Ka Makaainana, Volume VI, Number 14, 5 October 1896 — Page 6

Page PDF (876.19 KB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 5, 1896

 

NA KIKE OLELO ANA

 

A na Mea Elua Iloko o ke Kino Hookahi.

[Mai ka Helu 12.]

N – A mahope aku o ka hilinai ole ia ana, heaha hou aku ke ano o ke Aupuni?

H – He pau no paha.  Aka, me keaha e pau ai keia Aupuni?  Iua me ka manao hoopono lakou nei e waiho ai i ke Aupuni, alaila, he pau ia me ka maikai, aka, ina me ke ekalakala aku, ke manao nei no au me ke okalakala no e hoopauia ai; aole anei pela kou manao ana?  Eia nae paha, ua aa loa lakou nei e kupaa a hiki i ke kanaka hope e like me ke pane a Kole ia Wilisi.  A ua manao au, e like me ke kukuluia ana o ke Aupuni Manawa me na mea kana o Amerika, me he la no, pela ana no ka hopena e hoopauia ai, aka nae, aole kaua i ike ia mea, o na hiohiona ka kaua mea e ike nei.

N – Heaha kou manao no kekahi olelo hooholo a ka Ahaolelo Lahui o Amerika e i ana, “E waiho ia Hawaii pela, a na Hawaii no e hooponopono nona iho.”

H – O kekahi keia o na olelo hooholo maikai i ko’u manao ana, ke ole au e kuhihewa.

N – Pehea i maikai ai keia olelo hooholo @?

H – Penei: He elua no mahele o keia, olelo hooholo.  Ka mua, ka papa ana o Amerika i na mana kiwaho e ae ma kona ano mana hooko, “e waiho ia Hawaii pela.” aole e kome keakea wale iloko o Hawaii, a a’e wale mai me na lako kaua a kokua aku i na manao o kekahi poe o like me – ka Kivina hana hewa ana, a hoala ao paha i aupuni ma ko lakou manao iho, a @ aku paha i ua aupuni la me ke kokua aku.  Ke papa loa nei ka olelo hooholo “e waiho ma@ ia Hawaii pela?”  “A o na mana kuwaho e @ e komo mai ana a keakea i na hana kuioko o ko Hawaii Paeaina, e manaoia ia he mau hana makamaka ole @ ia Amerika Huipai@ (i ka mea e hooko aku ana e hana i kaua hana.)  A i ka wa e pau ai ka Amerika hana i ka hanaia, o ia iho laka wa e komo ma ai ka mahele elua o ua olelo hooholo la, “na Hawaii no e hooponopono n@,” i like ai me ke kahi mahele o ka olelo hooholo o ka Aha Senate@ ana: “Ma ka pono io maoli, no na make@ nana wale no o ko Hawaii Paeaina ke kuleana koakoa loa e kukulu a o kakoo aka i ko lahui ano hooponopono Aupuni ponoi iho,” aole na kahi poe okoa aku, ina he Pukiki a poe haole a@ mai paha.  Nolaila, ke ike nei @, ia la mahea kahi o ka olelo hooholo i kakoo aku ai ke Aupuni Repubalika e ku nei i keia la?  Ina no kaua e nana aku i kekahi mahele o ka olelo hooholo a Makar@ i aponoia ai no e 177 kue ia 75 hoa ahaolelo e i ana “i Repubalika ole i ka manao o ka hapanui o ka lahui,” maopopo no ia kaua ka manao maoli o ia mahele o ka olelo hooholo.  Aole mai ka manao aku o na kanaka Hawaii kela inoa maa ole a malihini paehewa wale mai he Repubalika, aka, mai ka haole ae no ia, a ua kue keia Repubalika Hawaii i ka Repubalika Amerika a me ka manao o ko Amerika mau kanawai, wahi a ua olelo hooholo la.  A ma kekahi ano io no hoi ke nana aku, he kapulu io no keia olelo hooholo e like me kau e ninau mai nei.  Papa mai hoi ka olelo hooholo aole e komo mai ua mana e ae, aka, ke nana aku nae kaua i ka oiaia o ia mea ua hooko na mana e ae, a ua hookaawale loa aku lakou ia lakou iho; aole kaua i ike ua komo mai ko lakou mau mokukaua a ku k iai paa iho ma ke awa o Honolulu; o ka kaua e ike nei he mokukaua Amerika ka mea kiai mau, a heaha la ka hana o kei mau kiai mau ana i like ka helehelena me ka Lakawana?  Ua manao wale kekahi poe, aia no he hana ma ke kua a he hua na Adimarala Waka.  Aole anei pela kou manao?

N – Pela ka nana aku.  Aka, malia paha, no ke kiai i na kanaka Amerika a me ko lakou waiwai?

H – Iua o ia ka manao, heaha hoi i ka mea i hana ole ai o na @ e pela?  Auhea ka poiho o na waiwai a me ke ola e kupono ai ke kiai ana a kekahi mokukaua pela?  Ua nui wale na manao kohokoho wale i ulu mai i kekahi poe, a e kakaliia nei e ike lea ia ke ano o ia ku mau ana a kekahi mokukaua ma keawa o Honolulu.  O ka mea maopopo i ka@aua aku, he kumu no koia mea i hanaia ai.  Elua mahele i kohoia e kekkahi poe, he kokua a he hooweliweli, he leo no Iokobo a he lima o Esau.  Ua lilo ka pomaikai o ka hanau mua no ka hanau muli mamuli o ka maalea o ka makuahine, a pela paha auanei keia a ka makuahine (Amerika) nona ka lahui koko lehulehu; aka, aole nae kaua e manaoio i keia wa, a hoohalike aku me ka ka adamu a me ka ka B setona hana.  Malia paha aole pela.  O ka mea maopopo ia kaua e nana aku nei, ua mumule o Amerika aohe oua leo mahope o ka pau ana o ka ka Ahaolelo hana; a pehea kakou e lohe ai i kona leo?  E hoouna aku anei i k kahi komite mai ka lahui aku imua o ko Amerika Kuhinano ka ninau ana aku no ka haina i manaoia no ka ninau o Hawaii?

Aole i pau.

 

IOSEPINE

KA

EMEPERESE PUUWAI OLU O FARANI

MOKUNA IV.

NA HIONA O KA HALEPAAHAO

 

[Mai ka Helu 13]

            Ua make o Robepia, aole nae i maluhia ka aina.  Ua ala ao he mau kipi kuloko mawaena o kekahi mau hui kalaiaina a me kekahi, a ua hookaheia ke koko me ka lukuia o na kanaka me ka manaonao.  Ua pau pu na poo o na kaikamahinemai loko mai o na kula hanai a me ko na kanaka opio i ke okiia.

            “He mea pono no kakou e hoopio loa,” wahi a Marata, “i na pulapula a pau a na poe painuu alii.”  Ua lilo keia i mea hopohopo no Iosepine no kana mau keiki.  O ka ilihune a me ka iini e huna ia (Eugene) mawaena o na kanaka ka mea nana i kono meai iaia e hoonohoaku i kana keiki me kekahi kanaka kamana.  No na mahina lehulehu ko Eugene hoomanawanui ana ma keia oihana haahaa, aka, ua ili mai no maluna ona ka haawina o kon makuakane a me kona makuahine, nolaila, ua pii mau ae no kona kulana, a aohe mea nana e huna iho kona ihiihi.

            Ina e haaleleia kekahi wahine e like me Iosepine i kahi e nohia ana e na kanaka iloko o ka ilihune, nona nae ka naau i piha i ka hauoli iloko o ka inea, ka oluolu iloko o ke kaumaha, ka hoihoi iloko o ka pilikia, aole no e nele kona hookipaia.  A pela no o Iosepine.  Ua loaa iaia ke alohaia e kekahi lede ulakolako, oia o Madame Dumulina.  He lede keia i komo ole ilokoo ka poai e ikeia ana he poe hanohano aka, he lede oia ma na ano a pau o ka noho ana, nona kahi waiwai i pakele mahunehune mai mai ka poino laulaha i pahola ae ai maluna o ka aina.  Ua kono aku oia ia Iosepine i kona home, a hoolawa aku i ko Iosepine mau hemahema a pau.

            No Madame Fonetine hoi, he lede oia nona ka nani i hoakaka mua ia, a he lede no hoi i makakukau ma na ano a pau.  Mahope iho o kona hookuuia ana ua mare oia ia Taliena, ka mea iaia kana leta i kiola aku ai mawaho o ka puka aniani iloko o ka lau kapiki.  Ua lilo laua a elua i mau hoa’loa pilipaa no Iosepine.  Ua lehulehu no na poe i ake e kokua a e hoolawa aku i ko Iosepine mau hemahema a me kona mau makemake.

            Ma o Taliena la i hooikaika ai o Iosepine i ke koi i ka ahaolelo e hoihoi hou mai i kona mau waiwai i kaili wale ia.  Mahope o na hooikaika ana me ka hoomanawanui, ua loaa hou iaia kekahi wahi mahele o kona waiwai, a pela i loaa ai iaia ka nohoana makaukau a me ka oluolu.  Ua hoihoi hou ia mai iaia kona home, me kana mau keiki ma kona alo.  Me keia kulana ona, ua loaa iaia ka hauoli oiaio, e noho ana me kana mau keiki iwaena o na hoa’loha me ka maluhia. 

            I ka la i puni ai ka makahihi o ka make ana o Bohane, kahea aku la o Iosepine i kana keiki ia Iukini a haawi aku la iaia i ke koi o koa (Iukini) makuakane, me ka i ana: “E lawe aku oe i keia ma kou keena, e kuu keiki,” wahi ana, “a e hoolilo oe ia i mea kaunui ua kou manao a me kou noonoo.  A mamua ae o na mea a pau, e hoolilo oe i ka m@a nona keia kii i kumu hoohalike nou iho, a hoao e like me ia.  Oia ka oi o na kanaka oluolu; mai lilo oia ka oi o na makuakane.”

            He keiki naau ha’eha’e o Iukini, a ua komo ka olelo a kona makuahine alii iaia.  Pulama ao la ia i ke kii o kona makuakane, honi iho la a hoomaka iho la e uwe.  Apo mai la o Iosepine i kana keiki a hui iho la i kona waimaka me ko ke keiki.

            I ke ahiahi ana iho, ia Iosepine e noho ana maloko o kona rumi hookipa, komo aku la kana keiki, i ukaliia e eono mau keiki opio i like me kona kulana, kona poe hoa’loha, e lei ana i ke kii o Bohane, e lewalewa ana ma ko lakou mau a-i pakahi i hoopaaia ino ka lipine eleele me ke keokeo.  “E nana ae,” wahi a lukini i kona makuahine,” i na makua o kekahi hui naita hou.  “E nana ae hoi i ko makou pakelona,” me ke kuhikuhi ana i ke kii o kona makuakane, “a o lakou nei na lala mua.”  Ia wa o Iukini i hoolauna pakahi aku ai i kona mau hoa’loa i kona makuahine.

            Hoomau aku la no ia i ke kamailio ana i kona makuahine me ka i ana: “Ua kapa iho makou i ka inoa o ko makou hui,o ka Hui o ke Aloha Keiki, a iha e makemake oe e ike i ka hoolaa mua ia ana o ka hui, e komo ao he me lakou nei iloko o ka rumi hookipa.

(Aole i pau).

 

            Ma ke Kalaudine o ka auwina la Poalua, Sept. 8, i huli hoi aku ai o Kikahi a me kona ohana no ka home, mahope iho nei o ka hooponopono ana a pau ka pilikia no kahi manawa o ke kahua hauai holoholona o Lanai.