Ka Makaainana, Volume V, Number 7, 17 February 1896 — Page 5

Page PDF (881.21 KB)

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 17, 1896. 5

i ka pono o na lahui nawaliwali. E hoao wale no na Mana e ae e hoonawaliwali iaia ma o kona mau panalaau la, a e pau nui aku ana no i ka hoka.

-

                     Penei iho e maopopo ai ia kakou ka hoka. Iloko mai nei o ka Hale Ahaolelo Makaainana o Kanada ma Otawa, la 5 nei, ua waihoia aku he olelo hooholo e kukala ana i ko Kanada kupaa mahope o ka nohoalii Beritania me ka hiki ole ke hoomahaea hoomakiliia, a me kona aa loa hoi ina e ala ae ana he kaua e hana aku i kahi molia ana no ka hoomauia o ka emepaea. Ua aponoia keia olelo hooholo. Ma ka manao o ka mea nana i waiho aku. o Misita Makanila (McNeill), ua hana oia i kela me kekahi manao e hoike aku i ko Amerika Huipuia lahuikanaka i ko Kanada kulana ke ulu ae he kaua ana. Nolaila, aole loa o Kanada e hiki ana ke hoohuiia aku ia Amerika Huipuia.

-

                     Ma keia ae la e ike lea ai kakou aole loa e hiki ana o Enelani ke hoopuehu liilii ia e na poe e mauaoino aku ana iaia, oiai, aia ka hoike kakoo a kekahi o kona mau panalaau, a me he la, pela aku ana no paha hoi ka hapanui. I hooia no nei kupaa o na panalaau mahope o ka aina makua, aia kela kaua ana ma Soudana iloko o 1884, o Wale Hema Hou, Auseteralia, ka i hoouna aku i puali kaua malaila e kokua ai i na pualikoa mai Enelani mai. Nolaila, ma na ano no a pau, e ko mau ana no kana mau hana a pau ana e makemake ai e hooko. Ua like o Beritania Nui me he ohe luli ole la i ka makani nui, e noke wale no aohe kau e hina ai, no ka mea, ua kakia paa la ke aloha aina iloko o na puuwai Pelekane a pau.

-
"HAEHAE KA MANU!"
-

                     Eia o Kakina ke opa pu ia nei ma na ano a pau e na hoikeike ana a ka nupepa Kuokoa namu, e pili ana no kela hoike hilahila ole ana o kue ana ia Kuhina Nui Geresehama i make.

-

                     Ke hoao nei na nupepa ohua palemo e pale ae i kona mau hala, oiai oia e noho Kuhina Hawaii ana ma o, eia nae, aohe ia e nalo, a ole loa hoi kona pakele. Ua hooiaio loa ia ae nei e ke kakauolelo pilikino a ke Kuhina Nui i make ua loaa pono o Kakina e kakau ana i na manao kue i ke Aupuni Amerika a haawi aku i ko laila poe kakau nupepa. Pehea no e nalo ai, ua like oia me kekahi manu hanaino i kona punana ponoi iho.

-

                     A e ole nae hoi keia mau hoike manao ana a Kakina ia Misi Kete Fila ikeia ai na Haki, oiai oia e noho Kuhina ana no ko na Aina E, ka i kakau i kela mau palapala kue i ke Aupuni Amerika, a hoounaia ia Kakina, a nana aku hoi ka hoopalahalaha loa ana aku ma o iwaena o na poe kakau nupepa. He hoike keia no ka hooliloia o ko Hawaii nei keena oihana ma o i keena hoinoia hoolaha manao no na nupepa, a mawaho ae hoi keia o na hana hoikeike kii Lua o Pele a ua Kuhina Noho Hawaii la ma o. Hilahila ole no hoi paha.

-

                     Paikano aenei hoi ka ohua palemo liula, ka Hoku, o kekahi manao a Misita Kole i kamailio ai me Misi Kete Fila a i hoolahaia ma kona nupepa ma Kikako, ua hooponopono hou ia ia manao e ka Aha Kuhina maanei mamua ae hoi o ka hoouna loa ia ana i o e hoopuka ai. Ano e no paha hoi keia poe.

-

                     Ua painuu ae ka nupepa Ahai-lono-Manawa o Kikako, mamuli o ko Kuhina Kupa kakau palapala ana aku no keia kukai kamailio pu ana me Kole a aponoia ai mahope iho e ka Aha Kuhina. Ma ka manao paha hoi o ia nupepa, ua lilo ka hanohano i ko lakou mea kakau komo palekoki. Pela io no paha hoi ma ko lakou manao ana.

-

                     Wahi no o na hoakaka ana a ia nupepa, he manao keia no keia Aupuni i ka Peresidena, Aha Senate a me ka lahui Amerika, a no Misi Fila hoi ka lima nana i hana a i hoouna aku. Ua maikai no paha hoi ia ia lakou nei ma ae. Mai oi loa no nae paha hoi ka pono ina e hoounaia aku keia mea komo palekoki i Kuhina Hawaii ma Wasinetona, a e kipaku mai hoi ia Haki e hoi mai, oiai, ua pau kona hie a me kona hilinaiia. Oia, i palekoki hoi paha ko kakou ma o!

-

                     Ina he ake ko Alapaki Kauka, Lunakanawai Nui, e heluhelu nui ia kana haiolelo i heluhelu ai he mau pule i hala ae imua o kekahi poe kakaikahi, he umikumamalua paha a keu, maloko o ka hale o ka Ahahui Opiopio haole, aole loa o ke Kuokoa kahi e hiki ai ke ikeia e ka hapanui o ka lahui. E like no me ka hoihoi ole ia e na poe o kona poai, mahope iho o ka hoolahaia ana ma na nupepa, pela no e hoihoi ole ia ai ma ke Kuokoa. Ua like a like no ke inoia o kahi a me kahi, a e aho mai no i KA MAKAAINANA nei, a i ole ia, i na wahaolelo lahui e ae. [Ina o Alapaki i unuhi a haawi mai ia makou, hoopukaia e makou me kona lilo ole.]

-

                     Puiwa a puoho na koa Aupuni i ka wanaao Poalima nei, hora 1:20, eia nae, ua oleloia ae ma na nupepa nemu he hoao ana ka ia i ko lakou makaukau a makaala hana Ae paha, o ia paha, a pela paha? Ua lohe mai nae hoi makou, i hoalaia ka ko lakou hiamoe mamuli o ka lono, ma ke telepona paha, ua pae mai na poe kipi kuwabo a aia nui iwaho o Pawaa kahi i nee mai ai.

-

                     Hu no ka aka i keia makau honua o ua poe la, no ka mea, wahi mai no o ka hoikeia la makou, ua kuhihewaia paha ka hana hoomaamaa himeni a na kaikamahine o ke Kula Kamehameha iwaho o laila, eia nae, ua pau mua lakou i ka hoi i ka hora 11 p.m. aku. Nolaila, ua aka kuloko iho makou no keia lono hoomakeaka. Malia, he wahapaa paha hoi na kekahi kolohe.

-

                     Ma ka aoao hoi o na koa, nui ko lakou nauki i ka hooluhi wale ia ana i ka po a hoalaia hoi ko lakou hiamoe ana ua nanea, no ka mea, ia lakou ka i hoea aku ai iwaho o Pawaa, he pouliuli wale no, a he mau bipi a me na lio ko loko o ka Paka Kuokoa. Wahi mai no hoi o ko makou lohe, ina ka i ike io aku na koa i kekahi poe kino kanaka e hele mai ana me na lako kaua, ina la ua pelu hou ae lakou i hope a hoi loa mai no loko nei e like la me ka mama a ko lakou mau kapuai wawae e lawe mai ai ia lakou. Akaaka io no la! Auwe hoi ka maeele e!!

-

                     Ma ka hoike hoi a ka nupepa Kamailio Kaona (Town Talk) o Kapalakiko, ua hoohalikeia na hana i hookahuliia ai o ke Aupuni Moi iloko o 1893 me na hana mai nei a kela poe haole kipi pakaha ma ke Taranavaala. O kahi wale no o ka like ole ana, ma ka manao o ia nupepa alakai iwaena o na poe koikoi, na kekahi luna Aupuni o Amerika Huipuia i loaa ka hoomanaia i kokua i ko nei poe hana hewa, a hooleleia mai hoi na koa malalo o ke alakai ana a kekahi alii o aahu ana i ka aahu koa moana o ia Aupuni, a pau pu no a me na luina. A ua hoomaluia hoi ke Aupuni i ku ae me ka hae o ia Aupuni, mamuli o ke kauoha a kela elele, a hala he mau malama ma ia ano o ka hoomaluia ana me ke ku kiai mau o na koa malina ma ka hale oihana poo Aupuni.

-

                     O kahi hoi o ka like ole ana me na hana ma ke Taranavaala, aole kela poe i hoounaia e ke Aupuni Beritania, aole no hoi i kokuaia ma na ano a pau o Beritania Nui, ole loa hoi e kona Panalaau e pili kokoke ana ma ia wahi. A i ka lohe ana hoi o ke Aupuni Makua, ua awiwi e hoole koke aku i kela hana kipi pakaha i alakaiia e kekahi makaainana ona, a he poe makaainana no hoi nona ka hapanui o ia poe ma ia huakai palaualelo a hopena waiwai ole.

-

                     Eia nae, i o kakou nei hoi, i ka wa o ke poo o ke Aupuni o Amerika Huipuia i makemake ai e hanaia mai ka pono i ka Moi a me ka lahui, ma ka hoihoi hou ana ae hoi i ke Aupuni kumu a kona kulana mua, ua kueia aku ia manao hooko a hana pono e na poe kalaiaina ma ka aoao e kokua ana i na hana kipi pakaha i lawelaweia maanei Mamuli hoi o ia hana, ke mau nei ka noho pilipe ana o ka lahui oiwi malalo o ua poe a ia Aupuni makamaka i kokua ai ma o kona mau luna kiekie la.

-

                     He keu no paha hoi a ka hilahila ole o kela poe i hana ai e pili ana ia Hawaii nei, eia nae, ke nunui nei ua waha i na hana a na makaainana o kahi aupuni okoa aku i hana ai me ke kokua ole ia e ko lakou aupuni. O ia nae paha hoi, ua okoa ia mai ia lakou aku. Aia no a ku pono iho ia lakou, alaila, loli ae ke alelo a me ka eueu ana o na lehelehe hana lokoino.

-
Kolohe o ke Kakahiaka.

                     I kakahiaka Poaono nei, ua komo ae he wahi keiki Pake a mio iho la he wati pakeke na kekahi o na Kepani o loko o ka halekuai e pili koke nei me ka halepai o ko makou Puuku, ma alanui Moi, a holo ae la ma ka aoao mahope me ka manao e nalowale mai na maka, aku o ka mea nona ia waiwai, aka, ua paa koke oia i ka hopuia o ka mea nona ka wati, oiai oia e hoao ana e komo ma kekahi ala ololi ma ke kala o ka hale. Ua teleponaia ona makai i ka Halewai, aole nae i hiki ae. Pilikia loa kahi Pake no ka hehiia iho maluna a noi ae la e hookuu iaia. Ia hemo ana ae no, o ka mio koke aku la no ia o ua wahi keiki Pake la ma ke ala ololi no ana i komo mua ai a puka mauka a nalowale loa. Eleu no!

-

                     O ka Poaono, la 22 o keia malama ka la hanau o Wasinetona o Amerika Huipuia. E malamaia ana he mau lealea ma ia po iho malalo o Manana no ka hoomanao ana ia la.
                     He kula ao oihana koa no na Pake ke hoalaia ana i keia la e kekahi haole Olelo E nona inoa o Kapena Vitoa Baka. Oia kekahi i ke kaua no waena o Kina me Iapana malalo o na hoounauna ana a ke aupuni o Kina.
                     Ua aeia ke noi oki mare a keia poe malalo iho i ka Poaono, la 8 nei: H. Haole kue ia Paakaula (w), no ka haalele wahi moe; John Kalaukoa kue ia Elikapeka Kalaukoa no ka moekolohe; Kilikina (w) kue ia Koki no ka malama ole i ke ola a me ka hana ino.