Ka Makaainana, Volume VI, Number 1, 6 July 1896 — Page 4

Page PDF (877.03 KB)

This text was transcribed by:  Cyndi Defenbaugh
This work is dedicated to:  Alexander Ngum, Grandpa

                                           Ka Makaainana.
                          HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 6, 1896.

                                       KA MAKAAINANA,
                                     HE NUPEPA OILI PULI.

                                          W. H. KAPU,
                                Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
                                     Wahi noho, ma Honolulu
                                      F. J. TESTA (Hoke),
                                            Puuku.
                             KEENA:    Helu 327, Alanui Moi, ma
                                 Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

                                       UKU O KA NUPEPA.
                          No Ekolu Malama      -        -    -     -    $  .50
                          No Eono Malama           -     -     -          1.00
                          No Hookahi Makahiki     -      -     -     -    2.00

                                        POAKAHI IULAI 6, 1896.

    E LIKE ka helu mua o keia Buke VI., a o ka hoomaka ana no hoi keia o ka hapaha ekolu a me ka hapa hope o nei makahiki.  Ua lawa ko makou kauleo ana aku i na makamaka.

    LOHE mai makou no k ahuhu ka o kekahi poe i ka makou ao e pili ana i ke Kanawai Hoopaa Inoa i mauliawa koke iho nei, e haalele mai ana ia poe i ka lawe ana i KA MAKAAINANA nei.  Aia no ia ia lakou, oiai, o ko lakou kuleana no k ahoi ia.  Ina hoi i hoopau koke ole ie ua kanawai la, heaha la ka ua poe huhu wale la e haua ai.  He hoike keia no ka noonoo moowini o ia poe.  Eia nae hoi ka makou, aole lea pela e make ai KA MAKAAINANA nei; aka, he hookahi no hana pono, laulima mai a onou aku imua a lanakila.
   
    HILAHILA ole no hoi na opio oiwi makilo kauhale o ka po.  No hai no ka la, hele aku no hoi paha iwaena o ia poe a i ole ia, iwaena o na poe Pi Gi, aole hoi iwaena o na makamaka a me na hoa’loha.  Aole hoi o na mele i kupono no ka lahui Amerika no lakou ka la, aka, o na mele hulakui wale iho la no ka mea e nokenoke ai a ukokole na waha a e wauwau ai hoi na lima i na pila gita a me ukulele.  Ina no ia poe e pau i kipakuia, ua pono no, no ka mea, he hoonaukiuki maoli no ka lakou ano han.  E ao kanaka a e naauao mai no hoi paha kakou, a e hooki no hoi ia ano hana.  I ua poe no no lakou ia la e pono ai ka hele makilo ana aku, a i na poe no hoi paha e ai ono nei i na loaa o keia Aupuni i hoopilimeaai a hoomeamea a hoopilipili hoopala maka Amerika.

                               NOI ENELANAI IA AMERIKA.

    Aohe no hoo@@nui loa o kahi lono iloaa mai e pili ana no ka ninau mawaena o Beritania Nui a me Venezuela, eia nae hoi, o kahi mea iki i loaa, ua lilo ia i mea nui.  He wa i hala ae, ua hoouuaia aku he mea ana aina Beritania no ke ana a hooomaopopo pono ana i na paleua, ua loaa aku oia a me kona poe kokua i ko Venezuela poe a paa nui iho la i ka hopuia.  Nolaila, o kahi lono i loaa mai, e ikeia no ia e ko makou poe heluhelu malalo o “Na Hunahuna Laulaha” malalo o ke poo o “Na Aina Mamao,” e hoike ana e noi ae ana ka ke Aupuni o Beritania Nui i ke Aupuni o Amerika Huipuia e hoao aku oia i kana mau lawelawe maikai ana me Venezuela a loaa mai hoi ka hookuuia ae o kela ana aina mai kona noho pio ana iloko o ka halepaahao.  Ano hoi, ua loaa ia Amerika Huipuia he hua kukui e wawahi ai no kana i kukala kehakeha ae ai no ke kahua alakai Monoro, oia hoi, aohe kuleana o kahi Mana o Europa e keakea aku ai me na hana kuloko o ka Hapapoepoe Komohana, aka, oia wale no.
    Ke hoomanao nei no paha hoi ko makou poe heluhelu a pau i ka wa i loheia ae ai o kela huakai kipi paoa a Kauka Kemisona i ke Taranavaala, ma Aferika Hema, he poe Amerika kahi i hopu pio pu ia ai me na poe kipi i lanakila ole.  Ma ia hope koke iho, ua koi aku o Amerika Huipuia no ka Beritania Nui mau lawelawe maikai ana me ka Repubalika o Aferika Hema noi ka pono o kona mau makaainana kakaikahi i paa pio ae.  Pau, aohe a kakou mau mea hou i lohe, koe wale no, mamuli o na lawelawe a me na hooikaika ana a ke Aupuni Beritania, ua hemo na poe Amerika a pau.  Ina nae hoi kakou e hoomaopopo iho, he kulana hilahila loa kela no ke Aupuni Amerika, i kaena ae hoi no kona huluaa a ikaika e hooko i ke kahua alakai hana Monoro ma kona hapa o ka honua, e like paha hoi me ia ma Hawaii nei, a i aa aka ai hoi e kaua me Beritania Nui no Venzuela mahope mai o kela noi ana no ke kokuaia ae o kela poe Amerika pio ma Aferika Hema.
    O keia nae hoi ke Aupuni a ko kakou poe hoohuiaina i ake loa ai e panai aku ia Hawaii uei, he Aupuni hoi i hiki ole ke kokua i kona poe ponoi ma na wahi e ae o ke ao nei.  Ma ke Taranavaala hoi, ua nele oia me ke vaala hoi, ua nele oia me ke kanikela ole a ua lawa ole hoi i na mokukaua, nolaila, noi okoa aku ai i kona hoahanau hanauua i oi ka makaukau a me ke oolea.  O ia noi, ua hooloheia a hookoia.  Nolaila, ua noiia mai la hoi ko Amerika Huipuia panai aku ia ano hana maikai like, a loaa hoi he mea e puke ai o na puniu o ko Amerika poe kalaiaina.  E nana aku hoi kakou i kana e hana ai no kela noi a Beritania Nui.  Ua maopopo no hoi ia kakou he poe waha nui wale no ka hapanui o na poe Amerika ma o kakou nei, a pela no ma ko lakou aina i hele nui mai ai, a ina hoi e ko ko lakou iini e hoohui aku ia Hawaii nei me Amerika Huipuia, alaila, ua hala ka palekana mai o kakou aku, lilo kakou i maunu e ulupaia mai ai mawaho ae me ka hiki ole ia Amerika ke kokua a hoopakela ia kakou.  O na hoakaka mamua ae ke kakoo no ia kulana a makou e olelo nei.  Ua ahona no ko kakou noho iho na kakou no kakou e hoomalu, no ka mea, ua oiaio loa ka mea i oleloia---aia iloko o ko kakou nawaliwali ko kakou ikaika,---me ka manaolana nae hoi e hoea io mai ana paha hoi he manawa no lakou nei ma ae e puehu liilii ai ia lakou iho no.

                               “HAEHAE KA MANU!”

    Mahae io no na poe lawaia no ka mea pili i ka hoomanao ana i ka la Poa Kiulai, eia nae, o na poe i aihemu ai i kela la, ka la kuokoa hoi o Amerika Huipuia, ka hilahila ole.  Ua hoike mai ka lakou mau hana i ko lakou hawawa, e hoike mai ana no hoi i ka ike ole no i ka lawaia ana.

    He aha hulahula k na poe Amerika i haawi ae i ka po mamua iho iwaho o Pawaa, me ka hoounuaia o na palapala kono i ka Mana Hooko o keia Aupuni a me na poe e ae malalo aku, eia nae, aole loa he mea hookahi i hele aku.  Ia no la, pahua ka ike o ke kiamanu.  Aole loa pela ka hana e oluolu ai, i mea e loaa mai ai o ka wahawahaia ma kaui hoi o ka mahaloia.

    Ina o ka hoohuiaina ka lakou i makemake ai e loaa mai, aoloe ia o ka hana e loaa mai ai.  Ke kuha aku nei no lakou nei ma ne i ke Aupuni a lakou i makemake ai e lawe aku ia Hawaii malalo o kona malumalu eheu, eia nae, aole loa no ia e laa iki ana.  Aia no a ae kakou, alaila, lilo, aka, i mau no kakou i ka ole, alaila, aole loa!  O ka mana oi aku ia i koe ia kakou.
   
    Wahi mai hoi a ka hoikeia, nui ka pilikia o na poe e noho nei ma Ewa ae o Kahakaaulana i na poka pu-raifaia mai na poe e hoomaamaa mau nei i ke kiki pu makai o Iwilei, o ia ua makai kumau a me ka haole koa makaainana.  O ke ki iho la no ka ia a po ka la, aohe loaa nui o kahi wa e ko-o ai, aka, noke mau.  Aia ka a po, alaila, hao iho la.

    Oiai hoi, eia iuka nei ke ola o kela poe, mai ka ai a no ka wai, nolaila, aia wale no ka i ka poeleele o pono ai ke kii mai, a i ole hoi ia, au loa aku mawaho o kuaau ma na waa, a hoe loa ae hoi a hookomo mai i Kou nei.  He hana pono anei hoi keia e hoopilikia aku ai i na ola o kela poe.  E pono e hooki koke ia, a i ole no hoi ia, hoemi mai i ka wa kiki pu.

    Hoomakoaka no na hana kai huakai o ka Poaono nei, a e ole nae hoi ia, loaa ka mea e lealea a e hauoli ai kamalii o uka o Waolani.  Aohe olelo ana no ka mahele kai wawae o na makai kumau, loaa ka mea Ialilali, a pela no hoi me na koa, aka, aia nae hoi iwaena o lakou na mea e haaloulou ai kamalii i ke kulou, aole hoi o ke kulou ana a ka lawaia, aka, o kulou ana a ka kamalii ei a piha kolohe a waha paa. 

    Aia o Konela Makalena me na ukali, aolhe mau ilali i hee ae, eia nae, ua hele lakou a lili a laau i ka ua mea o ka hoonana loa ia lakou iho.  I ko lakou ui nae paha hoi?  Ua hoike mai hoi ko lakou mau hiohiona like ole, e noke wale no lakou i ka painuu ae i ko lakou Aupuni, aohe e kohu, no ka mea, e ka @ kahiko i nalo ai ka hie mai ia la kou aku, e like la hoi me ia i nalo loa ai mai ia Babulona nui.

    O ka makou mea hookahi i aloha aku, oia o Lima Naone, Lunahoomalu o ka Hale Luna makaainana.  Nana i paa ae ka pahuhae, e welo ana no hoi ka hae Hawaii, ua hele no hoi oia a lili i ka pili pono o kona mau aahu koa, a he pauhauanuu maopopo k aolelo ana nona a e hiolo makawalu ana hoi ke wai ma o a maanai ona.  Ua nui no kona ahonui e pai i ka la hanau aihemu o ko lakou Aupuni oehaa.  Iwaena aku hoi o ke aluka o na koa o Keliipio, Mahelona, a me kahi poe ohakulai o ae.

    Hai malule okoa nae hoi makou i ka ike ana ku ia Rowela me kona poo-iwi kamahao.  Aole iaia wale, aka, i na ewe mikanele e ae no hoi kahi a me na poe haole hoopalaimaka wale aku no no kahi mea e loaa mai ana.  Ku lakou i ka hoomakeaka a e haaloulou ai no paha hoi kamalii lei pohue o uka o Waolani.  Eia nae, kunahihi o Rowela me kona huluhulu auwae kohu ehuawa.