Ka Makaainana, Volume IV, Number 15, 7 October 1895 — Page 8
8 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 7, 1895.
HOOKO MOEUHANE.
-
Pololei Kekahi Mau Mahele o
ka Wehewehe a ke Kilokilo.
[ E nana i KA MAKAAINANA o ka la 16, helu 12, a me ka la 23 o Sepatemaba, 1895, helu 13.]
1. I ka piha ana o ekolu anahulu, o ia o 30 la mai ka la 1 mai o Augate, hooko hapa ia iho la kekahi hapa o ka moeuhane ma kahi o 700 koa. O ia hoi ka puka ana ae o na koa e hoomalu i na ma'i o Kapuukolo ma ka la 31 o Augate, a i ole, la 1 o Sepatemaba paha. A me he la, aole i pau ka hana a ia mana, malia he wa no a hoea hou ae ma ke ano okoa ae.
2. I ka la 13 o Sepatemaba, huhui akolea ia ae la na poe ma'i ole o Puuhale, Kapaakea, a me Waipilopilo, a ko iho la ka hapa mua o ka mahele 7 o ka moeuhane, ma kahi e pili ana i ka puoa, oia keia malalo iho:
"Puoa, he hoike ia no ka huhui akolea ia o ka lehulehu me he holoholona la." Aole o ia wale, o na ohana pu kekahi o na poe i loaa i ke kolera me ko lakou mau ukana, hookahi ka huhui akolea pu ana a noho ana i Kakaako, a o ka panina o ia mau hana o ia ke puhi ana i na hale i ke ahi. A ko iho la ka inoa o kekahi alii, o Kapaakea, ma o ka inoa la o kekahi apana aina i kapaia o Kapaa kea. I ka la 24 aku la i pau ai ko laila mau hale i ke ahi.
3. I ka po o ka la 17 o Sepatemaba, powaia iho la o Frank Godfrey me ka hamaia i ke ta me ka hulumanu, a liia iluna o ke kumulaau. Hooko hou ia iho la ka mahele 7 o ka moeuhane e pili ana i ka puoa, oia iho keia malalo:
"Ina e hooneeia o 'p' a pili me 'oa', e loaa ana ka haina, po-a (powa) Nolaila, o puoa, he pu powa ia, pili i ka imi ana e powa malu i ke ola o kahi mea a mau mea paha; ina aia ua mea la ma kahi wahi a mau wahi e ae paha, ina he wahi paa ia a wahi akea paha, e imi ana no ka powa i ke ola o ua mea la." A ua komo pu iho la ka mahele 7 a Kalakaua i hookau aku ai i ka lei pua kakalaioa maluna o ke poo o Liliuokalani, oia hoi ka hoomainoino a me ka hoomaewaewa, a malia o kiei wale ia aku ke Kiahaokeahonui, a i ole, he mau ano powa e aku no koe a loheia ae.
4. I ka la 6 o Sepatemaba, hooko hapa ia iho la kekahi hapa o ka moeuhane e pili ana i ka hookuuia o na pio kalaiaina me ka Moiwahine. A ko iho la ka mahele 6 o ka moeuhane e pili ana ia Haalelea, o ia hoi keia malalo iho:
"Haalelea, he inoa keia e hoike mai ana i ka haalele ana iho i kahi mea, e like me na pio e haalele ana i ko lakou kulana noho pio a hemo ae iwaho." Ekolu mahele haalele i koe, o ia (1) ka haalele iho i ke Aupuni, (2) ka haalele iho o ka ma'i kolera, a me (3) haalele iho o na poe hoomalu me na pio a hemo ae iwaho.
5. Ka lilo ana o na ola makamae he 63 ma o ka hemahema la o ke kauka o ka Papa Ola, me ke keakea ole aku i ke komo ana mai o ka maka nana i lawe mai i ka anoano ma'i kolera. Mamuli o ka make ana o keia poe he 63 i ke ai na wehewehe e pili ana i ka lau la i ma ka mahele 8, o ia hoi keia malalo iho:
"O ka wa-hi ana i ka lau la i, a i ole ia, lawalu ana paha a waiho aku iloko o ke ahi, o ia no ka owiliia a hoohaikiia o na pono o ka lahui, ke ola, a me na pono ola, me ka lilo pu o kona mau lako i mea ole a me ka hookuewaia, a lilo aku i kaleleiwi. A ua like no ka wa-hi ana ae i ka lau la-i me ka i'a me ke kanaka make iloko o ka holowaa a waiho aku iloko o ka luakupapau." He ala, o ka wa-hi la i, o ka pahu kupapau ia; o ka i'a make, o na kino make no ia he 63, o ke komo ana iloko o ke ahi, oia ka lua kupapau kahi e palahe ai ke kino e like me ka mo'a ana i ke ahi.
E nana aku i na wehewehe o ka i'a Kokolopao ma KA MAKAAINANA o Iune 24, helu 16 e loaa ana na hoike o ko ka lahui mau hoohaikiia ana e like me keia malalo iho.
Mai ka lae o Makapuu a Kalaeloa, mai na kanawai mai ka uka a ke kai, ua kaupaleia na mea a pau aole e imi a kii aku i ko lakou mau pono ola iloko o ia mau wahi. Aole i ka i'a, aole i ka auau ana, aole hoi i ka hele ana aku iloko o kekahi mau apana e ae; aole he lanakila, he ano pio maoli no i ka nana iho Oiai ka lahui i makemake ole aku ai i ka hiki ana mai o ka ma'i luku e ulupa ia lakou, pela nae i hoopilikia wale ia ai ka lahui mamuli o ka ae wale ana o ke kauka o ka Papa Ola e hookipa mai i ka ano no kolera me ka hana pu iho no i na laau make iloko o na kahawai i mea e kaupaleia ai na kanaka i ka ai ana i na mea i make i ko lakou mau ola kino. A e ole ka Ahahui Manawalea, loaa ai kahi paina awakea hookahi ana paina aku i kahi awakea hou aku. Ua ahona ia o ka hele, ka ilihune a me ka wi na mea e ku mai nei i ke alo o keia a me keia kanaka.
O na hoohaikiia ana ae la maluna i hoikeia ae la, ua hooia pu ia mai no ia e ka wehewehe elua o ka lau la-i e like me keia malalo iho.
"O ka lau la i, he mea kipaku a kaupale, he kanawai, he oihana ia na ke kahuna kuehu la-i." Nolaila, aole he ahuna kuehu la-i e ae, hookahi wale no kahuna kuehu la i i ikeia i keia mau la, o ka Papa Ola wale no ka mea nana e kuehu nei na ma'i a noho i Kakaako, a na lakou no na poe na lakou e kau pale nei na kanaka mai ka imi ana i ko lakou ola ma na kai a ma na kahawai. Aole o ia wale, o ka emi hope pu kekahi o na hana imi waiwai a na poe kalepa mamuli o keia mau hana a ka Papa Ola. Nolaila, ua pahola like ka poino mai na poe ilihune a na poe waiwai. Nowai la keia hewa nui? Aole anei no ka hana hemahema o ka Papa Ola? Nawai e pani ke ola o kela poe he 63 i make aku la?
[Aole i pau.]
-
He wahi uwapo uuku ka i hanaia iho nei ma ka uwapo Pakipika, i mea hooili opala no ka lawe loa ia aku i ka moana e kiola ai.
KELA A ME KEIA.
-
Owe aweia na la i hala iho la
He $3 31 1/4 ke kumukuai o ke kopaa.
I keia kakahiaka i hoomaka ai na kula a pau.
Ua hoomakaia ka hana ana i na hale holoi lole hou makai o Koholaloa.
Hauoli kamalii a me na Pake i keia wa, ua hoomaka hou ka wa hoolele lupe.
Ke upuia aku nei e ku mai ana he mokukaua Iapana i keia mau la iho.
E hooliloia aku ana paha ke Kaimiloa i moku hoomaemae ukana ma keia mua iho.
I keia la e ku mai ai ka moku mahu Kina me ona Pake paa hana no na mahiko o mea ma.
Ua huli hoi aku o Kanikela C.T. Waila ma ka Auseteralia o ka Poakolu iho la no Kapalakiko.
Aneane e paa loa ae ka hale keaka Pake hou o uka o Aala aenei. E nui loa aku ana ke kulikuli o ia wahi.
He $1 40 ka lilo o kela a me keia ohua i hoomaluia iho nei ma Kahakaaulana o ka la no ka ai a me ka i'a.
Ua hookiekieia ae o makai W Needham i lutanela no ka Wati Ekolu, ma kahi o J Luahiwa i hoopauia.
Aole e ku mai ana ma mokumahu Miowera a me Warimu i keia mahina E noho ana laua ma Kikane e hoomaemae hou ia ai.
Ua huli hoi mai ke koena o na pio kalaiaina i hoohanaia ai ma Hilo-ma ke Kalaudine o ka Poaono nei me na ola kino maikai.
O ka La Pule i hala, Sepatemaba 29, o ia ka la hoano o Sana Mikaela a me na Anela a pau, a ua hoomana oia ma na luakini Roma me Enelani.
I kakahiaka Paono iho nei i hoomaka hou ai na kaaahi e holoholo hou e like me ka manawa maa mau mahope iho nei o ka hoomalui ana no kekahi manawa loihi.
E malamaia ana e na limahana o ka uwapo mokumahu Osianika i kahi o keia mau la. He paina hoomanao no na la hana iho nei o lakou.
Ua hoomaka hou ae e holo i ka po Poaono iho la na lio poniniu. Laukanaka no, a loaa no kahi e hoonanea a hoopau manawa ai o kahi poe.
Ua hoopaiia imua o ka Aha Apana i ka Poalima iho la o Akoni, kaikoekoe o Keo Wudewude, no ka hoike wahahee ma kela hihia moe paewa o E Wudewada me Misi Akau.
Ua pelu hou aku no ka Ipuka Gula i ka hora 4 o ke ahiahi Poakolu iho la ka Auseteralia me ka lawe pu aku i na ohua, na eke leta, a me na ukana mai keia awa aku. I ka po Poakahi i hala ke ku ana mai.
O na ohua a pau i hoomaluia iho nei ma Kahakaaulana o ka mokupuni kaili la, ua pau nui i ka hoihoiia maluna o Keauhou no Kauai i ka Poaha iho la. I ka po Poakolu, ua malama ae la kou he wahi paina hoomanao hauoli no ko lakou hoomaluia ana malaila, a me na lealea he nui.
Ua hopuhopuia iho nei kekahi poe Pake no ka hoao e opaopa i na wawae o ka lakou poe kaikamahine uuku, he mea hoi i maa ia lakou i ka hanaia ma Kina. Ua hoopaiia kekahi Pake i ka Poalima nei e ka Lunakanawai Apana.
Aia imua o ka Aha Kaapuni ma ke kaulike he hoopii kue ia Kalausa Sepekela, na ka Hui Kalepa a me Ko Hawaii o ke Kula o Kamaomao, e pili ana hoi no ke Ahupuaa o Wailuku i lilo ai iaia mamua mai na Komisina aku o na Aina Leialii.
Ua hopuia i ka La Pule i hala kekahi poe haole holoholo moku lealea mamuli o ko lakou hoao ana e hookomo iloko o Puuloa, a me ke kue i na rula o ka Papa Ola I ka Poakolu iho la i ku ae ai lakou imua o ka Aha Apana, a ua noiia mai a hookuuia
He la nui ka Poakolu iho la no na Pake. I ka po iho i piha ai ka ewalu o na malama o ka mahina poepoe, iloko o 21 makahiki o ka noho ana o Kwong Su, i Emeperoa no Kina Ua hoomanao ae na Pako ia la e like me ka mea i maa mau ia lakou
Mamua o ka huli hoi ana aku no kona aina hanau ma ka Auseteralia, ua hele ike aku o Misasa Wilisi, wahine a ke Kuhina Amerika, ia Madame Vale, wahine a ke Komisina Farani i make. Aole na wahine a na luna o keia Aupuni i hana aku pela.
Eia ka Hui Mokumahu Osianika ke manao nei o kukulu i mau mokumahu hou no ka holoholo ana mai ianei a hala loa aku i ka Hema. Ke hanaia aku, e oi ae ana ka nui a me ka holo i ko na moku o ia hui e holoholo nei i keia wa. Na keia mua aku e hoike mai i ka pololei o ia lohe a me ia mea i manaoia ai.
I ka wa o kekahi Pake malama halekuai i hele ai mai kona hale aku i ka Poalua iho la, ua hoea aku la na makai iloko o kona hale me ka palapala huli, a kuekaaia aku la o loko o ka hale a hiki i ka loaa ana aku o kekahi mau tini opiuma. Ua hopuia oia a hookolokoloia imua o ka Aha Apana i ka Poakolu iho la a hoopaiia he $100 me na koina. Ua hookaaia ae ka hoopai a pau.
Mamuli o ka lawelawe inoino ana o D. Lokana, kekahi makai kumau, ia Solomona a Pinehasa Wood, i make, i kela po Poaono aku nei a poino na lei a kekahi poe wahine kau lei o kahua. Ua hoopaaia o Solomona no ka ona, a no ka makau paha o keia makai, ua hele aku e mihi me ka ae aku nana e uku ke poho o kela poe kau lei, a hemo mai no hoi ka mea i hopuia. E hoomanaoia o keia no ka makai i hili ai a haki kekahi wawae o Kamoa, mamua aku nei, makai o Kawaiahao.
-
Ma ke Kauoha
-
BURO O NA AINA AUPUNI.
Mamuli o ka mana o na Komisina o na Aina Aupuni, ua hookohuia o MR. C.P. IAUKEA i Hope-Agena no na Aina Aupuni no ka Mokupuni o Oahu, e hoomaka ana ia hookohuia ana mai Sepatemaba 7, 1895.
No na Komisina:
J.F. BROWN,
Komisina a Agena o na Aina Aupuni.
ok 7-3mnw