usa kekahi mau huina alaiīni ka i ikoia i hookahi oia "ano 'p'ala'pala tna ka pou telepo.ua iaa ke kihi akau o Moi m« Nuu---anu, a e hoike ana ua kanu ola ia mrai mea'iaka o ka iliiia o Makiki. He haoa ej:a nui keia na kekahi lapuwale i hele ka puuwaj a aohe o makou hilinai iki he oi«io ia naea. No uei mea, ua laweia o Kuaana a me eha poe'hookeie km oka hm ae eaakai, uo lakou na inoao G 2«2ocino Poolo*, 1> Kaapa, Kahele» uia.uua, a iq« Kaoaa. [Ja aiua* nim;ui'a\ Mav; e Kapeiia Paka lua pah;.- uū \kc hikou i kn mea nana ia palapala, a 110 ko lakou ike o]e 3 ua hookuu uui mai uoHe w.ahi olelo ka kahi i lu waie ia ae onakM o \ia ike -a ua komo pu ka iia poo Vakau nupepa ma ia haua," Ina o ka mauao ia, aoho iaiau ;»ku a koe

i, a ke boulo e ;iku nei uo makou, me ko makou hooia ae na i ike makou i eu, aole oia e nalo ana.

Hana a ko Koiniie 01& n\t> Kokua . Hc eliw man o!a hou 1 hoo!ab«ia ae eka P«pa mai ka makou i iioike $ku ai ma ka aeiu i hala, a oiai hoi, aohe i liaiiwiia mai ia aiukou e hoolaha aku , uoU il.i aohe uo raakou e hoopuka {iOfi» koe wa!e no ina ka hoike ?-e ia sn?u\ npana ma ka" ao&o o ke Kouiile ola & koku& o na Makaainana, i aleaka ui hoi ua luaa uana» Ajnaia *iO—J, Miwdea, a me 21~»C. M. Hjde, Nui uo ka haua waiw&i mii e luwehiwok uoi e* keia poo 4 « i\o uei mu&aku i&poQ3alk'al. Nui ka mah*!oia o na a koia komift» i koknnn hoī e» uh luna nana a aie ko akou man hope tik«» o!e* a o makou knhi e mahaio wei \ko Ukou nawan«i ma to komo o ana «o ehia man&wa o k* \n,

ka hoomaopopo hoi'i .na Uo a hele aku pah i, a me ua iao ona wahi a pau. Eia a&e, ua rtUale aeka wai ua lttua ma'io i ka nei, no ka oleUua aaa e kahi p«e uā hoao o J K. K<iulīa e hana iho i ko Hopoe uaa'i N© .ia mea i waiho aku ai ka lunahoomalu, āko, ua maikai hou ia poe i keia wa, ua mihi ae ka mea olelo kik«u«> a kikool i, a ua huikala loa ia hoi o Kaulia Kanao Hoomalu Laulahn, Nqono«ia i k-a Poalima a me ka U $ a me '7 nei, no hoomalu laulaha loa ana «e i ke uei, a e paniia hoi na halekuai. Aohe makemake iki ona poe kuai liilii i keia, no ka mea, he mau lilo no ko lakou i k*la a me keia la, ina uo e haiia ole ana, a • aho uo ka ». hemo; wahi dala iki no e kokua &i i ka uku a»ā i ua lilo. Pololei no na kalepa liilii. A hiki mai na« hoi i keia wa. aole kela maHao i hookoia. Ke» X»'} i Kfv'i.OJe A)iiaUi Poalua, la 3 aei, i iho ai o F God«fere, kahi haole kakau nupepa lima heina, i kai «ka haleniai k«lera ma Kakaako, a ok)o aku la ua loaa oia i ka ma'i. Uā hookomoia oia ue» paa malalo © ka noomaluia, a«!e aa« hoi ma ke ant» he mea ua loea ia ma'i. Wahi aka oleloia, he ma'i hi maoli no. Aohe kona inoa i hoopaaia iwaena o na poe ma'i ma ke keena e ka P«pa 01&, a pela no hof ma ka /Iwakea Poaha iho Ja oia i hemo mariT, ua ola loa!'

Koomaluia na Po® Hana Uwapo, Ma ke kakahiaka Poalima iho U, aa, ohiia ae l& e Kalaleaa Papai, he 30 poe kauaka hana a me no ka nwapo Pikipika, O ka lakou hana wale no, ka hue a mt» ka Uooili ukaiia an& iluna o ni moku a pau e pili mai ana ma ia uwapo. Ua puhi a ma«ia ae ka uwapo, a pelp p uo hoi iae na kaiiak» h na. .Ua

papft loa ia ko lakou ?o«i iwaho nei, a pela ko w ho uei k f komo iioke, Ua hwkaawa. kia wahi nō laleou e eaoe a» eaa ka nwapo, me k* ho ako pu ia »feu i ka ai ine ka i'a, u pela aku, ikeia la paha Jioi e ohiia ko ka uwapo Osianilsa Mawaho aku nei na makai e kiai ai. Hoike Pihft o na lla'i me na Make I ka |>uka aoa aku o kela helu, e!ua nj»ati make i loaa ole īa makeu, oia o Naoka (Waoka ka mukon inoa i hoopuku aku ai), i ka hora 4:SO o ia wanaao Poaka hi, la 9 uei, a me ke Kepaai, i ka hora 10:15 a.m. ae, 'me ewala poe e ae o keia pule a hei kakahiaka, lijai umi poe make Sepi>temaba 9—Kahaumi k, 35 makahiki, hoikeia hora 5 p,m , no Kalia, make ht>ta 5:45 a m o la 10.

k, 37 makahiki, hoik«ia k<j>r* 5 p.m., uo &uuawai, make hora 8:30 a.o), o ka 1 i 10, SoiQ**ioua k, 4 ma&ahlki, hoikeia hora 5 p.m , no Kunawai Sepaiem#iba 10—Hauale Ku--10 hoikeia hora 4 Pm» no Kewa, mak€f h«ra 7:ts $ m ° 11- Ua hoohoio na Wi h*

maeauli oka wela oka la. A'īo euo ! V - Kukana K*ia w. 35 makshiki, 110 Kuaawni mni kona 'awe pn t»TaQa rani nie knQ.i kape me M«*aiiui ame ne ke'. ui M ike hor» 11*20 p tu. No Kapuukoio keia wa-nae i hoio ai a noho i Kuuawai. Sepateuiaba 11—-Manuei C brnJ, 4 makahiki, hoīkeia iiori 630 a «3., no Puowaiaa, ma ka aoao maluoa o • laoui Kuia, ma ke poo o alauui Eina, ma k#kahi oia mau kauhale. He Pukiki. Anlonio Cabr<il, 30 mak ihik , hoikeia hor*i 1 p m >no Puowa ina. Oia ka mnkuakaue oke keike i hoike mua ia ae la.

Sepatembba 12—Hualii k, 60 makahiki, hoikeia ma ka hora 6:30 8.m., uo Kapalama-kai. Make hora 7.30 p m . o ka laT9. Lilinoe w, 21 makahiki, "hoikeia hora 6 a.m t , no ka halemai no ma Kwknako, mai Kalia Hiai. Hopoe Suiffen, 41 mnkahiki, hoikeia ae ma ka hora 3:30 pm, no Kapalam», Alanui Pitasona, make hora 3:30 a. in. o ka la 13. Sepatemaba 13—Kaaumoai\r w, 63 makahiki, hoikeia horr. 3:30 a.m., uo alaaui Liliha. U<i. make e i ka wa i kiiia aku ai El»jah Suiffen (Laiki), 40 mikahiki, hoikeia hora 7 a.m., ma ka halemai no ma Kakaako, O ke kane keia a Hopue. Sephtemaba 13-—John Ka pololei. ho'ikeia hora 11 a.m t , no Puuhaie. Amone k, 78 makahiki, boikeia hora 6 p m., v no Kali:hiwaena, ma Ewa aku o ka luakini Kbtolika, m&ke hcra 9:40 p. m. Sepatem>iba 14—Geo Ke tau like, 44 makahiki, holkeia hoi'a lOa in ; , iio a lanuP L i llh a, Mele w, 60 makahiki, hoi keia hora 12:10 p.m , makai o K;ikaako mai Leieo, make bora 3:15 p.m. Ma'i ano eaē kekahi ouu i make ai, oia h©i, ma ka puu mimi. S*p*»teoaaba 15—Annie M.'ary §n 2'U, 1$ mhk«niki, . h<>iW:eia hoia 8 a m., m» kai kamahine na Laiki me H poe Sa Ben Mnhoe Kaiaoa w. 60 uakah iki. hoi&eia iior« 6:20 p. m., uo kela w.iiii hookahi mai uia aia nui Lioha, loua uia Knkahko, m hke 7:40 p. m ae nn

H 82 ka buina nui lōa q na mni a 'kn:' h-<sr»' 6 8. cq. nei, oia hoi. he 14 i oia loa, he 10 ma fca halemai, ahesB i make. Iwa o keia heluna, he 72 Hamii maoii, 3 bap >, 3 Maieka 2 Puhiki t 1 Kepani, a 1 Pake. A ma ka tiora 9a. m. nei hpi, aofce mea ma'i. ' -1 Na Lono Laulalia Like O|o. E puhi ahi ia aaa ka na kauhaie a p'aiV 'o kela wahi hajumia o uka o. Waipllppuo, a hala loa ae i kai o KapaaU., i kahi! o keia mau la iho, A no Kalia kekahi ha.e. !

Ai& kekahi m&\\ mahele kpu! iuka o Makiki a me Pauoa o kiai tua » uei, a hui bol aie ko Kapuukolo po6 t piha ka %.] aho do ia, lo;ia kuhi hana, he ole loa hoi k« palaiialeio. . Mahope iho o >o Makimui laweia aaa i aliiulii PoUua ! iho la mui kiuuu paii aiu Evu> j aku o uā.piihi uhi ; koua halt i ka moU''uUhu lga t au& iho. I 'iiihi la ae i heio aku ? &i o K.;poy;i Wiiioa uu ! piha a *;ku la i 1 ia'o p uiu i ms & qa !

00 0 12 !ovno ka hokeia aaa ua hoioiia koiia luai il« ko o ka au. w'bi e kahe hti i loko o ia man toi.

{Ja *u mai no kula uei i ka l po Poakolu ibo la he elua mau iuiaa o Keauhou, ao ka maky make ole e hoouaaluia uo kekahi m»iuawa loihi-iluna o ka Ke hoomanao paha i na pili aoao.

Hc) hale laau ka ka Papa Ola i kukulu makai o £hk ako : t|k« Poahma uei, i wal i i uo ua poe houmaiuia e ooho ai, a,ua haawiia k»i hana i na poe kamana oiwi Oka pono ia, ola no in poe. Ua lawelaweia no ka hena malalo ponoi 110 o ke Aupuni, o W. E Kowela ka luna nui.

I ka hookuuia ana mai o tr.ela poe o Kapuukolō i laweia ai e hoomalu makai o Kakaako ike ahiaīi) Poalima nei, aole ko lakou niau pupupu hale i uoho ai a kupa, Ua pau i na a)elo ana ole oke ahi. Aloha rro ! Ua hoihoi nui hou mai no i na wahi ope ope me na ukana e ae.

Afa 08 luina, he 19 ka nui, o | ke Keauhou i k»! o KaKaako i e hoomaluia nei, Ke hoōmaluia ] niēi k.ma mokuiwaho, a i ka po | Poalima nei,- na lawaia ua p<?o ' '•vrir>a nei aai maka r>ui ika ia,: ai ka ike ana o fce kapeoa, ua ' hoiKeia a hootna nui ia no ka I hoomalu kaawale loa ia

Mawaho ae hoi o na iuoa a makou i hoike %\ ma kela helu aka nei, eia hou iho na in.oa.o na poe eae i oluolu: Kalamau, Luukia, Likaheka, Elena, Poepoe, Jchn Paaina (9 Paawa ka makou inoa,i hoike mua aku ai), Kepano, mc Keohali-ku. Ua haokuu loa ia mai 0 Peke P&nee Huiosku 1 ka Poaono nei.

Ua koi ae ua poe kalepa Ke pani me Pake no ka aeia o ko iakou mau waiwai e kooio paai a e laweia i ca mokupual, no ka mea, ke ole e hooeoamaia ae ua rula hopmalu, e nui ana ko lakou poiuo Ke noooooia nei ia mau aoi e ka Papa 01* E hoooiauaoia uo hoi qo lapaoa mai afi keia uo ua ukaoa mai Kobe mai.