Ka Makaainana, Volume V, Number 19, 11 May 1896 — Page 4

Page PDF (913.67 KB)

This text was transcribed by:  Linda Kaholo
This work is dedicated to:  Awaiaulu

4                        HONLULU,  OAHU,  POAKAHI.  MEI  11,  1896

______________

 

KA MAKAAINANA.

 

HE NUPEPA OILI PULE.

_______________

 

W.  H.  KAPU,

@@@, Lu@@ Nui a LUna hooponopono.

Wahi noho, ma Honolulu.

F. J. TESTA (Hoke).

Puuku.

 

KEENA,  Helu 327,  alanui Moi  ma

Waialeale,  kokoke i Alanui Koni.

_____________

 

UKU O KA NUPEPA.

No Ekolu Malama . . . . . . $  .50

                              No Eono Malama . . . . . . .  1.00

                              No Hookahi Makahiki . . .  2.00

_____________

POAKAHI MEI 11 ,  1896.

_____________

 

   O KANAWAI ano nui ole ia e hooholoia nei a @@e na hoololi kanawa, aka, o na kanawa ano nui hoi uo ka pono o ke Aupuni, he ole ka hoeueu a hoawiwioa aku.  Malia aia aku paha i na la hope o ke kau e hooholo pupuahulu ia ai, a i ole no hoi ia, e hoomoe aku ana a no nei kau ae paha.  Nui no ka hoopala lauhala ana o ka lakou nei me na mau hana.

______________

 

   POLOLEI, he akua-lapu mao popo io no ka ninau hoohuiaina.  E kala no makou i olelo ai, e noke wale no lakou nei ma ae a huli@@@ ke ao nei, aole loa e loaa ana.  Aia wale no ka loaa a na ka lahui kumu  @@ui aku, alaila, emoole e hikiwawe loa ka hoomaopopoia mai me ka hakalia a kaukaulua ole iho o Amerika Huipuia.  Ma ke koho balota e maopopo loa ai .  Oia , ho ae!

 _____________

 

   NAWAI aua la e uku na koina i koiia poho  me Vitoria, Kolumebia Beritania, a ka aoao pale e uku ai mamua ae o ka nee ana aku o ka heohalahala imua Mamuli o ke kipaku kuleana ole ia ana o kela poe haole me ko ke kanawai kakoo ole aku, e kau mai ana kela ko koi maluna o ke Aupuni, a na na poe hookaa auhau @uanei hoi ia o auamo aku i ka hua o, ia hana lalau ane.  Nawai ana la auanei hoi e uku aku ana?

 

_____________

 

   LAPUWALE no hoi na poe haole kakau nupepa iwaena o kakou nei e kakau mau nei i na nupepa o na aina e.  Ua hooliloia kela haunaele o Alanui Ema mawaeua o na Pukiki a me na maki kaulio he hoeueu e kipi i ke Aupuni, e hoopoino i ke ole o Peresidena Kole, a e hoihoi ae i ke A@@iaimoku iluna o ka nohoalii.  Aia no la hoi a nui ka hoounipuni ana, alaila, loaa ko lakou nei ma alohaia, loaa ko lakou nei ma alohaia mai e ko waho poe.  Nui uo paha hoi ka imi epa.  E pono paha hoi i ka Loio Kuhina e hopu ae i ua mea kakau la no “na mea ino wale” ma ka hoolaha hoopunipuni.  Aole is he mea hewa, aka, o ka pono io maoli ia.

 

E MAKEE I NA MAUAHINE.

_______

 

   Lehulehu na keiki liilii hanau hou, a pela aku a hiki i na makahiki elima a oi aku , e mamake  nei iloko o keia mau la.  Pela no hoi me na makuahine oiwi opio e pau nei i ka hele no kela “ala polikua a Kane” mamuli o na popilikia hookohi hanau keiki a me kahi mau popilikia e ae o ke kino e poino ai.  Ua lilo keia mau hiohioua a kakou e ike mau nei i mea e hoehaeha ai ia loko, noka noo noo iho o ke alahele keia e ko ai o kela wanana palaualelo no ka pau a nalohia loa aku o ka lahui kumu a oiwi mai na papa lina aloha aku o Hawaii.  Nolaila, ua komo mai ke kaniuhu iloko o makou no keia mea a ke ninau nei—No keaha mai la ke kumu o keia?

   Ua konoia mai makou e ka kau i keia manai mamuli o ka hoikeia ana mai ia makou o ke kumu i make ai o Misasa Luika Kaona i ka po La Pale, Aperila 19 aku nei.  Ma ka hoike a ke kauka haole (Dr. C. C. Ryder) nana oia i lawelawe i kona mau hora hope, ua hookohi oia e hanau i ke keiki, aka, ua make no iloko; pela kela keiki make i waiho ai iloko o ka opu mai ka La Pule, Aperila 12, a hiki i ka Poaha mai, la 16, ka la o ke kauka haole ikiiia ai, a ua loihi ka wa o ke kina keiki make i waiho ai iloko e hoopoino ai i kona laulau; ua lawelaweia oia e kekahi kauka Pake a huaiia me kana laau, me he ti la ka o @@u ai: ma ia hope iho i kiiia aku ai oia (ke kauka haole) a nana i kauoha e hoihoiia i ka Home Makuahine Kapiolani; ua hookoia ia kauoha e ke kaue a me kona ohana, a oiai hoi ma ia home, ua hoohana a lawelaweia na han a pau o keia au naauao, i mea e hoopakele ai i ke ola o kela makuahine opio, aka, aole i loaa he pono;  a mamuli hoi o ke koi a ke kaue, me ko ke kauka ike ka ua pokole loa kona manawa e ola ai, ua aeia e hoihoiia i kauhale, i make imua o ke kane a me ka ohana.  Pela iho la ke ano nui o na mea i hoikeia ae e ke kauka.

   Ma ki makou aoao hoi, ua hui a ninau makou i ke kaue e pili ana no keia mea, a ua hoike mai oia aohe kauka Pake i lawelawe i hana wahine no ka hamau keiki, aka, he ekolu ka pule mamua aku, he oiaio he kauka Pake ka i alwelawe iaia, a i kona (kauka Pake) ninauia ana aku ka ina he hiki iaia ke lawelawe no ka hoohanau keiki, ua olele mai oia e kii i kauka haole, a o ka mea ia i hookoia, mahope iho o ka hookohi ana a hemo ole ai ke keiki.  A oiai hoi e hoihoi ana ke kane i kana wahine no kauhale maluna o kekahi kaapio, mahope o ko ke kauka haole e ana, a ma waho iho ka o Kamaki Kuea, na poo ae la ka kekahi lima o ka wahine a loaa ke poo o ke kaue a huki iho la ilalo a hooi, o ke aili ae la no ka ia o ka no @ho a pau loa iloko o na puili ana a ke kane,  Walohia a lihaliha wale.

   Ano, ua loaa he kahua no makou e kaunailio ai.  Ma ka hoomaopopo iho, ua hoohemahemaia ke ola o kela makua hine opio, aole i kii koke ia i kokua oona me ke kino, e pono a e ola ai oia.  Ua kaa keia koikoi maluna o kana kane, lua no kakoou e hoomaopopo iho ana, oia hoi, ina paha hoi i kii mua ia ke kauka haole nona, malia no hoi loaa @@ palekana nona a me kana keiki; eia nae, ua houlolohi loa ko ke kauka kiiia aia a ua make ke keiki a ua hala he mau la, ua hoomaka e ke ino ia loko, a na ia ino i hoopo ino i kela makuahine a hala opiopio aku la.  He palaleha maopopo loa keia,  A no kela hoike hoi a ke kauka haole ua lawelawe mua ia ua wahine la e ke kauka Pake i ka konoia ai ke kane e hiki aku imua o kekahi halawai ana o ka Papa Ola, i hiki ai oia ke ninaninau pono ia, a ua hoike aku oia e like no ka me kana i hoike mai ai ia makou, i hoakakaia mamua ae.

   Ma keia wahi makou i makemake ai e ao aki i ka lahui, mai no kakou a hoopalaleha e like me keia ae la, aka, e huli koke i ka pono oiai ka wa kupono, oia hoi, i ka wa kinohi o ka hoomaka ana.  He mea nui ma makuahine i hiki ke hoohua mai i na pulapaula, a e pono hoi na kane e pulama aku.  @@a ua ilihune, aia ka Home Makuahine Kapiolani, i hoalaia e ka Ahahui Hooulu a Hoola Lahui, kahi hoi e hiki ai ke hoojanuia na makuahine Hawaii a pau me ka lilo ole, a meka lawelaweia e na kauka me na poe lawelawe kupono.  He hana hiwahiwa ka ia home e ku nei, a ua lehulehu na makuahine oiai i hanau malaila.  Aia ia home malalo o ka maiama a me ka lawelawe ponoi ana a kekahi wahine Hawaii, a nolaila, aohe mea e na wahine a me kakou a pau e hilahila iho ai, no ka mea, he hookahi ke kamailio ana, ka noho ana, ka luaua ana, a me ka ai aua.  Ina nohe opu hapai keiki ua loaa mamuli o ka hewa, ua like wale no ma ia kahua, aohe he hookaeia, no ka mea, o ka hooulu a hoola lahui ka makia o ia home.

   Nolaila, eia no he puuhonua no kakou e pau ai o ka pilikia a loaa no ka palekana me ka nui ole o ka lui a me ka uuku mai o kahi lilo.  Ua laweia mai na hana maikai a keia home oia imua o ko kakou @an maka, hemau makahiki aenei o ke ku ana, a ua hiki ole ia kakou ke hoohewahewa iho.  a ua nele nohoi kakou me ke kumu kupono e olelo iho ai, no ka mele a me ka ilihune mai ke kumu o ka pilikia.  O ka makou ao hope loa hoi i na hoa lahui ma keia kukulumanao, ke maopopo a ke ika ua hemo ka inaina, e pono e hoomakaukau mua i wahi puolo o  na wahi aahu kupono ho ka wahine, kau ma kekahi laa a holo pololei no ia kahua hoohanau, a o kahi lilo kaa wale no kahi mea uku aku, a o ia wale ae la no kahi lilo.  E ike mai ka lahui eia noke ola a me ka palekana o na ma kuahine a me na pulapula hou imua o ke alo, aohe i mamao aku i kahi e, a o ko kakou apo ae ka mea i koe, i kahi e hoohanau maikai ia ai o ka kakou mau ewe a me na manao e ola ai ka aina a me ka lahui o nei mua aku o Hawaii nei.

 

_____________

 

E HOOPAA I NA INOA.

_______

 

   A hiki mai i keia la a makou e oili hou aku nei, aohe mea paneia mai no ka makou mau hoakaka a ao ana ma ka helu hala e pili ana i ke Kanawai Hoopaa luoa.  Eia nae, ma kekahi o ia mau hoakaka ana, ua paewa a kuhihewa loa makou, oia hoi, ma kahi e hoike ana aia iloko ae o Augate e mana ai ua kanawai la  Aole ia o ka pololei.  Ua mana ua kauawai ia mai keia wa aku a i ka Poaono nei ka hooko mua loa ia ana.  Aia nae hoi malalo o na hoakaka ana o ua kanawai la, ua oleloia e hoopaaia na kane a pau mamua ae o ka la mua o Augate e hoea mai ana, a o na kane i paa ole mahope aku o ia manawa, e hoopiiia no lakou, a ke ahewaia, he $50 ka hoopai.  aohe uku no ka hoopaa ana, aka, ke nalo wale ka palapala hooia mua i loaa mai i kahi mea, he hapaha (25 kenets) ka uka no kekahi palapala hou.

   Na keia mau ka@oaka o ua kanawai la, ina no ua hoihoi ole ia, i kono mai ia makou e kue aku i na ao lalau a ia makamaka.  Malia ua kuhihewa a maopopo pono ole no paha hoi laku i ke ano a meka mauao maoli o ke kanawai.  Ina e hooloheia ana ia ao lalau e ka lahui, @a makaukau ane hoi ia poe ao lalau me na dala e uku ai i na hoopai?  Owai hoi i waena oka lehulehu oiwi i makaukau kiola i $50 no ka hoopai iloko keia wa nele?  He pilikia mao