Ka Makaainana, Volume XI, Number 2, 9 January 1899 — HOOLUOLU NUI AKU LA Mai Keia Noho ana no Kela Ao a Kakou i Ike Ole Ai. [ARTICLE]

HOOLUOLU NUI AKU LA

Mai Keia Noho ana no Kela Ao a Kakou i Ike Ole Ai.

Eia hou mai uo makou me r«a hoike uo ia poe o kakou i hala aku ma kela aoao mau o keia ola a noho ana. Penei iho na hoakaka ana no ia poe o kakou i hala aku: JAMES ROBERT RENTON. Ua hooaoahui mua iki aku ao makou ma kela helu aku uei no ka hala «na aku o keia .kanaka mahiko opio o kafcou nei ma Paauilo, Ha«nakua, Hawaii, i ka Poalua, Dekemaba 27 iho la, i. ke 39 a keu o ua makahiki toa keia ola aua. Oia ka luna nui o ka Halewiliko Hamakua 016 makahiki i hala ae. No Auseteralia kona hanauia ana i lulai 4, 1859» a ua hoea mai hoi i o kakou nei me kona mau makua i kona wa uuku loa. Ma o kakou nei no kona hoo naauaoia ana, oiai hoi ka makuakane e npho haoa ana ena ka Hale Hana-hao a ua noho hana pn no malaila. Ika hele ana o ka laaui i ka oihana mahiko ma Kohala, no e o)a mai la> oia 0 James Renton, o ka Hui Uniona, ua ukali pu aku no uie na keiki a ua komo like no ma ia oihau-a. Ua haawi ka luaui i aa keiki i ka naauao kupOao i 1 hiki i kana wahi loaa ke haawi aua lilo no -h.oi ia neauao i makua no kanp mau keiki, ma ke kula a A. T. Akinesona wauka o Kaalaa laua i hoonohoia ai. Mamuli hoi-o kona ame ko kona pokii makaukau ma ka oihana kopaa, ua lilo laua i maa mea §no ia uo boi i lilo ai ka mea nona keia hoike i luna nui no kela halewih i hoikeia aeuei. a' ua hlo hoi kona pokii i luna nui no ka uoahiko o kona luaui a oia hoi ka luua nui o ka Mahiko o Ewa i nei wa.

•' fle mau' p«le iuaoiua aku o kona bopena, ua hoea iuai oia iaoei me ke ola kiuo maikai a me ke aoo hauoli hoi e ike ai i kooa poe hoa'loha jjiaa.nei,eia po kā hoi he wahi aho wale no ia nona. * Me ka ma , i ole» ua haalele emoole mai la oia I keia ao a me kona ohana, a ua lilo hoi ka lono o kona make koke ana i mea hoohikilele i'kona poe. ponoi a me na hoa'loha no a pau. Ua mfere oia i kekahi kaikamahine a Kauka Waita, ana hoi i pili aloha mau ai, a he makahiki i hala ae i make ai ena Eueleim, kahi aoa i hoouna ai e imi i ola nona malalo o ke ao a na kauka, o ka loli ae o ke ea ka mea e loas oluolu ai. Ano uae hoi, ua imi koke akula'noke kane &a ka meheu o kaua wuhine aloha i hele mua ai. I ka loheia ana aku no koua make ma Kohel», ua hookiia ka hana o na wahi a pau, a ua lilo hoi ia i la luuluu a me ke kaoikau no i« wahi. Ua hoihoiia aku uo koua klno a ualo ilaila l

ka Ia 28 ae. Ma o koiia hala ana aku la, «a nele o Hawaii nei i kahi kupa kupono a waifrai loa, no ka mea, «a waiho iho eia mahope nei he inoa e kn ai oka eoahaloia do ka makaukeu a me ka hoopono. BUSSEL ī>. WALBRIJ)OE I kakahiaka Poakolu iho la I kahea awiwi ia mai ai keia makamak» e hoi i kahi aka hapanui loa o kakou i halae aku, no ka mea, mau wale no kona loaa aoa i ka rna'i loio a haia aku la i ka hora 8:30. Ua iilo na puiama aoa iho iaia i uoea ole a pahua hoi ka ike o ke kankav Ikd loheia aua ne hoi no kona make, ua lilo i mea hoopahaohao a hoopuiwa loa i kona poe hoa'loha, no ka mea hoi, aole i maopopo mua kooa waiho ma , i. Ua lehulehu paha hoi na maka i puiu ao ka hoomauai? ae nooa, me ka »ana ole tio kona mau hala, aka, no kaua mau hana aloha a kokua i kona poe hoakanaka iloko oka popilikia. Ma Bufaio } Nuloka, oia i hanauia ai iloko o 1849. *He wiliki a he mea ana-aiua oia ma ka hoonaauaoia ana a puka 'pono i XB7l ma ke ano he enegiuia kivila (mea ana-aina), ā mamua ae hoi o keia", ua loaa laia ka, ike ana-

aioa no na aioa oamerala ma īdaho. Ua hoea oaai oia i Honalolo oei iloko o a loaa no hoi he kulaoa hana iaia ma ka Mahiko o Wailuku. I ka make ana o koiia aiakuakane iloko o 18S0, ua huli hoi aku oia no ka aina a hoi hou. uaai ienei i 1884, a hoi hou no ma kona. kuiana hana oaua a hiki i kona lilo aua i luna nui. Ua mare oia ia Misi Berm ce Farke, kekahi o na kaikamahine a Mika Paka, Ilamuka mua i make, iloko o 1890, a o kona Uaakahiki no hoi ia i kohoia ai i Alii Ahaoleio. Ke ola nei no kana hookahi keikik&ne, ka hua raai o ko laua hoohui a noho oiuolu ana me ke aloha a hauoli mau. Elua ona kau i kooao mai aii ka Ahaoleio, a ua hooko hōi oia i ka makemake o.kona poai ma ua mea a ma na ano.a pau, a i koua hana an» hoi no ka pono o 'ka poai mikanele a pau ka hoihoiia r e iike la hoi me he hua alapi la Luwiia a patx ka wai e Balauwina ma, ua kspaeia mei la oia a koopauia noi mai ka hans. Ma na hana kalaiaina, he hoa paio oia na kahi e hiki ai ke hilinai. i Matn«li hoi o ka hala ana aku nei o kona kaikoeke i Kauai, oia o W. 0. Paka, ua hookauluaīa kona hoolewa, a i ka huli hoi aoa mai nei o ke kaifcoek« i ka aneane i ka waenakouu po o ka Poaha nei» maluna mai o ke Koauhou, i hooholola ai ka hooiewa no ka hora 3 p. in. o ka Poaiioia* A ma ka mauawa i haiia i hookoia ai ke auaiua pule kupapa'i uia ka luakiui o

Sana Anaru e ka Rey. A. Maki- i nikoki a iuka o Maemae i nalo I ai. O na' poe fiapai pahu, o | lakoū o Kanikeh-Kenerala Ame- ; rika Hewude, Baraes 4 F. J M. Sawanaze # J. G. SpeDOftr, X». M. VeteleseDe, O. G. TrapbBgen,' H. M. Wiui opio a me Keoui 1 Kolopana. misasa elizabeth k. rogeiis. Pela hoi me ka make āna o , keia uaakuahine oiwi, ua hoo- , mahui iki ia aku no e makon ma keia helu aku nei. No ekolu pule wale no kona kaa ina'i ana a ua lilo hoi r.ia hooikaika a makaala ana a kona kauka i mea ole a pahua a pauaho mai la hoi oia i keia ola ana ma ka hora 10 a, m. o Dekemaba 27 iho la ra» kona wahi noho ma Wailuku, Oia ka wahine kanemake a E. Rogers (Eikimana Lokeke), i noho Lunakanawai Hoomalu ai no Wailuku uiamua a he Hope Makai N»?i mahope mai. . Ke kuhihewa oie makou, he Lahaina oia ma ka hanauia ana, & oia hoi ke kaikamahine hiapo a Devosele he haole Faraui i malama hale īuu raina ai ma Lnhaina mamua loa, a he pili no hoi i ka ohana kanaka ma ia iuoa ma o kakou'

nei. Uh kaeoaaioa oia ia makou ida ka iaea o Lize DevoSBle a ke hoouaaaao uei boi ooaa ma kula haaai Bibopa o Luaehu, oia kekahi o na kaikamahine e nobo aua oaalalo o ka Rev» G.% Mekina a oae kau« wahiae. Ia wa he kaeoalii haalele loa makou nei a u« nui hoi oia, a ke hiomana"o nei hoi nona i kona oiuoiu a piha lokoinaikai ia enakou kau>alii, a,ua mau roai no iaaao oun mahopp mai nei r i Jia wa j hoi i ioaa ai o Kona maKua a me kana, a he ike man mai no hoi oia. Me kana kane i make, ua loaa he eha mau keiki e oU nei, ua pai-a-pai na kama, a ke uoho nei me ka u lihaiiha no ko Ukou makuahine malama, mekee, hiipoi a piha aloha ia lakou. I kahi ia mai no i hoolewaia ai kon<* kino wailua malalo o na laweUwe haipule nna a ka Rsv. S. Kapu, i kokuaia e ka Rev. Misita Lewjs, a waihoia aku la hoi oia "e hoomaha iloko maluhia." . W. J. GALTAGHEK I ka woenakonu o ka po a ao ne kfi Poalua ibo la i aili at> ai ke aho o keia uiukamaka uialihiui ma koua wahi noho iwaho 0 WaikikK He oia na ka ..uaa'i i ptli mau ai, me he la enai kona hiki mua uo 1 o kakou iloko o 1896 ia auo ona, oia hoi, o ka inakou ia e 'nei, Aohe uq i manaOia"'e-paunlio koke mai &u& oia t eia oae hot, o koua oluqlu ka mea i uianHoUuaia e koua ohana a t»e ua hea'loha. Ua .lilo uae hoi ko Ukou ui&u mauaoiaua aua uoua i uiea ole, uo

ka inea, ua lalaii koke īa uihi W no oia eka make a laweia akn la no o, i ke 35 wa>le no o kona mau makahiki, a pahili ibo la hoi ka ik.e o kona «auka. Me ke ola oaaikai oo oia i ikeia ai i ka Poaoao aku, a he mau mau la mamua i'ao qa kipa mai i o iiiakoo nei. I ka La Pol* ae, he kanafca iiia'i l/m oia, a a»aooe Poakaln ae, ua make oia<imua o ke alo o kaaa wahine aloha a ine o» keiki eha. He ( iwi-oia no Kanada a i biki inai bo'i iauei e imi ai i ola a i olaoln inaikai no kona kioo. kamaaina mua makou me ia ma keia oihana, oiai, be mea oia i makaukau ma ka hoouoho hua at v ke kakau maaao, He kauaka oia j hnouaauao maikai ia a he mea hauoli hoi ke kuka £ainailio pu me is. Ua hoala oia i kekahi nupepa kalepa a mahiai ma o kakou nei, eia nae hoi, aole i holopono, & na ia hoi i hoohakauu a hoopoho i koua manaolana, aua lilo hoi konu ma'i o-k'6 ano akepau i ka makou hoomaopopo aku i inea hoouluhua aku iaia. 0 koua uianao kalaiaina, aia ia me lahui oiwi, oia hoi, pela ka makou hoemaopopo ina ke kam&ilio pu ana me ip. Ua hoohana oia \ kana makapeni makaukau uo kakou, mamu'i hoi o kona hilinai ana aip- no ka pono me kakou.

oia uaa kooa uauaiaa, no ka pili-po mau ia e ka ma?i a me ke kau mau ona mak.a-Si-ani, akn, ua opiopio nae hoi oia ma na makahiki. He akahai oia a he aloha a mauao nui i kona oliana. 1 kahi auwiua la mai i «"naneleia akn koua kiuo,mai ka luakini Metodis i ma «Uuui Beritania, mauka «e o Hai<uoeipo, malalo n kalnwelawe haipule aaa aka Rev. G. Ii Pi*soua, a ua nalo ma ka ilina o Maemae. O kona poe hapai pahu, o J. Keside, L. C. L L. Lh Piea ame J. BBtchelor % -m:isi hanakaulani amaea llalo o Waialua, i ka Ehukai u Puaeua, i aili se ai ke aho o keia wahine opio i ka la mua o nei makahiki hou, i ka aueaae e piha ka 20 ona makahiki uia keia ola ana. Oiu kekahi o kaikamahiue a ka luaui aoo Jesse Amara a o fca muli 104 Uoi 0 kaua mau kaikamahiae laia boi i ooho iho nei ma ke kula Virigiue o Sana Auaru, ua pili mau ka ma'ī iaia a ua j>ahua hoi ua hoao aoa mai e hookoe 1 koua ola. Ua Uoihoiia aku uo ka k& iepo'* ma koua kaha oiwi i ike mua ai i k& maUmaUuih o kei* ao t ma ka iliun ohaua 0 ka luakiui o Lihuok;>Uni. MiuaoiiuA uo! StikY WAKI\ Poakolu, Dekeuiaba. 14, is96, 1 papaho mai ai keia u*ea ike 81 on* niHkahiki He oiwi oU 00 keia Pnepina ao ka wahiue aioha hoi a James Ward, he mea 00 i kamaaiua a e Uv4io uei n v v aut'i.